Futbol ağaları dövizi böyle çarçur etti: Türkiye, transfer zararında dünya üçüncüsü

Futbolun dünya çapındaki en üst düzey yönetim organı FIFA, 1 Ocak -31 Aralık 2023 tarihleri arasındaki transferlerle ilgili verilerini açıkladı. Buna göre 2023’te kulüpler dokuz milyar doları aşan transfer harcaması yaparak rekor kırdı. 2022’ye oranla yüzde 48,1 daha fazla para harcandı. Ulaşılan rakamsa 9,64 milyar dolar oldu.

İngiltere hem alımda hem transfer zararında zirvede

Raporda ülkelere göre detaylı harcama verileri de açıklandı. Yüksek yayın gelirleri ve pazarlama stratejilerinde elde edilen başarılarla diğer liglere göre çok daha fazla para kazanan İngiltere’deki Premier Lig kulüpleri transfer harcamalarında da maddi güçlerini ortaya koydu. Bir yıl içerisinde toplam 2 milyar 956 milyon dolara oyuncu satın alan İngilizler, dışarıya ihraç ettikleri futbolculardan 1 milyar 41 bin dolar gelir elde etti. Yılı 1 milyar 915 milyon dolar zararda kapatan İngiltere, hem alımda hem de genel zararda global çapta birinci sırada yer aldı. 2022 yazında yayın ihalesini yenileyen İngiltere, Premier Lig’in televizyon haklarını 6.4 milyar dolara pazarladı. Premier Lig’de küme düşen takımın Türkiye Süper Ligi’nde şampiyonluk kazanan takımdan daha fazla gelir elde ediyor. İngiliz kulüplerinin elde ettikleri geliri harcadığı görülüyor. Ama transferde doğan açık İngiliz futbolu için de alarm verici.

Suudi Arabistan, İngiltere’nin peşinde

Bu sezon ‘Suudi Vizyonu’ adı verilen projenin futbola da sıçramasıyla Suud kulüpleri harcamalarını kat be kat artırdı. Suud devleti tarafından fonlanan futbol kulüpleri ülkenin tanıtımı için yıldız futbolcularla sözleşmeler imzaladı ve bu esnada kesenin ağzı sonuna kadar açıldı.

Suudi Arabistan kulüpleri toplam 970 milyon dolar harcamayla ilk kez transferde en çok uluslararası bonservis harcaması yapan beş ülke arasına girerek üçüncü sırada yer aldı. Bu harcamalarla birlikte neredeyse hiç oyuncu satışı yapmayan Suudi Arabistan, 953 milyon dolar zararla 2023 yılı içerisinde dünyada transferden en çok zarar eden ikinci ülke oldu.

Suudi Arabistan cephesinde, transferden edilen zarar tamamen ülke tanıtımıyla devletin belirlediği ‘2030 Vizyonu’ ve buna bağlı modernizasyon politikalarına hizmet ettiği için yine temel bir dayanağa oturuyor.

Hayırsız üçüncülük!

İngiliz kulüplerinin yayın gelirlerindeki erişilemez el rahatlığı, Suud takımlarının ise devlet desteği sayesinde kendi kasalarını düşünmeden transfer yarışına girdiği gerçeklikte gelir gider tablosuna bakıldığında bilançosunda eksi 99,4 milyon dolar görülen Türkiye ise en çok zarar eden üçüncü ülke oldu.

Her fırsatta borçlardan bahseden, devletten vergi affı isteyen, Türk futbol dünyasının maddi açıdan sürdürülebilir olmadığından ve Bankalar Birliği anlaşmasından dert yanan futbol kulüplerinin yılı 100 milyon dolara yakın zararla kapatması, ‘bu ne perhiz, bu ne lahana turşusu’ sözünü akıllara getirdi.

FIFA’nın Türkiye verileri

Türkiye 2023 yılında transfer edilen 428 futbolcuyla listede 10. sırada bulunurken, satışı gerçekleştirilen 337 futbolcuyla 15. sırada yer aldı. 2023’te bonservise 260 milyon 600 bin dolar harcayarak uluslararası futbolcu transferinde en fazla bonservis harcaması yapan ülkeler listesinde dokuzuncu sıra Türkiye’nin oldu. Futbolcu satışından 161 milyon 200 bin dolar kazanan kulüpler 14. sırayı kaptı. Alış ve satış arasındaki fark ise 99 milyon 400 bin dolar (bugünkü kurla 3 milyar 16 milyon 790 bin TL) oldu.

Yayın geliri dibe vurdu

Yayın ihalesinde geleceğin ne göstereceğini kimsenin bilmediği Türk futbol kulüplerinin transferdeki rahatlığı dikkat çekiyor. 2017 yazında Türkiye pazarına girip 500 milyon dolara ülkemiz için rekor bir yayın bedeli ödeyen BeIN Sports, anlaşmaya dair sözleşmede kur sabitleme maddesini ekledi. Yıllar içerisinde eriyip azalan bu para hiçbir zaman başlangıçta gözüktüğü kadar cazip bir meblayı kulüplerin eline bırakmadı. 2022 yazında ihaleyi tekrar alan yayıncı, bu kez işini garantiye alıp anlaşmayı Türk lirası üzerinden imzaladı. 2.2 Milyar TL’ye pazarlanan Süper Lig, bir önceki anlaşmaya göre oldukça düşük bir bedelle satıldı. Bu sezon sonunda yeni yayın ihalesi yapılacak. Kulüplerin gelecek sezon için ne kazanacağı belirsizliğini koruyor. Buna rağmen Türk futbol kulüplerinin harcama çılgınlıklarından hala bir şey kaybetmemiş olması, ‘Bizimkiler neye güveniyor?’ sorusunu sorduruyor.

Dört büyüklerin mali durumu vahim! Borçları varlıklarının üç katı

Dört büyükler borç batağında

Türk futbolunun lokomotifi konumunda gözüken dört büyük Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor vagonları çekmeyi bırakın kendileri zor hareket edecek haldeler. Toplamda 30 milyar liraya ulaşan borçlarıyla dört büyükler, 2023’te transfere para saçıp borçlarını yükseltti. 2023 yaz transfer dönemini Beşiktaş 15.5, Trabzonspor 13, Galatasaray ise 12 milyon euro zararda kapattı. Fenerbahçe ise Arda Güler transferinden gelen yüklü miktarda girdi sayesinde bilançoda gelir gider tablosunu sıfırladı ve dört büyük takım içerisinde transferden zarar etmeyen tek kulüp olmayı başardı.

Bankalar Birliği anlaşması ne durumda?

Borçlarından dolayı artık yönetilemez hale gelen dört büyük kulüp için ‘Bankalar Birliği Anlaşması’ formülü öne sürülmüştü. Bu anlaşmaya göre 2.5 yıl anapara ödemesiz 9.5 yıl vadeli yapılandırma sürecinde giderlerde ilk sezon yüzde 20 tasarruf sağlanacaktı. Anlaşmanın ödeme muafiyeti öngören süre doldu. Sözleşmeye imza atan kulüpleri,  mayıs ayında gelirlerin toplam asgari yüzde 50’sine tekabül eden bir tutarda anapara, faiz ödemesi yapmaya başlayacağı bir gelecek bekliyor. Transferden kâr elde edip o onun yarısını borçlarını kapatmaya harcaması gereken kulüpler, bu durumun tam aksine bonservis bedellerinden zarar ediyor.

133 sayfalık utanç raporu! Türk futbolu birinciliği kaptırmadı

Anadolu kulüpleri de aynı yolda

Her fırsatta yayın gelirinin dağılımında adaletsizlik olduğunu vurgulayan ve bu çarkın böyle dönmeyeceğini hep bir ağızdan söyleyen Anadolu kulüpleri de transfer bilançosunda eksi yazmayı sürdürdü. 2023 yaz transfer dönemini Ankaragücü, Rizespor, Samsunspor ve Pendikspor üçer milyon euro’nun üzerinde zararla kapatan kulüpler olarak dikkat çekti.

Vergiye para yok, transfere var

Süper Lig ve 1. Lig kulüpleri, gelir elde etmekten o kadar uzak noktadalar ki yükümlü oldukları vergileri ödemekte dahi zorlanır haldeler. Sürekli devletten vergi affı ya da ötelemesi talep eden kulüplerin, iş transfere geldiğinde dünyada en çok zarar eden üçüncü ülke olmalızı sağlayacak kadar para harcayabiliyor oluşu oldukça dikkat çekiyor. Kulüpleri yönetenler ne vergi affı talebinden geri duruyor, ne de bonservise para saçmaktan imtina ediyor.

Hollanda ve Portekiz de harcıyor ama satış yapmayı başarıyor

Avrupa’nın beş büyük ligini bir kenara koyduğumuzda Türkiye, geri kalanların en iyisi olma iddiasında bulunuyor. Bu yarışta Portekiz, Hollanda ve Belçika ligleri rakip olarak öne çıkıyor. Bu üç ülke de 2023 yılını transferde kazançlı kapattı. Hollanda 2023 yılında satın alınan oyunculara 318 milyon dolar para harcarken, sattıkları oyunculardan 530 milyon dolar gelir elde etti. Belçika 114, Portekiz ise futbolcu ihracatından 252 milyon dolar kâr etti.

Fenerbahçe ve Galatasaray kârda, Beşiktaş ve Trabzonspor zararda

Zarar büyük ve başarı yok

Sözün özü Türk kulüplerinin ne İngilizler gibi milyar dolarlık yayın ihalesi var, ne de Suud kulüpleri gibi devletin cebinden ödeyerek transfer yaptığı bir düzeni. Yarışılmak istenen Belçika, Hollanda ve Portekiz gibi ülkelerin kulüpleri her yıl transferden kâr ederken Türkiye zararda dünya üçüncüsü. Bu kadar zarara karşın elde edilen bir başarı bulunmaması ise durumun gözükenden çok daha negatif olduğunu gösteriyor.