Bilim böyle bir şey: Ozempic’i üreten şirket Danimarka ekonomisini tek başına zıplattı
İki popüler obezite ilacının arkasındaki Danimarkalı Novo Nordisk şirketi, tüm dünyadan gelen yoğun taleple o kadar büyüdü ki ülke ekonomisinin büyüklüğünü aştı. İşte bilim ve teknolojiye yapılan yatırımın büyük bir ekonomik güç olarak geri dönüşünün hikâyesi.
Novo Nordisk uzun bir süre diyabetle mücadeleye yönelik ilaçlar üzerinde çalıştı. Ozempic 2017'de, yine aynı şirkete ait Wegovy 2021'de ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylandı. Novo Nordisk bundan tam bir asır önce Danimarka’da kuruldu. Şeker hastaları için hayati önem taşıyan insulin molekülünü ticari ürün haline getirdi ve uzun yıllar boyunca diyabet ilaçları üretmeye devam etti.
Şirket 2015’te Tip 2 diyabet hastaları için ‘Semaglutide’ adlı bir ilaç geliştirdi. Bir yıl sonra ABD’deki Gıda ve İlaç Dairesi FDA’den onay aldı ve 2017’de piyasaya sürdü. Bugün bütün dünyanın konuştuğu ilacın adı Ozempic’ti. Ozempic yalnızca şeker hastalarının hayatını değiştirmekle kalmadı, dev zayıflama sektöründe de taşları yerinden oynattı. Bugün pek çok uzman mide küçültme ameliyatlarının sonunun geldiğini düşünüyor. Araştırmalar, şirketin bir diğer ilacı Wegovy’nin, kiloya bağlı kalp hastalıklarında ciddi bir düşüş sağlayabileceğini gösteriyor.
Dün New York Times’ta yayınlanan haber, Ozempic’le adını tüm dünyaya duyuran Novo Nordisk’in yalnızca bir sağlık devrimine imza atmakla kalmadığını, ülke ekonomisini de ‘uçurduğunu’ gösterdi.
Şirketin piyasa değeri Danimarka ekonomisini geçti
Habere göre geçtiğimiz birkaç hafta içinde Novo Nordisk’in borsa değeri Danimarka ekonomisinin toplam büyüklüğünü geçti. Yükselen hisse fiyatıyla şirket, lüks mallar grubu LVMH’den sonra Avrupa’nın en değerli ikinci halka açık şirketi haline geldi.
Ekonomistler, ülkedeki ekonomik büyümenin neredeyse tamamının Novo Nordisk kaynaklı olduğunu belirtiyor, ihracat artışının Danimarka Merkez Bankası’nı faizleri düşürme noktasına getirdiğini söylüyor. Hatta uzmanlar, artık ülkenin Novo Nordisk’i dışarıda bırakan başka bir ekonomik istatistik seti yayınlaması gerekip gerekmediğini tartışıyor. Başka bir deyişle, artık bir Novo Nordisk var, bir de Danimarka ekonomisinin geri kalanı.
Nüfusu altı milyondan az olan Damimarka Lego ve denizcilik devi Maersk gibi küresel ölçekte başarılı olan şirketlere yabancı değil ancak ülkenin en büyük özel bankası Danske Bank’tan ekonomist Jens Naervig Pedersen, “Daha önce tek bir şirketin bu kadar büyük rol oynadığı bir durumla hiç karşılaşmamıştık” diyor.
Novo Nordisk’in kârı, ilaçlara olan talebin etkisiyle yılın ilk yarısında yüzde 45 artarak 39 milyar Danimarka kronuna, yani yaklaşık 5,7 milyar dolara yükseldi. Şirket talebi karşılamakta zorlanıyor ve üretimi artırmaya çalışırken ABD’deki arzı sınırlıyor.
Şirketlere özel veri sağlamayan Danimarka’nın ulusal istatistik kurumununun baş danışmanı Jonas Dan Petersen ise geçen yıl Danimarka’nın ekonomik büyümesinin üçte ikisinin ilaç sektöründen geldiğini belirtiyor. Danimarka ekonomisi bu dönemde yüzde 1,9 büyürken, bunun yüzde 1,7’si ilaç sektöründen geldi.
Ekonominin taşları yerinden oynarken
Her şey o kadar hızlı gelişti ki İstatistik kurumundaki ekonomistler bile durumun farkına 2022’nin dördüncü çeyreğine ilişkin gayrisafi yurtiçi hasıla verilerini analiz ettikleri 2023’te vardılar. İlaç endüstrisini yakından incelediler ve büyük etkiyi gördüler.
Danimarka’nın ilaç endüstrisi ekonomik büyüme verileri üzerinde önemli bir etkiye sahip olsa da, istihdamda buna karşılık gelen bir artış olmamış. Petersen, son beş yılda sektörün Danimarka’nın büyümesine yüzde 3,4 katkıda bulunduğunu ancak istihdama sadece 0,1 etki ettiğini belirtiyor. Bunun bir nedeni Novo Nordisk’in üretiminin büyük bir kısmının denizaşırı ülkelerde, örneğin ABD’de yapması.
Öte yandan Novo Nordisk, Danimarka’nın en fazla vergi ödeyen şirketi ve önümüzdeki dönemde daha da büyümesi bekleniyor. Çünkü yalnızca ABD’de 100 milyondan fazla yetişkin obez var.
Bu ay, beş yıllık bir araştırmanın sonuçları, Nova Nordisk’in bir diğer obezite ilacı Wegovy’nin ciddi kalp sorunları riskini de azalttığını ortaya koydu. Bu bulgudan sonra, ilaçların bedelini karşılama konusunda sigortacılar üzerindeki baskısını artabileceği öngörülüyor. Sigorta şirketleri bedelini karşılamaya başlarsa, ilacın satışı inanılmaz patlayacak.
Ya Nokia gibi olursa
Danimarka’daki bazı ekonomistler ülkenin Novo Nordisk’e aşırı bağımlı hale gelebileceğinden endişe ediyor ve durumu Nokia’nın cep telefonu sektöründeki hakimiyetini kaybetmesiyle zayıflayan Finlandiya ekonomisinin akıbetiyle karşılaştırıyor.
Kuzey Avrupa’da faaliyet gösteren Nordea’nın baş ekonomisti Helge J. Pedersen, ‘Hollanda hastalığı’ olarak adlandırılan ve bir ülkenin gelirinde aniden büyük bir artış yaşandığında, görünüşte iyi bir ekonomik haber olan, ancak aslında ekonominin geri kalanı üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olan ekonomik olguya atıfta bulunarak endişelerini dile getiriyor.
‘Hollanda hastalığı’ kavramı 1960’larda ihracatta büyük bir artışa yol açan geniş doğal gaz rezervlerinin keşfedilmesinden sonra ortaya çıktı. Ülkenin para biriminin yükselmesine neden olan bu süreç, diğer ihracatları pahalı ve rekabet gücünden yoksun hale getirdi ve genel Hollanda ekonomisini olumsuz etkiledi.
Helge J. Pedersen, bu riskle ilgili olarak “Novo Nordisk’in olmadığı bir Danimarka var ve ekonomi politikası ve ücret anlaşmalarına ilişkin tavsiyelerde bulunurken bunun göz önünde bulundurulması gerekiyor” diyor: “Mütevazı olmamız lazım çünkü pek çok Danimarkalı şirket de yurtdışından gelen ciddi bir rekabetle karşı karşıya.”
Ancak Novo Nordisk söz konusu olduğunda Danimarka halkının kazancı olası kaybından çok daha fazla görünüyor. Şirketin popülaritesi ülkeye, eğitim sistemine ve tıptaki öncü role dikkat çekebilir ve hükümetin gücünü artırabilir. Diğer şirketleri de rekabet edebilmek için daha yenilikçi ve verimli olmaya yönelebilir.
Oyunlar ve Bulmacalar