Kaderde ‘molla robot’lar görmek de varmış: İran’da fetva için yapay zeka kullanılabilir

Yapay zekaya duyulan küresel ilgi, İran’ın geleneksel din eğitimi veren medreseleriyle ünlü Kum kentindeki din insanlarını bile etkisi altına aldı. Kum kenti yetkililerine göre bu din insanları, uzun İslami metinlerin çözümlenmesinden fetvaların verilmesine kadar her konuda yapay zekadan nasıl faydalanabileceğini çözme peşinde.

Kum’da teknoloji işletmelerini büyümesini teşvik eden devlete bağlı bir kuruluşun başındaki Muhammed Gotbi Financial Times’a verdiği demeçte, “Robotlar okumuş etmiş din insanlarının yerini alamaz. Bununla birlikte 50 gün değil de beş saat içinde fetva vermelerine yardımcı olabilir” dedi.

İran’ın yakın tarihi gelenekle çağdaşlık arasında görülen çatışmalarla bir oldu. Ülkenin yarısı Kum’da bulunan 200 bin Şii din insanı da geleneksel ve dini değerlerin korunmasında öncü güç haline geldi. Ancak geçen yıl 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin polis gözetimindeyken hayatını kaybetmesi sonucu alevlenen protestoların ardından din insanları teknolojinin bir yandan ülkenin İslami yapısını güçlendirirken, diğer yandan gelişime kucak açıyormuş gibi görünmesini sağlayacağını düşünüyor.

Din insanlarının bu yaklaşımını onayladığını dile getiren Gotbi, “Bugünün toplumu hızlanma ve ilerlemeden yana” dedi. Yine de din insanlarının yapay zekaya yönelik attığı adımlar henüz emeklemeyle eşdeğer durumda. Gotbi, Kum ve diğer bölgelerde kendisininki gibi birkaç düzine projenin devam ettiğini söylüyor.

İslami değerlere uygun bir yapay zeka

Şii din insanlarının çoğu haftalar ya da aylar boyunca İslami metinleri inceleyerek fetva çıkarmaya çalışıyor. Halbuki Gotbi’ye göre bu süreci hızlandırmak mümkün. Nitekim Kum’un önde gelen yapay zeka araştırma merkezi Noor Computer Centre for Islamic Sciences Research, şehrin asırlardır faaliyet gösteren ilahiyat fakültesine bağlı ve algoritmalarını besleyebileceği çok eski dini metinlere erişime sahip.

İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, haziran ayında İran’ın ‘en azından yapay zeka konusunda dünyanın ilk 10 ülkesi arasında yer almasını’ istediğini söylemiş, ancak her şey gibi bunun da İslami değerler içinde yapılması gerektiği uyarısında bulunmuştu. “Araçlar değişiyor” diyen Hamaney, “Değişmeyen şey ise hedeflerimiz” diye vurgulamıştı.

Gotbi de ‘kültürel değerlerinin Batı’nın seküler görüşlerinden farklı olmasından dolayı yapay zekayı yerelleştirmek üzerinde çalıştıklarını’ söyleyerek Hamaney’in sözlerine uyduklarını gösteriyor.

Sosyal medyanın yapay zeka fetvasına tepkisi ise konuyla dalga geçmek oldu. Bir kullanıcı dini algoritmalarla beslenecek yapay zekanın ‘molla robot’ olacağı şakasını yaparken, bir yapay zeka akademisyeni ise bunun, Papa Francis’e Balenciaga mont giydirilmesinden sonra ‘teknolojinin dini tarihinin en büyük göstergesi olabileceği’ esprisini yaptı.

İran’da kadınların omuzlarına yeni yük: Tartışmalı ‘başörtüsü yasası’ meclisten geçti