Yoksa kurtuluyor muyuz: Ortaokul öğrencilerinden sineklere karşı ‘Zebra’ desenli çözüm

Türkiye Bilim Teknoloji Araştırma Kurumu TÜBİTAK’ın 17. Ortaokul Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’nda Türkiye birincisi Çorum Bilim ve Sanat Merkezi öğrencileri olurken, onları birinciliğe taşıyan proje bir yönüyle ülkedeki herkesin yaşamına temas ediyor.

Sinekleri meyvelerden uzak tutmayı hedefleyen 7’nci sınıf öğrencisi Yusuf Mert Dalgıç ile 6’ncı sınıf öğrencisi Mustafa Arslan, merkez müdürü Mehmet Fidan’ın koordinatörlüğünde ‘Meyve Sinekleri ile Biyomimetik Mücadele Projesi’ni hayata geçirdi.

Proje sineklerden kaynaklı verim düşüklüğünün önüne zebra deseniyle geçilebileceğini gösterdi. Yaptıkları araştırmada zebraların desenlerinin kan emici sinek ve böceklerin algısını bozduğunu öğrenen öğrenciler, bu desenleri meyve ağaçlarında denemek için laboratuvar çalışmalarına başladı.

Yaşam alanı oluşturan öğrenciler, bu alanın bir kenarına zebra deseni çizdi diğer kenarını ise her seferinde farklı bir renkle kapattı. Şeffaf alanın içindeki zebra deseni ve tek renklerin olduğu karşılıklı iki kenara meyve özleri koyan öğrenciler, her bir deney için yaşam alanına 20 meyve sineği bıraktı.

Öğrenciler, sineklerin hangi tarafa yöneleceğini 60’ar dakikalık onlarca deneyle gözlemledi. Araştırma sonucunda meyve sineklerinin zebra deseninin olduğu bölüme değil, kırmızı, mavi, sarı, yeşil, turuncu gibi tek renklerin bulunduğu alana ilgi gösterdiği ortaya kondu.

Çorum Bilim ve Sanat Merkezi Müdürü Mehmet Fidan, derece elde etmek için değil ortaya güzel bir sonuç çıkarmak için proje hazırladıklarını belirtirken, “Biyomimikri (doğadaki canlıların özelliklerinin örnek alınarak günlük hayatta kullanılması) yaklaşımıyla proje hazırladık. Meyve sinekleriyle mücadele etmek için ilaçlar yerine doğal bir kovucu olarak zebra desenlerinin etkisini ortaya çıkarmayı amaçladık. Eylül, ekim, kasım aylarında testler yaptık ve her testten sonra heyecanlandık. Meyve sineklerinde hem konma hem de beslenme anlamında zebra desenlerinin kovucu etkiye sahip olduğunu tespit ettik” diyerek anlatıyor projeyi.

Günlük hayata kolayca uygulanabilir

Projenin günlük hayatta kolayca uygulanabileceğini dile getiren Fidan, “Ağaç gövdesinin, çitlerin ya da levhaların zebra deseniyle boyanması birer alternatif. Zebra deseninin kovucu etkiye sahip olduğunu gördük. Oldukça maliyetsiz şekilde ürünleri bağ ve bahçedeki küçük meyve sineklerine karşı savunmak için bu yöntemin kullanılabileceğine inanıyoruz” ifadesini kullandı.

Yusuf Mert Dalgıç ise araştırmalarında üzerlerindeki siyah ve beyaz çizgilerin zebranın sıcaklığı dengelemesine, doğada kamufle olmaya ve zararlı kan emici böcekleri kendinden uzak tutmaya yaradığına dair bilgilerle karşılaştıklarını anlatıyor: “Testlerde meyve sineklerimizin zebra deseni karşısındaki renklere daha çok yöneldiğini, zebraların daha kovucu etkiye sahip olduğunu gözlemledik. Örneğin zebra deseni ile sarı rengi karşılaştırdığımız üç testte, 20 meyve sineğinden 18’inin sarı renge, 2’sinin zebra desenine yöneldiği gözlemlendik.”

Mustafa Arslan da projelerinin özellikle meyve üreticilerinin daha fazla gelir elde etmesine yardımcı olacağını söylüyor.

Avrupa Fizik Olimpiyatları’nda Türk öğrencilere 2 altın, 2 gümüş, 1 bronz