Propaganda amacıyla yayın yapılması ve bu amaçla yayın organları çıkarılmasının tarihi daha eski ama bugün bildiğimiz anlamda, okuyucunun haber alma ihtiyacının karşılanması için haber yayınlamanın tarihi bundan birkaç yüzyıl öncesine kadar gidiyor.

Şehir hayatının ve bir ‘sivil’ hayatın başlamasıyla birlikte, o ‘sivil’ insanlar olup bitenlerin kendilerini ilgilendiren, kendi hayatlarını etkileme potansiyeli taşıyan bölümü hakkında bilgi sahibi olmak, olanlardan haberdar olmak konusunda bir ihtiyaç duymaya başladı.

O ihtiyaç, gazetecilik mesleğini ve ‘gazeteci’ adı verilen insanı ortaya çıkardı.

Bu ihtiyaç bugün de var. Üstelik çok daha fazla var.

Türkiye ve medyası tarihinin en acıklı dönemlerinden birinden geçiyor. Ortada yegane amacı halkın haber alma ihtiyacını karşılamak olan bir medyamız kalmadı; eskiden ‘merkez medya’nın yerine getirdiği bu fonksiyon tamamen açıkta. Mevcut medya, toplumun iki ucundaki siyasi/kültürel/ahlaki kamplaşmanın propaganda organlarına dönüşmüş durumda. Kutuplaşmanın savaşı aslında medyada yaşanıyor; medyanın iki ucu arasında.

Biz 10Haber’de bu propagandadan ve savaştan uzak durmaya, ana fonksiyonumuz olan halkın haber alma ihtiyacını karşılamaya odaklanmakta kararlıyız.

Gazetecilik, hakkıyla yapıldığında bir gerçek ihtiyacı karşılar, biz buna inanıyoruz.

Bir başka inancımız da şu: Gazeteciliği, hala ‘gazeteci’ sıfatını taşımaya layık olanlar, haberlerine kendi kişisel siyasi/kültürel/ahlaki bakışını birer önyargı olarak yansıtmayanlar, gerçeği bu subjektif bakış açısıyla eğip bükmeyenler yapabilir ancak.

Bakın geçen hafta, Türkiye’nin gerçek ‘gazeteci’lerinden biri olan Erdal Sağlam tam anlamıyla ‘bomba’ bir kulis haber verdi: Merkez Bankası Başkanlığı görevinden alınan Şahap Kavcıoğlu’nun BDDK başkanı olduğunu yeni ekonomi Bakanı Mehmet Şimşek Resmi Gazete’den öğrenmişti.

Bu haber Türkiye’de okuyucunun uzun süredir okumayı özlediği türden bir haberdi ve anında karşılığını buldu.

Bugün yine bir Erdal Sağlam haberi var. Mehmet Şimşek’in TÜSİAD yönetimi ve Bankalar Birliği ile yaptığı kapalı sohbetlerin arka planını ve içeriğini aktaran. Bu haber de inanılmaz derecede yüksek miktarlarda okunuyor.

Neredeyse 30 yıldır tanıdığım Erdal Sağlam’ın benim tarafımdan övülmeye ihtiyacı yok, zaten mesele Erdal Sağlam da değil, mesele gazeteciliğin hala ölmediğini göstermek, halkın kendisini ilgilendiren bir konuda gerçek bilgi iletildiğinde bunu okumak için hala talepkar olduğunu bir kez daha hatırlamak.

Gazeteciliğin can çekişse bile ölmediğini gördüğümüz, gazetecilik için hala ümit olduğunu bize söyleyen güzel bir gün bugün.

Açıkça söylemek gerekirse, makro ekonomi alanında 2018’den bu yana yaşadıklarımız aslında bir korku filminden farksızdı. Ve bu korku filmini esas başlatan şeyin Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın daha seçilmezden önce Mayıs 2018’de Londra’da yabancı yatırımcılara ‘Faizi düşüreceğim’ demesi olduğunu hiçbir zaman unutmamalıyız.

Erdoğan’ın ‘Faizi düşüreceğim’ demesi aslında tek başına çok da önemsenmeyebilirdi; çünkü dünyanın pek çok yerinde zaman zaman siyasetçilerin Merkez Bankası’nın faiz politikalarından açıkça şikayet ettikleri duyulabilir. İşte bakın, Donald Trump da oldukça uzun süre kendi Merkez Bankası’na kızdı, faizi düşürmesini istedi.

Mesele bir siyasetçinin bunu istemesi değil, o isteğini yapacak kudrete sahip olması. Tayyip Erdoğan’ı diğer dünya liderlerinden ayıran özellik buydu. O Cumhurbaşkanı seçildi ve Merkez Bankası’nın bağımsızlığını sona erdirdi, Hazine’nin başına da bir dediğini iki etmemesi için damadı Berat Albayrak’ı getirdi.

Oysa Mayıs 2018’de Türk ekonomisinin en büyük sorunu faiz falan değildi; döviz kurunun aşırı yükselmesi veya aşırı yüksek enflasyon da değildi. Birinci nesil yapısal reformlarını tamamlamış olan Türkiye’de o sırada en büyük sorun, özel sektörün aşırı dış borçlanmış olmasıydı.

Özel sektör, ‘Yurt dışından neredeyse bedava maliyetle borç buluyoruz, Türkiye’de ise yüksek faiz var’ diyordu. Cumhurbaşkanı Erdoğan da, ‘Yapmayın yahu, niye böyle’ diye sormak yerine özel sektörden gelen bu garip itiraza ikna olmuştu.

Oysa merkezi hükümetin yapması gereken ikinci nesil yapısal reformlara ağırlık vermesi ve bu arada özel sektörün borçlanmasını zaptü rapt altına almasıydı. Yurt dışından alınan borçla yatırım yapılmıyordu, bu paralar tüketime ve gereksiz ithalata gidiyordu. (İstanbul’da bir lokanta zinciri, yemek servisi yaptığı kapların içine şıklık olsun diye bir yağlı kağıt seriyordu ve bu kağıt Çin’den ithal ediliyordu.)

Ama biz özel sektörün dış borçlanmasını verimli hale getirecek önlemler almak yerine gittik o özel sektör yurt içinden de ucuz borç bulabilsin diye faizleri indirmeye başladık.

Ardından doğal olarak döviz fiyatı yükselmeye başladı. Özel sektör birden çok ciddi bir kur riskiyle karşılaştı. TL’yi ucuzlatıp bollaştırmanın bir başka sonucu, enflasyonun yeniden yükselmeye başlaması oldu. Bu, TL’deki değer kaybını daha da hızlandırdı.

TL’nin böyle bir açık verdiğini ve zayıf pozisyonda olduğunu gören Amerikan Başkanı Donald Trump, Türkiye’de tutuklu olan rahip Brunson’u kurtarmak için dövize baskı silahını seçti, bir Tweet yazıp ‘Serbest bırakmazsanız TL’yi mahfederim’ dedi. Türkiye 2018 yaz aylarını ciddi bir kur atağı ve kriziyle geçirdi. Burada konuşulmayan şey, Trump’a bu ekonomi silahıyla siyasi baskı kurma fırsatını bizim verdiğimizdi.

Ama o analiz de yapılmadı, çünkü faiz politikasından vaz geçmek istemiyorduk. Akıl dışılığın hakimiyeti yayılmaya başladı. Yurt dışındaki TL/dolar swap piyasası öldürüldü. Onu hepsini sıralamaya burada yerimin yetmeyeceği başka akıl dışı adımlar izledi. Hepsi o faiz politikasını savunmak içindi. Bir akıl dışılığı onlarca, hatta belki yüzlerce başka akıl dışılıkla savunduk yıllarca.

Şimdi gelen yeni ekonomi yönetimi, ‘ilk günah’a geri dönerek akıl dışılıktan çıkmaya, akli, yani rasyonel olana dönmeye çalışacağı izlenimi veriyor.

Ancak gördünüz işte, bir anda akıl dışılığa sıçramak, bedel ödendiği halde bunda ısrar etmek çok kolay. Buna karşılık akla geri dönmek o kadar da kolay değil.

Örneğin bankalarımıza ‘Elinizdeki mevduatın en fazla yarısı döviz cinsinden olabilir’ dedik. Bankalar bu rasyoyu tutturabilmek için, gündelik işleri için Merkez Bankası’ndan yüzde 8,5 faizle para bulabildiği halde mevduata yüzde 40’ın üzerinde (iddiaya göre bir kamu bankası geçen hafta yüzde 47 vermiş) faiz veriyor. Aynı paranın iki ayrı fiyatı var yani: Yüzde 8,5 ve yüzde 42-44.

Bu akıl dışılığı bir günde gideremezsiniz; bankalarda TL’den kaçış başlar. O yüzden yavaş ve kademeli bir geçiş yapacaksınız.

Şimdi herkes Merkez Bankası’nın faizi kaça çıkaracağını merak ediyor. Kaça çıkarırsa çıkarsın, esas mesele, Merkez Bankası’nın bu faiz kararının yanına bankacılıkla ve kambiyo işlemleriyle ilgili başka hangi değişiklikleri ekleyecek acaba?

Kaldı ki mesele sadece faiz de değil. Türkiye bütçe açığını nasıl finanse edecek? Ne yapacak da ithalatı sınırlayacak? Ne yapacak da özel sektör açıklarının kapanmasına yardımcı olacak?

Bütün bu soruların cevapları, bizim ‘akla’ ve ‘normal’e dönüş hızımıza karar vermeden bulunamaz.

Mehmet Şimşek ve Cevdet Yılmaz’ın işi çok ama çok zor.