Abdullah Öztürk tarih yazdı, Mahmut Bozteke Türkiye’ye ilk altını kazandırdı
Paralimpik Oyunları tarihindeki ilk trans sporcu: Valentina Petrillo
Valentina Petrillo Paris'te İtalya'yı para-atletizm dalında temsil edecek ve böylece Paralimpik Oyunları tarihinde yarışacak ilk trans sporcu olarak kayıtlara geçecek. Peki bu durumun ortaya çıkış süreci nasıl işledi ve konuyla ilgili tepkiler neler?
Paralimpik Oyunları'nda yarışacak trans birey Petrillo tarihe geçecek. 50 yaşındaki sprinter Valentina Petrillo İtalya’yı 2024 Paralimpik Oyunları’nda görme engelli sporcuların yarıştığı kadınlar T12 kategorisinde temsil edecek. Petrillo 2019 yılında cinsiyet geçiş sürecini tamamlamıştı. T12 200 metre ve 400 metre yarışlarına katılacak para-atlet oyunlara katılımının kapsayıcılık adına önemli bir sembol olacağını söyledi. Ancak Petrillo’nun kadınlar yarışlarına katılmasına karşı çıkan bir dizi sporcuyu temsil eden avukat ve atlet Mariuccia Quilleri, kapsayıcılığın adil olmanın önüne geçtiğini savunmayı sürdürdü.
Partillo bir önceki yıl düzenlenen Dünya Para Atletizm Şampiyonası’nda iki bronz madalya kazandı. Uluslararası Paralimpik Komitesi (IPC) başkanı Andrew Parsons, Petrillo’nun mevcut dünya para-atletizm politikaları kapsamında Paris’te memnuniyetle karşılanacağını ve spor dünyasının trans birey politikaları konusunda birleşmesi gerektiğini görmek istediğini söyledi.
Kurallar ne diyor?
Mevcut durumda trans bireylerin durumuna ve kapsayıcılığına yönelik paralimlik spor alanında ortaya sunulmuş kesin bir kanı bulunmamakta. IPC, ulusal spor yönetim organlarının kendi politikalarını belirlemelerine izin veriyor. Atletizm ve para-atletizm arasında konu trans bireyler olunca ciddi farklılıklar ortaya çıkıyor. Atletizmde trans kadınların uluslararası etkinliklerde kadın kategorisinde yarışmalarını yasak. Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği (IAAF) Başkanı Lord Sebastian Coe bu kararın kadın sporcular için adaleti her şeyin önünde tutmak amacıyla alındığını söylemişti. Para-atletizme göre ise yasal olarak kadın olarak tanınan bir kişi engel durumuna uygun olan kategoride dilediğince yarışabiliyor.
Valentina Petrillo kimdir?
Daha önce BBC’ye mülakat veren Petrillo dokuz yaşından beri kendisine kadın olarak bildiğini söylemişti. 14 yaşında dejeneratif bir göz hastalığı olan Stargardt teşhisi konulan İtalyan, 2015 ve 2018 yılları arasında görme engelli sporcuların yarıştığı erkekler T12 kategorisinde 11 ulusal şampiyonluk kazandı. Eşinin desteğiyle 2018 yılında kadın olarak yaşamaya başladı ve Ocak 2019’da hormon tedavisine başladı. Petrillo geçmişte verdiği röportajda yaşadığı değişimi şöyle anlatmıştı:
“Metabolizmam değişti. Eskiden olduğum enerjik kişi değilim. Geçişin ilk aylarında 10 kilo aldım. Eskiden yediğim gibi yiyemem, anemik oldum, hemoglobin seviyem düşük, sürekli üşüyorum, aynı fiziksel güce sahip değilim, uykum eskisi gibi değil, ruh hali değişimlerim var. Bir sporcu olarak, eskisi kadar hızlı olamayacağını kabul etmek zor. Bu bir uzlaşma, çünkü bu benim mutluluğum için bir uzlaşma.”
Petrillo bu açıklamalarına karşın cinsiyet geçişinden sonra hem Dünya Para Atletizm Şampiyonası’nda hem de Ulusal Para Şampiyonalarında madalyalar kazandı ve engelli olmayan kadınlara karşı master atletizm etkinliklerinde yarıştı. Spor bilimci Profesör Ross Tucker, “Erkeğin avantajı gelişim süreci boyunca oluşur ve bu avantaj yıllarca testosterona maruz kalma sonucu ortaya çıkar. Sporun çözüm bulmaya çalıştığı şey, avantajın kaynağı testosteronsa onu düşürelim ve sporcu yarışmaya serbestçe katılabilsin şeklindedir” dedi ve ekledi:
“Ama bu işe yaramıyor çünkü testosteronun neden olduğu değişikliklerin bazıları, örneğin artan kas kütlesi, artan güç, iskeletin şekli ve boyutu, bu değişiklikler ortadan kalkmaz. Hemoglobin seviyeleri gibi bazıları, kardiyovasküler sistemin bazı unsurları ortadan kalkabilir. Ama güç avantajları, mevcut tüm kanıtlar testosteronu bir yetişkinden çıkardığınızda bile bu avantajların o kişide devam ettiğini gösteriyor. Bu nedenle, spor erkek avantajını ortadan kaldıramayacağını anlamalı, biraz azaltabilir ama kesinlikle ortadan kaldıramaz. Ve o zaman çıkarabileceğiniz tek sonuç, testosteronu düşük olduğunda bile o kişinin hala erkek avantajına sahip olduğudur.”
Petrillo, Paralimpik Oyunları hakkında ne düşünüyor?
İtalyan trans para-atlet Petrillo, Paralimpik Oyunları’na katılmasıyla ilgili olarak verdiği demeçte şunları söyledi:
“Burada olmayı üç yıldır bekliyordum. Üç senedir bu katılım hakkına erişebilmek için elimden gelen her şeyi yaptım. Burada olmayı hak ediyorum. Beni bir sporcu olarak değil, her şeyden önce bir insan olarak her zaman destekleyen İtalyan Paralimpik Federasyonu’na ve İtalyan Paralimpik Komitesi’ne teşekkür etmek istiyorum. Paralimpik Oyunlar’da yarışacak ilk transgender kadın olmanın tarihi değeri, kapsayıcılığın önemli bir sembolüdür. Benim gibi biyolojik cinsiyetine ait olmadığını hisseden tüm trans bireylerin, ırk, din veya siyasi ideolojiye dayalı olarak ayrıştırılmayan insanlar gibi ayrımcılığa uğramaması gerektiğini düşünüyorum. Bu konuda çözüm bulması gereken sporun kendisidir, transgender sporcuları dışlamak kesinlikle çözüm değil.”
Diğerleri ne düşünüyor?
2021 yılında 30’u aşkın kadın sporcu İtalyan Atletizm Federasyonuna ve İtalya Spor Bakanlığına Av. Quelleri aracılığıyla Petrillo’nun kadın yarışlarında yarışma hakkını sorgulayan bir dilekçe göndermişti. Petrillo’nun yaklaşan Paralimpik Oyunlar’a seçilmesiyle ilgili yorum yapması istendiğinde Quilleri şunları söyledi:
“Her federasyon, kapsayıcılık ve sportif adalet kavramları arasında bir seçim yapabilir. Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği (IAAF), Olimpiyat ruhu ilkesini seçmiştir, yani adil rekabet fikrine sadık kalmışlardır. Diğer taraftan İtalyan Paralimpik Federasyonu ise seçimini kapsayıcılıktan yana kullanmıştır. Valentina Petrillo tarafından yenilecek olan görme engelli sporcular itirazlarını federasyonlarıyla birlikte yapmak zorunda kalacaklar. Ne yazık ki bu duruma izin verenler federasyonların üst kademelerindekilerdir.”
Oyunlar ve Bulmacalar