İmalat sanayiinde son bir yılın en keskin daralması

İmalat sanayii satın alma yöneticileri endeksi (PMI) kasımda 47,2’ye gerileyerek bir yılın en keskin daralmasını yaşadı. İstanbul Sanayi Odası (İSO) için S&P Global tarafından derlenen, eşik değer olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm rakamların sektörde iyileşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına göre, ekimde 48,4 olan manşet PMI Kasım 2023’te 47,2’ye geriledi ve üst üste beşinci ay 50 eşik değerin altında kaldı. Söz konusu yavaşlama son bir yılın en belirgin düzeyinde gerçekleşti.

Hem yurtiçi hem de yurtdışındaki durağan piyasa koşulları, son çeyrek ortasında yeni siparişlerin ivme kaybının sürmesine ve böylece Kasım 2022’den bu yana en sert yavaşlamanın kaydedilmesine yol açtı. Yeni siparişlerdeki daralma, yılın son çeyreğinde yurt içi ve yurt dışında piyasa koşullarının bozulması nedeniyle hızlandı. Yeni siparişler, Kasım 2022’den bu yana en keskin daralmayı kaydetti. İmalatçılar zayıf dış talep koşulları nedeniyle yeni iharacat siparişlerinde de yavaşlama olduğunu belirttiler. Yeni siparişler alt endeksi kasımda 45,3’ten 44,3’e gerilerken yeni ihracat siparişleri endeksi 47,7’den 48,4’e yükselse de 50’nin altında kalarak daralmanın hafifleyerek de olsa sürdüğüne işaret etti.

Hammadde temini zorlaştı

Talepteki zayıflamaya bağlı olarak imalatçılar üretimi son bir yılın en yüksek oranında azalttı. Anket katılımcılarına göre, jeopolitik gerginlikler ve hammadde teminindeki zorluklar da üretimin gerilemesinde etkili oldu. Üretimdeki düşüş, imalatçıların istihdam hacmini art arda ikinci ay daraltmasına yol açarken, işten ayrılmalar ve emeklilikler de düşüşe katkı yaptı. İstihdamdaki gerileme ılımlı olmakla birlikte Ekim 2022’den bu yana en yüksek oranda gerçekleşti. Kasım ayı verileri, Türk imalat sektöründe istihdamın üst üste ikinci kez aylık bazda daraldığına işaret etti. Düşüş hafif de olsa bir yılı aşkın sürenin en yüksek düzeyinde kaydedildi. Anket katılımcıları istihdamdaki düşüşün yetersiz iş yükü, istifalar ve emekliliklerden kaynaklandığını belirtti.

Hammadde fiyatlarındaki artış etkili oldu

Kasım ayında satın alma faaliyetlerinin yanı sıra firmaların girdi ve hem de nihai ürün stoklarında da azalma gözlendi. Girdi maliyetleri enflasyonu kasımda son 6 ayın en düşük seviyesine gerilemesine rağmen yüksek seviyelerde kalmayı sürdürdü. Firmalardan alınan geri bildirimler, bu gelişmede Türk Lirası’nın değer kaybına bağlı olarak hammadde fiyatlarındaki artışın etkili olduğunu gösterdi. Bunun sonucunda imalatçılar nihai ürün fiyatlarını da artırdı ancak söz konusu artış oran olarak bir önceki anket dönemine göre değişim göstermedi.

Sanayi üretimi 3 aydır düşüyor

Büyüme 3 sektörle sınırlı kaldı

İSO Türkiye Sektörel PMI ekim ayı raporu, kasım ayında da imalat sanayiin faaliyet koşullarındaki zayıflığın yaygın olduğuna işaret etti. Ay içinde sınırlı sayıda sektör iyileşme sinyali verirken özellikle giyim ve deri ürünlerinde belirgin bir yavaşlama kaydedildi. Kasımda giyim ve deri ürünleri sektörünün üretim hacminde COVID-19 salgınının ilk dalgasından bu yana görülen en yüksek oranlı düşüş gerçekleşirken altı sektörde daha yavaşlama yaşandı ve böylece büyüme yalnızca üç sektörle sınırlı kaldı. Kara ve deniz taşıtları üretimi, son üç aydır ilk kez iyileşti ve güçlü bir artış kaydetti. Gıda ürünleri ve metalik olmayan mineral ürünlerde ise ılımlı artışlar görüldü.

Gıda ürünleri öncülüğünde üç sektör yeni sipariş hacmini artırırken elektrikli ve elektronik ürünlerde ise siparişler bir önceki ayda yaşanan düşüşün ardından yatay seyretti. Sektörlerin çoğunluğunda yeni siparişler azaldı ancak ekim ayında düşüşün tüm sektörlere yayıldığı göz önüne alındığında, bu durum aylık bazda göreli bir iyileşme anlamına geldi. Yeni ihracat siparişlerinde ise büyüme yalnızca gıda ürünleri ile makine ve metal ürünleri sektörlerinde gözlendi.

Satın alma faaliyetlerinde ivme kaybı

Bazı sektörlerin istihdam artışına gitmesine rağmen düşüş yaşanan sektörler az farkla çoğunlukta kaldı. İstihdamda en sert kayıp giyim ve deri ürünlerinde gerçekleşti ve bu düşüş 3.5 yıldan uzun bir sürenin en yüksek hızında kaydedildi. Kasım ayında istihdama benzer şekilde satın alma faaliyetleri de on sektörden altısında ivme kaybı gösterdi. Döviz kurlarındaki artışın ham madde fiyatlarını yukarı çekmesi nedeniyle girdi maliyetleri enflasyonu genel olarak yüksek seyretti. En hızlı yükseliş gıda ürünlerinde görülürken, en ılımlı artış ise ana metallerde gerçekleşti. Ana metaller aynı zamanda nihai ürün fiyatlarının da en düşük oranda arttığı sektör oldu. Bu artış, bir önceki anket döneminde yaşanan gerilemeyi takip etti. Satış fiyatları enflasyonunda ise en keskin yükseliş makine ve metal ürünlerinde kaydedildi.

Veriler, girdi talebindeki zayıflamayla birlikte tedarik zincirleri üzerindeki baskının hafiflediği yönünde sinyal verdi. Teslimat süreleri üç sektörde kısalırken en belirgin iyileşme tekstilde görüldü. Tedarik sürelerindeki artış, yalnızca makine ve metal ürünleri ile ana metal sektörlerinde hızlandı.

İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket verileri hakkında değerlendirmede bulunan S&P Global Market Intelligence Ekonomi Direktörü Andrew Harker, şunları söyledi:

“Türkiye İmalat PMI verileri, yılın sonuna doğru yaklaşılırken sektördeki yavaşlamanın daha belirgin hale geldiğini göstermesi bakımından endişe verici. Hem yurt içi hem de yurtdışında genele yayılı olarak yaşanan talep zayıflığı, firmaların yeni sipariş almasını giderek zorlaştırıyor ve bu durum üretim, istihdam ve satın alma faaliyetlerinin azaltılmasına yol açıyor.”

Sanayide alarm zilleri: İmalat PMI yılın en düşük seviyesinde