Planlı tarım dönemi başlıyor: İzinsiz üretime ceza geliyor

Eski Tarım ve Ormancılık Bakanı Vahit Kirişci’nin nisan ayında müjdesini verdiği “tarımda planlı üretim”in nasıl yapılacağı netleşmeye başladı. Nasıl Bir Ekonomi gazetesi tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, dün yayınlanan köşe yazısında planlamanın detaylarını verdi. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın planlama ile ilgili hazırladığı yönetmelik taslağını tarım sektörü paydaşlarına göndererek görüş istediğini belirten Yıldırım, “Taslağa göre üretim planlaması için Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ilgili birimlerinin katılımı ile 16 üyeli ‘Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu’ oluşturulacak. Bir bakan yardımcısı başkanlığındaki kurulda 12 genel müdür ve 3 başkan görev yapacak. Hangi ürünün ne kadar üretileceğine, üretim planlamasına bu kurul karar verecek” dedi. Yıldırım, yazısında şu detaylara yer verdi:

Soğan 30 TL olunca Tarım Bakanı Kirişci ‘Planlı tarım dönemi başlıyor’ dedi

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 23 Mart 2023 tarihinde kabul edilen ve 5 Nisan 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Orman Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 422 Sayılı Kanun”a dayanarak hazırlanan yönetmelik taslağı 8 sayfadan oluşuyor.

Orman Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 422 Sayılı Torba Yasa ile 2006 yılında kabul edilen 5488 sayılı Tarım Kanunu’nun 7. Maddesinde önemli bir değişiklik yapıldı. Buna göre, çiftçiler üretim yapmadan önce Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan izin almaları gerekiyor. Yasaya göre, tarımsal üretimin planlanması, gıda güvencesi ve güvenliğinin temin edilmesi, verimliliğin artırılması, çevrenin korunması ve sürdürülebilirliğin tesis edilmesi için Bakanlıkça belirlenen ürün veya ürün gruplarının üretimine başlanmadan önce Bakanlıktan izin alınması zorunluluğu var. Bakanlık, arz ve talep miktarı ile yeterlilik derecesini dikkate alarak hangi ürün veya ürün gruplarının üretileceği ile tarım havzası veya işletme bazında asgari ve azami üretim miktarlarını belirleyecek.

Üretim planlaması için kurul oluşturulacak

Tarımsal Üretimin Planlanması Hakkında Yönetmelik Taslağı’na göre, bitkisel, hayvansal ve su ürünleri üretiminde tarım havzası veya işletme bazında üretimin planlanması öngörülüyor. Tarımsal üretimin planlanması uygulamaları, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ilgili merkez ve taşra teşkilatları ile oluşturulacak Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu, il/ilçe tahkim komisyonları, il/ilçe keşif komisyonları ve il/ilçe tespit komisyonları tarafından yürütülecek.

Taslağın 6.maddesine göre; tarımsal üretimin öngörülebilir ve yönetilebilir olmasını temin etmek amacıyla Tarım ve Orman Bakanı tarafından belirlenecek 1 bakan yardımcısı başkanlığında, bakanlık bünyesindeki 12 genel müdür ve 3 başkanın katılımı ile 16 üyeli “Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu” oluşturulacak.

Kurul; Bakan tarafından görevlendirilecek Bakan Yardımcısı başkanlığında; Bitkisel Üretim, Balıkçılık ve Su Ürünleri, Bilgi Teknolojileri, Devlet Su, Et ve Süt Kurumu, Gıda ve Kontrol, Hayvancılık, Tarım İşletmeleri, Tarım Reformu, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar, Su Yönetimi, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürü ile Strateji Geliştirme, Şeker Dairesi, Tütün ve Alkol Dairesi Başkanı’ndan oluşacak.

İhtiyaç duyulması halinde Kurul toplantılarına katılmasında yarar görülen kurum ve kuruluşlar, üniversiteler, ürün konseyleri, sivil toplum kuruluşları ve özel sektörden kurula temsilci davet edilebilecek. Ancak, toplantılara katılan bu temsilcilerin oy hakkı olmayacak.

Kurul’un raportörlüğü ve sekretaryası Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü tarafından yürütülecek. Kurul, başkanın çağrısı üzerine yılda en az iki kez toplanacak. Kurul kararları, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile alınacak. Oyların eşitliği halinde başkanın oyu yönünde karar alınmış sayılacak. Kurul ihtiyaç olması halinde çalışma grupları oluşturabilecek.

Tarımsal Üretimi Planlama Kurulu’nun görevleri

Kurul, arz güvencesinin temin edilmesi, iklim değişikliğinin tarım üzerine etkilerinin değerlendirilerek verimliliğin artırılması, tarımsal üretimin uygun ekolojilerde geliştirilmesi için arz ve talep miktarı, yeterlilik oranı dikkate alınarak tarımsal üretim planlaması yapacak.
Yönetmelik taslağında Kurul’un görevleri şöyle sıralanıyor:

• Kurul, üretimden sorumlu Bakanlık birimlerinin teklif etmesi halinde üretim planlamasına konu ürün veya ürün gruplarını belirleyerek değerlendirir.
• Tarımsal üretim planlamasına esas olmak üzere üretim dönemleri itibarıyla ürün veya ürün grupları ile asgari ve azami üretim miktarlarını belirlemek.
• Mevcut sosyo-ekonomik koşulları, üretim maliyetlerini ve gelir düzeyini, uluslararası gelişmeleri, iç ve dış ticareti, tarım ve gıda sektörünün mevcut durumunu ve gelişme trendi ile çevre faktörlerini dikkate alarak bütüncül yaklaşımla tarım, sanayi ve kırsal kalkınmada entegrasyonu sağlayacak yönlendirmeleri yapmak.

Üretim izni için tarım il/ilçe müdürlüklerine başvurulacak

Yasa ve yönetmelik taslağına göre, bitkisel üretim, hayvancılık ve su ürünlerinde izinsiz üretim dönemi sona erecek. Bu üç alanda da üretim için izin alınması zorunlu hale geldi.

Yönetmelik taslağına göre, Tarım ve Orman İl Müdürlükleri, tarımsal üretim planlaması ile ilgili olarak yıllık bazda teklifler hazırlar ilgili Bakanlık birimlerine iletir. Kurul kararı ile belirlenen üretim miktarları doğrultusunda il geneline ait üretim planlamasını yapar. İl müdürlüğü, üretim planlaması çalışmalarının sekretaryasını, koordinasyonunu, yürütülmesini, izlenmesini, değerlendirilmesini ve duyurulmasını sağlar.

Tarım ve Orman İl ve İlçe Müdürlükleri, üretim planlamasına esas olmak üzere belirlenen takvim doğrultusunda çiftçi başvurularını alır. Üretim izni başvurularını başvuru tarihinden itibaren 15 gün içerisinde değerlendirir ve sonucu çiftçiye bildirir. Tarımsal üretim planlamasına esas başvuruları Bakanlık ilgili kayıt sistemlerine kayıt eder veya çiftçilerin bu kayıt sistemine kayıt olmalarını sağlar. Her üretim yılında saha kontrollerini yapmak suretiyle tarımsal faaliyet alanlarına göre tarım işletmelerini kayıt altına alır. Üretim iznine esas kontrol planı hazırlayarak kontrol işlemlerini yürütür. Bu yönetmelikte belirtilen komisyonlar tarafından alınan kararların uygulanmasını sağlar, ilgili kişi ve kurumlara tebliğ ederek takibini yapar. Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasında gerçeğe aykırı beyanda bulunanlar hakkında gerekli işlemlerin yapılmasını temin eder.

Bitkisel üretim izni nasıl verilecek?

Yönetmelik taslağına göre; bitkisel üretimin planlanması; kalkınma planları, orta vadeli programları, Bakanlık stratejik planları ve kuraklık yönetim planlarını dikkate alarak, sulama durumu, arz ve talep dengesi, yeterlilik oranı, ekim veya dikim alanı, üretim, fiyat, ihracat, ithalat ve tüketim değişkenleri için geçmiş dönemleri kapsayan istatistiki verilerin değerlendirilmesi suretiyle yapılır.

Yönetmelik taslağının 12.Maddesine göre bitkisel üretim yapmak isteyen çiftçiler üretim izni almaları gerekiyor. İzin ile ilgili kriterler şöyle:

• Cumhurbaşkanı Kararı ile ilan edilen tarım havzaları ve bu havzalarda ki ürün deseni dikkate alınarak, tarım havzası veya işletme bazında üretim izinleri verilir. Üretimine izin verilen ürün ve ürün gruplarının azami ve asgari ürün miktarları Tarımsal Üretimin Planlanması Kurul’u tarafından belirlenir ve üretim yılı öncesinde Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü tarafından Tarım ve Orman İl Müdürlüklerine bildirilir. Ayrıca kurumsal internet siteleri ve mahalli iletişim araçlarını kullanmak sureti ile il müdürlükleri tarafından ilan edilir.
• Bakanlıkça belirlenen ürün veya ürün gruplarının üretimine başlanmadan önce İl/ilçe müdürlüklerinden izin alınır.

Meyve üretimine sınırlama gelecek

• Ormandan tahsis edilen ağaçlandırma alanları hariç olmak üzere eğimi yüzde 6’nın altında olan arazilerde yeni meyve bahçesi tesisine izin verilmez.
• Yeni bahçe tesisi kurma koşullarına haiz olması halinde, Türkiye İstatistik Kurumu kayıtlarında yeterlilik oranı yüzde 150 ve üzeri olan ürünler için Kurul’un aksine bir kararı olmadığı müddetçe bahçe tesisine izin verilmez.
• Mevcut bağ ve bahçenin sökülerek yenilenmesi, çeşit değiştirilmesi veya ekonomik ömrünün tamamlanması halinde aynı türe ait farklı çeşitlerin tesis edilmesine yönelik başvurular, tarım ve Orman İl Müdürlüğünün gerekçeli raporu değerlendirilerek Kurul tarafından karara bağlanır.
• Özel kanunlarla belirlenmiş ruhsata veya izne tabi ürünler ile tahkim komisyonları tarafından miktarı belirlenen zati ihtiyaçlar için yapılan üretimler ve bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce tesis edildiği tespit edilen dikili alanlardaki çok yıllık bitkiler için bu madde hükümleri uygulanmaz.
• Damızlık parseller dâhil olmak üzere sertifikalı tohumluk üretimi yapılan alanlarda bu Yönetmelik hükümleri saklı kalmak kaydıyla tohumculuk mevzuatı çerçevesinde izinlendirme yapılır.
• Sulu tarım yapılan araziler için ihtiyaç halinde üretimde kullanılan suyun tahsisinde yetkili kurum veya kuruluşlardan bilgi, belge veya onay istenebilir.
• Kamu kurum ve kuruluşları ile ortakları, belediyeler, il özel idareleri vb. kamu tüzel kişilikleri, bitkisel üretime yönelik proje veya uygulamalarında bu Yönetmelik hükümlerine tabidir.

Bitkisel üretim izninde öncelikler:

1- Sözleşmeli üretim, organik tarım ve iyi tarım uygulamaları yapılan alanlar,
2- Hayvancılık işletmelerinin kendi ihtiyaçlarına yönelik yem üretimleri,
3- Tarla içi modern sulama sistemleri kullanılarak yapılan üretimler,
4- Özel mevzuatı çerçevesinde münavebe zorunluluğu olan ürünler,
5- Çiftçi örgütleri tarafından ortak üretim alanlarında yapılan üretimler.

Üretim planlamasında izin başvuruları nasıl değerlendirilecek?

Bakanlığın ilgili kayıt sistemine başvuran çiftçilerden ilave başvuru istenmeyecek. Başvurusu alınan çiftçilerin durumu bu yönetmelik hükümleri çerçevesinde incelenerek uygun olmayanlar en fazla 15 gün içerisinde çiftçiye bildirilecek. Mevcut bağ ve bahçenin sökülerek yenilenmesi, çeşit değiştirilmesi veya ekonomik ömrünün tamamlanması halinde aynı türe ait farklı çeşitlerin tesis edilmesine yönelik başvurular en fazla 30 gün içerisinde sonuçlandırılacak.

Üretim izni uygun görülmeyen çiftçiler, talepleri halinde Bakanlığın ilgili kayıt sisteminde belirtilen başvuru tarihlerine göre üretim planlamasına dair yeniden müracaatta bulunabilecek.
Çiftçiler, Bakanlıkça belirlenen kayıt sistemlerine kayıt oldukları il/ilçe müdürlüklerine şahsen, yasal temsilcisi aracılığıyla veya e-Devlet kapısı üzerinden başvuruda bulunabilecek. Bu başvuruların faaliyet alanına göre ekim, dikim öncesinde veya yetiştiriciliğe başlamadan önce yapılması gerekiyor.

Birden fazla il veya ilçede arazisi veya işletmesi bulunan çiftçiler için değerlendirme, arazinin veya işletmenin bulunduğu il veya ilçe müdürlüklerince ayrı ayrı yapılacak ve sonucu kayıtlı olduğu il veya ilçe müdürlüğüne bildirilecek. Mücbir sebeplerden kaynaklanan üretim bilgisi değişiklikleri, mücbir sebebin ortaya çıkmasını takip eden 15 gün içerisinde dilekçe veya e-Devlet kapısı üzerinden talep edilebilir. Planlı tarımsal üretim kapsamında yer alan çiftçilerin tarımsal üretim yaptıkları işletmenin el değiştirmesi halinde, değişiklik 15 gün içerisinde il/ilçe müdürlüğüne bildirilmesi gerekiyor. Tarımsal üretime devam eden çiftçi bu yönetmelik hükümlerine tabi olacak.

İzinsiz üretime ceza kesilecek

“Orman Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 422 Sayılı Kanun”a göre, Bakanlığın belirlediği ürün ve ürün gruplarında izin almadan ekim yapanlara tarımsal desteklemelerden 5 yıl men cezası ve ayrıca idari para cezası verilecek. Yasaya göre, izin almadan üretim yapanlar önce yazılı olarak uyarılacak. Uyarı tarihinden itibaren 12 ay içerisinde bu maddeye uygun faaliyette bulunmayanlar, uyarı tarihinden itibaren 5 yıl süreyle hiçbir destekleme programından yararlandırılmayacak. Yazılı uyarı ve desteklerden men cezasına rağmen bir sonraki takvim yılında da faaliyette bulunduğu tespit edilenlere, ürün grubuna göre bu faaliyetten elde edilecek yıllık brüt hasılanın yüzde birinden beşine kadar idari para cezası verilecek.

Hayvansal üretimin planlanması ve öncelikler

Yönetmelik taslağına göre, hayvansal üretim planlaması için yapılacaklar şöyle: Tarımsal Üretimin Planlanması Kurul’u tarafından belirlenen ürün ve ürün gruplarının azami ve asgari ürün miktarları Tarım ve Orman Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğü tarafından il müdürlüklerine bildirilir. Kurumsal internet siteleri ve mahalli iletişim araçlarını kullanmak sureti ile il müdürlükleri tarafından ilan edilir.

Kurul tarafından belirlenen ürün veya ürün gruplarının üretimine başlanmadan önce ve zati ihtiyaç haricinde kurulacak ticari amaçlı yeni işletmeler için il/ilçe müdürlüklerinden izin alınır.
Üretim izni verilmesinde; sözleşmeli üretim, organik tarım ve iyi tarım uygulamaları yapılan alanlar, ana sözleşmesinde hayvancılık faaliyeti olan çiftçi örgütleri tarafından ortak üretim alanlarında yapılan üretimlere öncelik verilecek.

Su ürünleri üretiminin planlanması

Üretim planlaması yapılacak ürün/ürün grupları aşağıdaki kıstaslara göre belirlenir:

Su ürünleri yetiştiriciliğinde aşağıdaki veriler dikkate alınır:

– Bakanlıktan onaylı proje kapasite miktarı,
– Su ürünleri yetiştiriciliği bölgeleri ve üretime açılabilecek yeni alanlar,
– Bölgesel veya tür bazlı üretim miktarı,
– Arz ve talep durumu,
– Dış ticaret verilerinin değerlendirildiği istatistiki veriler.

– Balıkçı gemisi sayısı, bölgesel filo dağılımı ve kullanılan av araçlarının durumu,
– Avlanabilir miktar ve bölgesel balıkçılık uygulamaları,
– Ekolojik ve/veya ekonomik öneme sahip türlerin stok durumu,
– Ekosisteme zararlı türlerin stok durumu ve dağılımı,
– Uluslararası kuruluşlar ile bölgesel balıkçılık yönetim örgütlerinin kararları,
– Bilimsel, çevresel ve sosyo ekonomik durumu.

Yeni kurulacak olan yetiştiricilik işletmeleri ile mevcut işletmelerdeki proje değişiklikleri için yapılan üretim izni başvuruları 29/6/2004 tarihli ve 25507 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Ürünleri Yetiştiriciliği Yönetmeliği kapsamında yürütülür.

Balıkçı gemisi yetkilileri tarafından yapılacak üretim izni başvuruları, 10/3/1995 tarihli ve 22223 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliği kapsamında yürütülür.

Gıda fiyatları dünyada dip yaptı, Türkiye’de 33 aydır kesintisiz artıyor