Arjantin’in ‘Deli’si Javier Milei seçimi kazandı

Arjantin’in aklını aylardır bir soru kurcalıyordu: ABD’nin eski Başkanı Donald Trump’ı örnek alan, merkez bankasını feshedip ABD dolarını ülkenin para birimi yaparak Arjantin ekonomisini düzeltmeyi vaat eden aşırı sağcı anarkokapitalist Javier Milei seçimleri kazanacak mı? Sorunun cevabı pazar günü yanıt buldu, Milei Arjantin’in yeni cumhurbaşkanı oldu. “El Loco” (Deli) lakabıyla tanınan Milei seçimlerin ikinci turunda oyların yüzde 55,69’unu aldı. Solcu rakibi Ekonomi Bakanı Sergio Massa ise yalnızca yüzde 44,3’ünü.

Ön seçimleri birinci tamamlayarak herkesi şaşırtan Milei’nin Massa ile ikinci tura kalması yetmezmiş gibi üstüne seçimi de kazanmasını anlamak için önce Arjantin’deki mevcut tabloyu anlamak gerekiyor. Daha geçen hafta ülkenin yıllık enflasyonu yüzde 142,7’ye ulaştı. Son 10 yılın en büyük ekonomik krizini yaşayan ülke enflasyonda Lübnan ve Venezuela’nın hemen ardında. Halkın beşte ikisi yoksulluk içinde yaşıyor. Ülkenin en büyük sorunu ekonomiyken halk mevcut ekonomi bakanı değil de ekonomiyi farklı açıdan ele almayı vaat eden Milei’yi tercih etmiş gibi görünüyor.

Peki kimdir bu Milei, neler vaat etti de halkın çoğunluğunu kendisine oy vermesi için ikna edebildi? 53 yaşındaki Milei çok radikal görüşleri olan bir ekonomist. Hararetli çıkışlarıyla tanınan Milei kampanyası boyunca vergileri düşürmeyi, merkez bankasını kapatmayı ve Arjantin pesosundan vazgeçip ABD dolarını para birimi yapmayı vaat etti seçmenlerine. Milei’yi daha iyi tanımak için Galatasaray Üniversitesi araştırma görevlisi Atakan Çiftçi’nin aylar önce çıkardığı daha detaylı Javier Milei portresini aşağıdaki linkten okuyabilirsiniz.

Arjantin’deki seçimler ne anlatıyor: Yeni bir Trump’ın yükselişi

Seçimi kazandıktan sonra Buenos Aires’te seçmenlerine seslenen Milei “Bugün Arjantin’in yeniden inşa süreci başlıyor. Bugün Arjantin için tarihi bir gece” dedi. Zaferini “mucize” olarak nitelendiren Milei yüksek enflasyon ve yoksulluk gibi “trajik gerçeklikle” mücadelede “köklü değişiklikler” yapma sözünü verdi. Arjantin’in yeni lideri uluslararası topluma da “Arjantin dünyada hiç kaybetmemesi gereken konumuna dönecektir” mesajı verdi.

Halk neden Milei’ye oy verdi?

Milei kampanyası boyunca Massa’yı sıradan “Arjantinlilerden sürekli çalan siyasi elit”lerden oluşan “karanlık bir kast”ın lideri, kendisini ise bu kastla mücadele edecek “korkusuz bir dışlanmış” olarak tasvir ediyordu.

Milei’nin kendini “dışlanmış” olarak tasvir etmesinin sebebi ana akım partilerin dışında kalması. Seçim sürecinde Milei’nin destekçileri “Kast korkuyor” sloganıyla bu radikal siyasetçiye desteğini gösterdi.

Seçim sonrasında teslim bayrağı çeken Massa ise “Arjantinliler başka bir yol seçti” diyerek Milei’yi zaferinden dolayı tebrik etmek için aradığını, artık siyasetin ön cephesinde yer almayacağını söyledi. Massa “Yarından itibaren Arjantin’in siyasi, sosyal ve ekonomik yapısını korumak yeni cumhurbaşkanının sorumluluğu olacak. Umarım bu sorumluluğunu yerine getirir” dedi.

Massa Arjantin’in ekonomik sahnesinde uzun yıllar deneyimi olan bir siyasetçi. Ancak ekonomi bakanı olduğundan beri 1 dolar 300 peso ediyor. Arjantin’in sıkıntıları elbette Massa ile başlamadı. Son yıllarda yüksek devlet harcamaları ve ticaretteki muhafazakâr yaklaşım dahil başarısız ekonomi politikaları bereketli doğal kaynaklara sahip Arjantin’i dünyanın en istikrarsız ekonomilerinden biri haline getirdi. Bununla birlikte halkın ekonomi bakanı olarak görev yaptığı dönemde baş gösteren rekor kuraklıklardan ve 44 milyar dolarlık IMF borcundan sorumlu tutacağı isim de pek tabii Massa’ydı.

Peki Milei, Arjantin’i mevcut durumundan çıkarabilir mi? Bu sorunun cevabını aradığımız haberi aşağıdaki linkten okuyabilirsiniz.

‘Deli’ Milei Arjantin ekonomisini bataktan kurtarabilecek mi?

Milei’yi Arjantin’i ekonomik krizden çıkaracağına inandıkları “vizyoner bir ekonomist” olarak gören seçmenleri seçim sonuçlarına epey sevindi. Öyle ki kutlamalarda konfeti olarak hiper enflasyon nedeniyle değersizleşen Arjantin pesosunu kullandılar. 20 yaşındaki hukuk öğrencisi Luca Rodriguez “Pek mutlu ve heyecanlıyım. Tarihi bir an yaşıyoruz. Bizi baskılayarak huzur içinde yaşamamıza engel olan, tüm haklarımızı ve vergilerle paralarımızı elimizden alan saçma elitlerden kurtulmak istiyorum” dedi.

Buenos Aires’in dışında kalan ve işçilerin yaşadığı bir bölge olan Villa Soldati’de yaşayan 30 yaşındaki Milei destekçisi teslimat şoförü Francisco Jiménez “Mutluyum, mutluyum, mutluyum” dedi. Milei’nin kampanya merkezinde kutlamaya katılmak üzere yola çıkan Jimenez bu sonuçla Arjantin pesosunun dolar karşısında daha çok değer kaybedeceğinin ve daha çok ekonomik kriz yaşayabileceklerinin pekâlâ farkında olduğunu söyleyerek “Ancak ona güvenmekten başka seçeneğimiz olduğunu düşünmüyorum. Durum çok vahim çünkü” dedi.

🇦🇷Arjantin’de seçimi kazanan Milei taraftarları kutlamalarda konfeti olarak hiper enflasyon nedeniyle değersizleşen Arjantin Pesosu kullandı.

Mevcut kura göre: 1⃣ ABD Doları = 3⃣5⃣3⃣ Arjantin Pesosu pic.twitter.com/hVUCNiHtUz

— 10Haber (@10HaberNet) November 20, 2023

10Haber’e konuşan ancak ismini vermek istemeyen Arjantinli bir sosyolog ise, halkın bir kısmının Milei’nin vaatlerini yerine getirmeyeceğini düşündüklerini söylüyor. Halkın yüzde 55’lik kesiminin neden Milei’ye oy verdiği konusundaysa, “Durum çok kritikti ve Milei’ye karşı yarışan aday krizin başrolü ekonomi bakanının ta kendisiydi. Dolayısıyla insanlar değişimi seçti” dedi. “Mevcut hükümetin kazanamayacağını biliyorduk ancak Milei’nin bu kadar destek alacağını hiç tahmin etmemiştik. Üniversiteye giden, kamuda çalışanlar, araştırmacılar bile ona oy vermiş” sözleriyle şaşkınlığını dile getirdi.

Wilson Center’da Arjantin Projesi başkanı Benjamin Gedan, Milei’nin zaferinin ancak tek bir kelimeyle açıklanabileceğini söylüyor: Çaresizlik. The Guardian’a konuşan Gedan “Bu seçim tam anlamıyla çaresizlik kokuyor. Pek çok Arjantinli bilerek ekonomik çıkarlarına zarar verecek bir şekilde oy kullandı çünkü statükonun feci durumda olduğunun farkındalar. Mevcut ekonomi bakanının makul bir çözüm olabileceğine inanmak için hiçbir neden yok. Bu büyük bir kumar ama tamamen akıl dışı da sayılmaz” dedi.

Gedan böylesine radikal ve deneyimsiz bir “dışlanmışın” seçilmesinin Arjantin’i bilinmedik sulara ittiğini söyledi, “Asıl risk, ekonomiyi kökten dönüştürme girişimi sırasında Arjantin’in çökmesi. Bunun sonucunda büyük toplumsal huzursuzluklar, sendika grevleri ve demokratik kurumlara uygulanacak baskılara yol açabilir. Arjantin maksimalist vizyonunu sürdürürse oldukça karanlık bir senaryoyla karşı karşıya” dedi.

Brezilya merkezli anket şirketi Atlas Intel’in CEO’su Andrey Roman AP’ye verdiği demeçte “Milei’ye oy vermeye ikna olmamış çok fazla seçmen vardı, boş oy atmayı planlıyorlardı. Ama seçim günü gelince Milei’ye oy verdiler, çünkü hepsi öfkeliydi. Herkes ya Milei kazanırsa endişesinden bahsediyordu ancak Massa’nın kazanıp ekonominin olduğu gibi devam etmesine dair de korku vardı” diye konuştu.

Amerika kıtasındaki sağcı liderler mutlu

Milei’nin zaferine yalnızca seçmenleri değil aşırı sağın dünyadaki önde gelen isimleri de kutladı. Bunlardan biri Arjantin seçimlerine aktif şekilde müdahil olan Brezilya’nın eski aşırı sağcı cumhurbaşkanı Jair Bolsonaro’ydu. Milei’nin kampanyasını güçlü bir şekilde destekleyen ve yemin törenine katılma sözü de veren Bolsonaro “Güney Amerika’da umut bir kez daha parlıyor” diyerek, “dürüstlük, ilerleme ve özgürlük için kazanıldığını” iddia ettiği bu zaferi kutladı.

– Parabéns ao povo argentino pela vitória com @JMilei . A esperança volta a brilhar na América do Sul.

– Que esses bons ventos alcancem os Estados Unidos e o Brasil para que a honestidade, o progresso e a liberdade voltem para todos nós.

– Jair Bolsonaro.

— Jair M. Bolsonaro (@jairbolsonaro) November 19, 2023

Brezilya’nın hem aşırı sağcı siyasetçileri hem de solcu siyasetçileri ilk tur seçimlerinde seçime epey müdahil olmuştu. Bolsonaro’nun oğlu Milei’yi desteklemek için Brezilya’dan kalkıp Arjantin’e gelmiş, solcular Milei seçilirse Arjantin’in nasıl bir ülkeye dönüşeceğini Bolsonaro dönemini örnek göstererek anlattıkları videolar hazırlamıştı.

Seçimi Arjantin yaptı, Brezilya karıştı

Trump ise “Tüm dünya izledi! Seninle gurur duyuyorum. Ülkeni tersine çevirecek ve Arjantin’i gerçekten Yeniden Harika Kılacaksın” sözleriyle kendi Make America Great Again (Amerika’yı yeniden Harika Kılma) kampanyasına gönderme yaptı. Tesla, SpaceX ve X’in sahibi ABD’li milyarder Elon Musk da Milei’yi “Arjantin’i refah dönemi bekliyor” diye tebrik etti.

Prosperity is ahead for Argentina

— Elon Musk (@elonmusk) November 19, 2023

İklim krizini inkâr eden Milei seçim öncesinde askeri rejim tarafından yaklaşık 30 bin kişinin öldürüldüğü 1976-83 diktatörlük döneminde işlenen suçlar konusundaki 10 yıllık uzlaşmayı sorgulamasıyla milyonlarca Arjantinlinin öfkesini üzerine çekmişti. Arjantinli tarihçi Federico Finchelstein pazar günkü seçimlerin arifesinde “Bolsonaro ve Trump’tan çok daha radikal ve dengesiz. Dolayısıyla iktidarda neler yapabileceği son derece öngörülemez” demişti.

Milei’nin defalarca “yozlaşmış komünist” diyerek aşağıladığı Brezilya Cumhurbaşkanı Luiz Inacio Lula da Silva da yeni Arjantin liderinin zaferini Milei’nin adını anmadan “Demokrasi halkın sesidir ve halkın sesine daima saygı duyulmalıdır. Bir sonraki hükümete iyi şanslar ve başarılar dilerim. Arjantin büyük bir ülke ve saygımızı hak ediyor” dedi.

A democracia é a voz do povo, e ela deve ser sempre respeitada. Meus parabéns às instituições argentinas pela condução do processo eleitoral e ao povo argentino que participou da jornada eleitoral de forma ordeira e pacífica.

Desejo boa sorte e êxito ao novo governo. A…

— Lula (@LulaOficial) November 19, 2023

Kolombiya’nın solcu Cumhurbaşkanı Gustavo Petro “Arjantin’de aşırı sağ kazandı. Bu Latin Amerika için üzücü” derken El Salvador’un sağcı lideri Nayib Bukele ise alaycı bir dille “Şimdi bir de ağlamadan konuş” diye yazdı.

Ahora dilo sin llorar 😂 https://t.co/nrNVfwbIKo

— Nayib Bukele (@nayibbukele) November 20, 2023