Türkiye’de sansür hortladı: 9 yıllık romana toplatma kararı

İstanbul’da bir savcılık, bundan 9 yıl önce Türkiye’nin en büyük yayınevlerinden biri tarafından yayınlanmış bir romanda “terör propagandası” gördü, konuyu mahkemeye taşıdı ve roman için mahkemeden toplatma ve satış yasağı kararı aldırttı.

Yazar Ahmet Ümit’in ‘Tapınak Fahişeleri’ kitabına, 16 yıl sonra gelen sansür kararı kamuoyunda tartışma yaratırken dün de yazar Yavuz Ekinci’nin 2014’te Doğan Kitap’tan çıkan ‘Rüyası Bölünenler’ adlı romanına, İstanbul Cumhuriyet Savcısı’nın talebiyle 7. Sulh Ceza Hakimliği tarafından toplatılma kararı verildi. Mahkemenin verdiği kararda, kitapta terör örgütü propagandası yapıldığı, bunun için kitabın 3712 sayılı Terörle Mücadele Kanunu gereğince basımına, dağıtımına ve satışına yasak getirildiği duyuruldu. Mahkeme ayrıca kitabın elde edilen tüm nüshalarının toplatılmasına da karar verdi.

Ekinci: Baskı furyası başlatıldı

Ekinci, kitap yayımlandıktan dokuz yıl sonra gelen bu karar karşısında kaygılı. 10Haber’in ulaştığı Ekinci “Ahmet Ümit’in ‘Tapınak Fahişeleri’ne gelen sansür, Jeanette Winterson’un ‘Vişnenin Cinsiyeti’nin muzır neşriyat sayılması, arkasından romanıma gelen toplatma kararı… Bu gelişmeler Türkiye’nin sanat, düşünce ve fikir özgürlüğü konusundaki kötü sansür mazisini hatırlatıyor. Sanatçılar, yazarlar üzerine adeta bir baskı kurma furyası başlatıldı. Bu kaygı verici bir gelişme. Romanım 2014’te yayımlandı. Gayet olumlu eleştiriler aldı. Anlaşılan şikayet üzerine bir yargılama başlamış. Haberimiz bile  olmadı. Ne bize haber verildi, ne savunma istendi. Karar verilmiş ve yayıncıma karar ibra edilmiş. Benim de böyle haberim oldu” diyor.

2014’te okurla buluşan ‘Rüyası Bölünenler’ yayımlandığı zaman iyi eleştiriler almıştı.

İlk üç ayda altı kitap sansürlendi

Yazar Ekinci’nin mahkeme kararlarıyla yazarlar üzerinde bir baskı kurma furyası nitelendirmesi boşuna değil. Kendisinin de hatırlattığı gibi son günlerde mahkemelerden sürekli kitapların toplatılması ya da müstehcen bulunup poşete sokulmasıyla ilgili kararlar çıkıyor. 2023 yılı Türkiyesi’nde yazar Murat Kahraman’ın iki kitabı için ocak ayında toplatma kararı verildi. Kitaplardan biri 2004 yılında yayımlanan ‘Çığlık’  diğeri 2019’da yayımlanan ‘Bitmeyen Veda’ydı. Şubat ayında İhsan Eliaçık’ın ‘Yaşayan Kur’an Türkçe Meal-Tefsir ‘ kitabına önce toplatılma kararı verildi, sonra bir üst mahkeme bu kararı iptal etti. Mart ayında ise Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu, Jeanette Winterson’un ‘Vişnenin Cinsiyeti’ kitabının, ’18 yaşından küçüklerin maneviyatı üzerinde muzır ve müstehcen tesir yapacak nitelikte olduğuna’ karar verdi ve kitabın ‘içi görülmeyen zarf veya poşet içinde’ satılabileceği açıklandı. Yine mart ayında Ahmet Ümit’in 2007’de çıkan ve bugüne kadar sekiz baskı yapan ‘Tapınak Fahişeleri’ çizgi romanı Muzır Kurulu kararıyla poşete sokuldu. Son olarak da dün Yavuz Ekinci’nin kitabıyla ilgili toplatma kararı verildi.

Yasaklı kitaplar sonra özgür kaldı

Ekinci’nin bahsettiği Türkiye’nin sansür mazisi hiç de parlak değil. Bugün usta olarak nitelendirilen Nazım Hikmet (‘835 Satır’), Sait Faik Abasıyanık (‘Medarı Maişet Motoru’), Fakir Baykurt (‘Yılanların Öcü’), Rıfat Ilgaz (‘Sınıf’), Sabahattin Ali (‘Sırça Köşk’), Attila İlhan (‘Böyle Bir Sevmek’), Adalet Ağaoğlu (‘Fikrimin İnce Gülü’), Pınar Kür (‘Asılacak Kadın’), Hekimoğlu İsmail (‘Minyeli Abdullah’), Aziz Nesin (‘Aziz Nesin), Çetin Altan (‘Bir Avuç Gökyüzü’), Can Yücel (‘Rengarenk’) gibi birçok yazarın kitabı, farklı dönemlerde farklı gerekçelerle yasaklandı ama sonrasında bu kitaplar her daim özgür kaldı.

Ekinci yaptığı açıklamada “Öncekilerin yasaklayıcı tavırları nasıl şimdi gülünç, komik ve beyhude geliyorsa, bugünün yasaklayıcıları da yarın gülünç ve komik gelecektir. Bu kitabın şimdi toplatılıyor olması ne şimdiki Türkiye’ye ne de gelecekteki Türkiye’ye hizmet eder” diyerek yasakçı tavrın hiçbir zaman sonuç alamayacağını vurguluyor.

Doğan Kitap: Düşünce ve fikir özgürlüğü adına kaygı verici 

Kitabın yayıncı Doğan Kitap ise yapılan açıklamada Yavuz Ekinci’nin öyküleriyle Türkiye’nin önemli ödüllerine adını yazdırdığını, hikayeleriyle sinemamıza ilham veren edebiyatçılardan biri olduğunu hatırlatıldı ve “Yavuz Ekinci, Türkiye’de ve Almanya, Fransa, Yunanistan, Japonya gibi başka ülkelerde de sevilerek okunan bir yazar. 2023 yılında edebi bir kurgu eserin toplatılıp okurla buluşmasının engellenmesini, düşünce ve ifade özgürlüğü adına kaygı verici bir gelişme olarak görüyor, soruşturmanın en kısa zamanda Yavuz Ekinci lehine sona ermesini ve kitapların özgür kalmasını diliyoruz” denildi. Yavuz Ekinci’nin kitabının toplatılma kararına pek çok yazar ve kurum da karşı çıktı.

Atatürk’ün 1918’de yasaklanan kitabı yıllar sonra, 1956’da yayımlanabildi.

Yasakçı zihniyet Atatürk’ün kitabını bile sansürledi 

Sansür tarihimiz ilginç yasaklamalarla dolu. Bu yasaklamalardan mustarip olan isimlerden biri ise Mustafa Kemal Atatürk. Sansür tarihimizin en ilginç yasaklamalarından biri olarak tarihe geçen bu yasaklama vakasını tekrar hatırlatma ihtiyacı duyuyoruz. Yıl 1914… Osmanlı Devleti, Balkan ve Trablusgarp savaşlarından yeni çıkar. Osmanlı ordusunun iki genç subayı Nuri Conker ile Mustafa Kemal Paşa, bu savaşlarda yaşanan başarısızlıklar üzerine kafa yorar. İlkin Nuri Conker ‘Zabit ve Kumandan’ kitabında, sorunları ve çözüm önerilerini gündeme getirir. Dostu ve meslektaşı Mustafa Kemal Paşa, bu kitabı okur okumaz, ‘Zabit ve Kumandan ile Hasbihal’i kaleme alır.

Birbirini bütünleyen ve pekiştiren bu iki kitabın başlıca temalarından biri iyi yöneticiliktir. Her ikisi de, ordunun yaşadığı başarısızlığın asıl çözüm adresi olarak, komuta kademelerini gösterir. Askerler için hem bilimsel birikimin hem de cesaret ve kendi başına karar alma başta olmak üzere, pek çok bireysel niteliğin önemini ve gereğini savunur.

Ancak çok geçmeden Osmanlı Devleti 1. Dünya Savaşı’na girince, Mustafa Kemal Paşa da kitabını bastırmayı ertelemek zorunda kalır. Buna karşılık iki dost, Çanakkale’de, kitaplarında yazdıklarının sözde kalmadığını kanıtlar. Birlikleri zorlu muharebelerden büyük başarılarla çıkar.
Mustafa Kemal Paşa kitabını ancak, mütarekede, döndüğü İstanbul’da, 1918 sonunda yayımlar. Kitabın basımından altı ay kadar sonra da Kurtuluş Savaşı’nı başlatmak için Anadolu’ya geçer. Adı mütareke ve işgalle birlikte anılan Damat Ferit Hükümeti de kitabı toplattırarak imha eder. ‘Zabit ve Kumandan ile Hasbihal’ ilk baskısından yıllar sonra, 1956’da, Hasan Ali Yücel tarafından İş Bankası Kültür Yayınları’nın ilk kitabı olarak yayımlanır.