Rexx Sineması ‘kentsel dönüşüm’e giriyor: Belediye ‘Yıkılsın’ demiş, Koruma Kurulu ‘Tescile gerek yok, yıkılabilir’ kararı vermiş

İstanbul’daki son semt sinemalarından olan ve 2020’de kapanan Kadıköy’deki Rexx Sineması ile ilgili bir süredir yıkılacak iddiaları vardı. İddiaların kaynağı belirsizdi. 10Haber olarak Kadıköy Belediye Başkanı Mesut Kösedağı’na sorduğumuzda Kösedağı Kadıköy Rum Ortodoks Cemaati Kiliseleri Vakfı’na ait olan sinemanın arazisinin el değiştirdiğini ve yıkımı öngören projenin henüz önlerine gelmediğini söylemişti.

Lakin 10Haber’in elde ettiği yeni bir belge durumun böyle olmadığını ortaya koyuyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul 5 Nolu Koruma Kurulu’nun 29 Temmuz 2024’te aldığı karar Rexx Sineması’nın yıkımının önünü açıyor. Sadece Koruma Kurulu kararı da değil, daha ilginci şu: Yıkımı bizzat Kadıköy Belediye Başkanlığına bağlı Afet İşleri Müdürlüğü istemiş. Kurul da ‘Bu binayı tescile gerek yok, yıkılabilir’ demiş.

İki başvuru yapıldı

Bu karar belgesine göre Kadıköy Rum Ortodoks Cemaati Kiliseleri Vakfı sinemanın da içinde bulunduğu alanın Geleneksel Çarşı ve Moda Kentsel ve 3 Derece Arkeolojik Sit Alanın’nda bulunduğu belirtip sinemanın kültürel varlık olarak tescil edilmesi için 2022 koruma kuruluna başvurmuş. Lakin bu başvuruyla ilgili karar alınmamış. Ta ki 26 Mayıs 2024’te bir başvuru daha yapılana kadar. Başvuruyu yapan da Kadıköy Belediyesi Afet İşleri Müdürlüğü. Belediyeye bağlı müdürlük sinemanın korunması yönünde değil yıkılması için koruma kuruluna başvurmuş.

Koruma kurulu dörde karşı iki oyla yıkımın önünü açtı

Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul 5 Nolu Koruma Kurulu da 22 Temmuz’daki toplantısında uzman raporlarını ve işlem dosyalarını inceledikten sonra kararını veriyor. Karara göre Rexx Sineması korunması gerekli bir kültür varlığı değil. Böylece kurul yıkımı öngören başvuru lehine karar veriyor. Ama karar yıkım sırasında zemin altında kültürel varlığa rastlaması ihtimali olduğunu, yıkım aşamasında bir kültürel varlığa rastlanması halinde ilgili müzeye başvurulması gerektiğini de vurguluyor. Zemin üstünde yapılacak yıkımın da Koruma Uygulama ve Denetim Büroları (KUDEB) denetiminde yapılmasının uygun olduğu karar metninde yer alıyor.

Dokuz kişilik kurulda toplantıya altı kişi katılıyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi temsilcisi, Kadıköy Belediyesi temsilcisi yıkıma karşı oy kullanıyor.

Rexx Sineması hem mimari hem kültürel olarak şehrin önemli kültür varlığı

Rexx Sineması’nın ünlü mimar Maruf Önal’ın ayakta kalan en önemli eserlerinden olduğu kabul edilir. Sinemanın üstünde bulunduğu arsa 1800’lü yılların başlarından itibaren Kadıköy Rum Ortodoks Cemaati Kiliseleri Vakfı’na ait. Ki karar metninden anladığımız kadarıyla da hala vakfın malı. Arsada 1870’lerde Apollon Tiyatrosu (Sineması) inşa ediliyor. Burada 13 Nisan 1922’de Türk tiyatrosunun öncü kadın oyuncularından Afife Jale sahneye çıkıyor. Ki bu tarihi bir an. Çünkü Afife Jale Türk kadın tiyatrocu olarak ilk defa sahnede. Apollon Tiyatrosu 1932’de Hale Sineması’na çevriliyor. Sonra da 1961’de Maruf Önal burayı sinema olarak tekrar tasarlıyor ve inşaat yapılıyor. Sinemanın adı sonradan Rexx olarak değiştiriliyor.

Yıllarca faaliyet gösteren Rexx Sineması hem ana akım filmlerin hem de bağımsız yapımların bir arada gösterildiği, sinema seyircilerinin yoğun ilgisi olan bir sinemaydı. Sinema işletmecisiyle mal sahibi arasında kira nedeniyle anlaşma sağlanamayınca sinema pandemi sırasında kapandı. Lakin buranın sinema olarak varlığını sürdürmesi için girişimler sürüyordu.

Vakıf: AVM yapmak istemiyoruz

Sinemanın kapatılması sonrasında buranın AVM yapılacağına dair duyumlar kamuoyuna yansıyınca mal sahibi vakfın yetkilileri binaya yatırım yaparak yeniden inşa etmek isteyen yaklaşık 15 firmanın kendilerine başvurduğunu açıklayıp  “İçlerinde iki üç anlamlı proje var ama henüz bir karar almadık. Biz binanın kültür sanat merkezi yapılmasını istiyoruz. Orası Kadıköy’ün sembol binası olsun istiyoruz. Elbette orayı AVM yapmak istemiyoruz. Çok amaçlı salonlar, sinema ve tiyatro salonlarının yanı sıra içinde bar, kafe veya restoran olan ve gelir getirecek bir merkez yapılması taraftarıyız” demişti.

Kadıköy Rexx Sineması şimdilik yıkılmıyor ama yıkılacağını ‘bildiren’ kim?