Bu sabah Türk medyasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın cumartesi gecesi açıkladığı yeni kabinesini değerlendiren ve yorumlayan onlarca yazı var. 

Bu yazıların pek çoğunda söylenenler benzeşiyor; Mehmet Şimşek’in Hazine Bakanı olması ve görevi devralırken söyledikleri, bazı Ak Partili kalemler tarafından bile sevinçle karşılanmış; Süleyman Soylu’nun yokluğuna her türden köşe yazarı özel olarak değinmiş, Cevdet Yılmaz’ın kabinedeki rolü biraz kafaları karıştırmış; Hakan Fidan’ın Mevlüt Çavuşoğlu’ndan daha iyi bir Dışişleri Bakanı olacağı konusunda genel bir uzlaşma var…

Bir çuval dolusu yazıyı, üstelik de büyük ölçüde bir birine benzeyen yazıyı okuduktan sonra farklı bir şey söylemek kolay değil. Ama bana öyle geliyor ki, bütün bu yazılarda yazılanlara büyük ölçüde katılsam da, eksik kalan bir şey var.

Şöyle söyleyebilirim: Bu kabine, Tayyip Erdoğan’ın kendi 20 yıllık iktidarında kurduğu en apolitik, en teknokrat kabine.

Gerçi bir önceki Cumhurbaşkanlığı kabinesi de çok politik sayılmazdı ama yine de içinde Berat Albayrak gibi, Süleyman Soylu gibi, önce Abdülhamit Gül sonra Bekir Bozdağ gibi aslında siyaset alanında da iddialı isimler vardı.

Şimdiki kabinede ise siyasete ve siyasetçi olmaya en yakın isim Mehmet Şimşek ile Mehmet Özhaseki. Şimşek siyaset yaparken bile pek az konuşmasıyla bilinen bir isimdi; Özhaseki ise daha yakın zaman önce emekli olmaktan söz ediyordu, bir beş yıl daha emekli olamayacak.

Burada önemli olan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın tercihi. Erdoğan kendisi için dizayn edilen başkanlık sisteminde devletin icra kanadında yegane politikacının kendisi olması gerektiğini düşünüyor; bakanlarının kendisine yönelik saldırılara hızla cevap vermek dışında siyasi açıklamalar yapmasını, kelimenin amiyane karşılığıyla ‘siyaset yapmasını’ hele hele kendilerine siyasi güç devşirmeye kalkışmasını istemiyor.

Çok haksız da sayılmaz. Kendisi tek başına bir siyasi parti gibi yarıştı ve kazandı. Yüksek görevlere getirdiği herkesi de kendisi getirdi.

Süleyman Demirel’le bir Aydın mitingini hatırlıyorum. Partisinin bu şehirdeki ağır topları İsmet Sezgin ve Nahit Menteşe mitingde kürsüde değil seyircilerin arasındaydı. Gazeteciler bunu sorduğunda Demirel, ‘Onlar ön seçimle geldiler, boyları artık birkaç karış daha uzun’ demişti. Erdoğan kabinesinde ise durum tam tersi, onun boyu herkesten birkaç karış daha uzun.

Bu gayet doğal ve normal bir durum aslında. Dünyanın bütün başkanlık sistemlerinde de böyle. Amerika’daki bakanlar bile sorulduğunda ‘Başkanın isteğiyle görevde’ olduklarını söylerler. (Yaygın kullanılan cümle, ‘I serve at the pleasure of the president’tir, siyasette ‘Başkan sayesinde görevdeyim, o istemediği anda da giderim’ anlamına gelir.)

Biz tabii parlamenter sistemin bazı deve dişi gibi bakanlarını, başbakanın istemesine rağmen kararnamelere imza atmayanları gördüğümüz için bugünün bakanlarını onlarla karıştırıyoruz. Tamamen ayrı iki şey halbuki.

Kaldı ki bizim başkanlık sistemimizde bakanların herhangi bir başka mecradan da onay almaları gerekmiyor. Örneğin ABD’de başkanın atadığı bakanların Kongre tarafından da onaylanması gerekir; Kongre gerektiğinde o bakanlara hesap da sorar. Bizde ise hesap verecek olan bakanlar değil Cumhurbaşkanı’dır, o da seçimden seçime…

Şimdi bu yeni teknokrat kabine, bir önceki teknokrat kabineden ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bizzat kendisinden miras kalan devasa sorunları çözmeye çalışacak. Sorunların en büyüğünün ekonomide olduğunu söylemeye bile gerek yok. O yüzden herkesin gözünün Mehmet Şimşek’te ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı sıfatıyla kabineye giren eski planlamacı Cevdet Yılmaz’da olması son derece normal.

Doların fiyatının 21 lirayı aşmasından, Euro’nun 23 liraya yaklaşmasından anlıyoruz ki, zaten Merkez Bankası artık doların fiyatını baskılamaya uğraşmıyor. 

‘Rasyonel ekonomi’ye geçmek demek, kısa süre içinde Merkez Bankası’nın bankaların fonlama maliyetini yükseltmesi (yani hiç değilse gecelik borç verme faizini arttırması) anlamına gelir. Bu da TL’nin değer kazanması, başka bir deyişle doların fiyatının hız kesmesi demek olabilir. Bu hareketin doğal sonucu ise tüketimin hız kesmesi olacaktır.

Cevdet Yılmaz-Mehmet Şimşek ikilisinin çok kısa vadede en büyük sorunu bu. Ekonomiyi durgunluğa sokmadan soğutmak, bu yolla enflasyonu dizginlemeye çalışmak. Önlerindeki en büyük engel ise ciddi bir sorun haline gelen bütçe açığı. Ama bu ikilinin bu yola gireceğinden çok da emin olmayın.

‘Başkanın isteğiyle ve ona hizmet için’ görevde olan Cevdet Yılmaz ile Mehmet Şimşek’in hemen hemen her aşamada başkanı ikna etmeleri gerekecek. Çünkü, onlar teknokrat olabilir ama siyasetçi olarak sırtında yumurta kefesini taşıyan Cumhurbaşkanı Erdoğan. Ve Erdoğan bundan 10 ay sonra yapılacak seçimi de kazanmak istiyor.

Oysa hepimiz biliyoruz, 2017 referandumunu dahil, Tayyip Erdoğan’ın seçim kazanmasının ekonomiye maliyeti her seferinde daha da yükseliyor. 2019 yerel seçimini Erdoğan hepimizin ödediği yüksek maliyete rağmen kazanamadı. Şimdi 2024 seçimini kazanmak için kullanılacak deniz de bitmiş gibi gözüküyor. Ama gelin, denizin bittiğini Tayyip Erdoğan’a anlatın…

Süleyman Demirel’den Turgut Özal’a, Tansu Çiller’den Tayyip Erdoğan’a kadar siyasetçiler ne zaman enflasyon ve hayat pahalılığı ile mücadele ile ekonomik büyümeyi sürdürme arasında bir tercihte bulunmaya zorlansalar, büyümeyi tercih ettiler. Bu da enflasyonu azdırdı, kalıcılaştırdı.

Erdoğan 2016’da başlayan durgunluğu o zaman Mehmet Şimşek’in icat ettiği KGF kredileriyle aştı. Bugün hala o genişlemenin yarattığı enflasyonu yaşıyoruz aslında; çünkü aradan geçen zamanda enflasyonla bırakın mücadele etmeyi, daha da genişlemeci politikalar izledik.

Şimdi Mehmet Şimşek kendi başlattığı ama Berat Albayrak ve Nurettin Nebati’nin elinde iyice çığrından çıkan bozuk düzeni düzeltme iddiasıyla görevde. Önündeki en büyük engel ise 10 ay sonra yapılacak seçim.

Dünyanın hiçbir ülkesinde hiçbir iktidar, seçime bu kadar kısa süre kala ekonomiyi durgunluğa sokacak, işsizliği arttıracak bir soğutma çabasına girişmez. O yüzden gerçekçi olmak gerek.

Cevdet Yılmaz ve Mehmet Şimşek bir yandan ekonomiyi yeniden ‘rasyonel’ kılmak zorunda, çünkü deniz bitti. Ama bir yandan da seçim kazanmak.

Nasıl bir orta yol bulacaklar, çok merak ediyorum.