Osman Hamdi Bey’in kayıp tablosu 115 yıl sonra ortaya çıktı

Var olduğunu sadece meraklılarının Osmanlı İstanbul’unun ünlü fotoğrafçıları Sebah & Joaillier tarafından çekilmiş bir siyah beyaz karesinden bildiği bir resim. Türk resim sanatının öncüsü Osman Hamdi Bey’in “Kahve Hazırlayan Kadınlar”ı 115 yıl sonra ortaya çıktı ve bir hafta sonra da satılacak.

Osman Hamdi Bey tarafından 1881’de yapıldığı tahmin edilen eser 1910 yılında Gürcistan’da yaşayan bir Azeri koleksiyoncu tarafından alınmış, sonra onun akrabalarından Viyana’ya gitmiş ve aynı evde 75 yıl duvarda asılı durmuştu. Şimdi ise bir dizi tesadüfün sonunda Londra’daki ünlü müzayede evi Sotheby’s’de 29 Nisanda yapılacak olan “Oryantalist Sanat” müzayedesinde satışa çıkıyor.

Eserin 1 milyon ile 1,5 milyon pound civarında bir fiyata satılması bekleniyor.

İstanbul’dan Viyana’ya, ardından Londra’ya ulaştı

Sotheby’s Avrupa Resimleri Kıdemli Uluslararası Uzmanı Claude Piening, AA muhabirine yaptığı açıklamada, eserin çok beklenmedik yeniden bir keşif olduğunu belirtti.

Tablonun İngiltere’ye gelişine ilişkin bilgi veren Piening, “Tablo daha önce, Gürcistan ve Azerbaycan’da bulunan koleksiyonlarda yer alıyordu. Resmin de İstanbul’dan bu ülkeler üzerinden Viyana’ya ulaşmış olması mantıklı. Uzun yıllardır tanıdığım bir beyefendi bana bu tabloyu önerdi. Kendisi bu tabloyu birkaç yıl önce, neredeyse 75 yıldır elinde bulunduran Avrupalı bir aileden satın alan başka birinden satın almıştı.” diye konuştu.

Uzun yıllar sonra yeniden ortaya çıkan tablonun, Osman Hamdi Bey’in resimde üretken olduğu ilk dönemlerine, 1881 yılına ait olmasının önemine dikkati çeken Piening, şunları kaydetti:

“Küçük ölçekte yapılmış, Latin harfleriyle imzalanmış ve tarih atılmış. Bu da resmin bir Türk koleksiyonundan ziyade bir Avrupa koleksiyonu için yapıldığını gösteriyor. Bence çok ama çok güzel bir resim çünkü mekanı çok saygılı bir şekilde tasvir ediyor. İki kadın, kahve servisi yapmadan önce ellerini yıkıyor. Yan tarafta kahve sürahisini ve onlar tarafından doldurulmayı bekleyen kahve fincanlarını görebilirsiniz.”

“Resim gerçekten de kültürler arasında bir köprü”

Claude Piening, tablonun ana motifinde Türk kültürüne ait kahvenin yer almasının harika olduğunu dile getirerek, şunları anlattı:

“Bence bu da resmin özünde yer alan bir Türk ya da Osmanlı özelliği. Ancak resimde dikkatinizi çekecek bir diğer husus da Fransız akademik üslubu olarak adlandırabileceğimiz bir tarzda yapılmış olması. Bildiğiniz gibi Osman Hamdi Bey, özellikle Fransız resim tarzını Türkiye’ye getiren ilk Türk sanatçılardan biriydi. Yerel sanatçıları da bu şekilde resim yapmaya teşvik etti. Dolayısıyla bir yandan resim açıkça bir Türk konusunu işliyor ve bir Türk ressamın gözünden tasvir ediliyor ki bence bu çok hoş bir fikir. Ama Türkiye’ye özgü olmayan bir tarzda. Osman Hamdi Bey’in Fransa’da Ecole des Beaux-Arts’ta okurken öğrendiği bir üslup. Yani bu anlamda resim gerçekten de kültürler arasında bir köprü.”

Tablonun değerinin 1-1,5 milyon sterlin olarak tahmin edildiğini belirten Piening, “Tahmini fiyat aralığı bu. Bu da bu büyük sanatçının eserlerinin son yıllarda elde ettiği fiyatlarla uyumlu. Eserlerinin bir milyon poundu aşan bir dizi satışı oldu. Dolayısıyla sadece 1880’lerden kalma siyah beyaz fotoğraflardan bilinen böyle bir yeniden keşif için bu fiyatın doğru bir başlangıç fiyatı olduğunu düşünüyorum.” görüşünü paylaştı.

Piening, tabloya Türkiye’den de ilgi olacağını umduğunu fakat Osman Hamdi Bey’in yerel Türk pazarını çok aşarak 19. yüzyılın oryantalist ressamlarının ana akımında yer aldığını dile getirdi. Osman Hamdi Bey’in eserlerinin dünyanın dört bir yanındaki müzelerde yer aldığını vurgulayan Piening, esere dünyanın dört bir yanından ilgi olacağını umduğunu sözlerine ekledi.

‘Kahve Hazırlayan Kadınlar’ın macerası

İlk olarak 1910 civarında Gürcistanlı bir sanat koleksiyoncusu olan Prens Sadiq Yadigarov tarafından satın alınan tablo, Yadigarov’un oğlu Archil’e, 1930’lu yıllarda ise evlilik yoluyla Archil ile akraba olan Viyana’daki özel bir koleksiyoncuya geçti ve 2008’e kadar miras yoluyla onda kaldı.

Kompozisyonun kendisi, Osman Hamdi Bey’in estetik incelik ve kültürel saygısının imzası olarak bir ustalık sınıfı eseri olarak görülüyor. Muhtemelen İstanbul’un Topkapı Sarayı’ndaki hayali bir harem olan zengin fayanslı, sütunlu bir iç mekanın tasvir edildiği eserde, ellerini yıkayan iki genç kadının kahve hazırlama ritüeli resmediliyor.

Eserin üst kısmında kufi yazı tipiyle yazılan metinde besmele ve sonrasında Kur’an-ı Kerim’in Hud Suresi’nin 88. ayetinin bir kısmı olan “Başarmam ancak Allah’ın yardımıyladır” anlamındaki ifade yer alıyor.

Osman Hamdi Bey’in başka eserlerinde de yer alan bu ifade, esere manevi ve entelektüel bir derinlik de katıyor.