İsviçre’nin ‘gelecek için vergi’ teklifi

İsviçre’nin vergi gündemini Genç Sosyalistler tarafından hazırlanan “Vergi Adaletine Uygun Şekilde Finanse Edilen Sosyal İklim Politikası İçin” başlıklı halk inisiyatifi meşgul ediyor. Teklif edilen kanun metni, İsviçre Anayasası’na “Gelecek İçin Vergi” başlıklı bir maddenin eklenmesini öngörüyor. Bu değişiklik ile halihazırda sadece kantonlar tarafından alınmakta olan veraset ve intikal vergisi, İsviçre Konfederasyonu tarafından da tahsil edilecek. Temel hedef 50 milyon İsviçre frangını aşan miras ve bağışlardan %50 oranında vergi alınması. Teklif 30 Kasım’da halk oylamasına sunulacak.

1 milyon İsviçreli başına 17 milyarder düşüyor

İsviçre’de yaşayan 152 milyarder bulunduğu ifade ediliyor. İlk bakışta bu sayı düşük görünse de mevcut nüfusa oranlandığı zaman milyarderlerin en yoğun olarak bulunduğu ülke İsviçre. Öyle ki, her 1 milyon İsviçreli başına tam 17 milyarder düşüyor.

Bu milyarderler yürürlükte olan mevzuat uyarınca yeteri kadar vergi ödemiyor. Örneğin, dünyanın önde gelen ilaç firmalarından Roche’un varisi ve yaklaşık 2,6 milyar İsviçre frangı değerinde bir servetin sahibi olan André Hoffman’ın ödediği yıllık vergi miktarının sadece 20 milyon İsviçre frangı olduğu belirtiliyor.

“Kirleten öder”

Çevre vergilerinin “kirleten öder” olarak özetlenebilecek temel işleyişi, belirli bir vergi miktarını çevre kirliliğine yol açan faaliyetlerde bulunan birey veya kurumlara yükletmekten ibaret. Plastik poşet kullanan tüketiciden alınan vergi veya çevreyi kirleten bir fabrikadan alınan vergi en temel örneklerden. Amaç, hem ilgili birey ve kurumların faaliyetlerinden doğan zararın giderilmesi için gerekli finansmanı sağlamak hem de bu zararlı davranışların azaltılmasını temin etmek.

“Gelecek İçin Vergi” önerisinin çıkış noktası da benzer. Tasarıyı hazırlayan Genç Sosyalistler, 2050 iklim hedeflerine ulaşabilmek için İsviçre’nin her sene yaklaşık 12 milyar frank harcanması gerektiğinin altını çizerek, bu tutara en büyük katkının insanları ve doğayı sömürerek servet edinmiş “süper-zenginler” tarafından yapılması gerektiğini öne sürüyor. Teklifin kabul edilmesi halinde elde edileceği düşünülen 6 milyar franklık ek vergi gelirinin barınma, istihdam ve devlet hizmetleri alanlarında sürdürülebilir çözümler üretmek için kullanılabileceği belirtiliyor.

Hem iklim krizine hem de süper-zenginlerin yetersiz vergilendirilmesine bir çözüm

Önerilen düzenleme son senelerde vergi alanında sıklıkla dile getirilen yeni çevre vergileri alınması ve süper-zenginlerin vergi yükünün arttırılması gereksinimini tek bir tasarıda topluyor. Tasarı kabul edilir ise süper-zenginlerin İsviçre’de bulunan malvarlıklarını yurtdışına aktarabileceği endişesi “hayır” oyu verilmesi gerektiğini savunanların en büyük argümanı. Tasarının son maddesi bu hususa da bir çözüm önererek, verginin belirli bir süre geriye yürüyerek tahsil edilmesini öngörüyor. Bu geriye yürüme ne ölçüde geçerli kabul edilir, yasa tasarısı kabul edilir ve yürürlüğe girerse göreceğiz.

Halk oylamasından olumlu bir sonuç çıkma ihtimalinin son derece düşük olduğu belirtiliyor. Başarı ihtimali düşük olsa da böylesi bir tasarının hazırlanıp tartışmaya açılmış olması son derece kıymetli. Zira, “süper-zenginler ülkemizi terk eder” korkusuyla bu kişilerin vergi yükünü hafif tutmak sürdürülebilir değil. Bütün ülkeler bu gerçeği fark edip ona göre düzenlemeler yaptığında uzun süredir devam eden pek çok soruna çare bulmak için gereken bütçe yaratılabilir.