Gelecek yılın iklim zirvesinde ev sahibi belli: Azerbaycan

Cop28’in bitmesine günler kala Birleşmiş Milletler’in gelecek yılki iklim zirvesinin düzenleneceği ülke de açıklandı: Azerbaycan. Böylelikle zirveye hangi ülkenin ev sahipliği yapacağı konusunda aylardır süren anlaşmazlıklara son nokta kondu.

Azerbaycan fosil yakıt yakılmasından kaynaklanan küresel ısınmayla mücadelenin ele alınacağı zirveye ev sahipliği yapacak üçüncü büyük petrol ve gaz üreticisi olacak. Bu yılki zirve dünyanın yedinci büyük petrol üreticisi Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) yapılıyor. Zirveye ev sahipliği yapan üçüncü petrol ve gaz üreticisi ise Mısır.

Son iki yıldır zirvenin düzenlendiği ülkeler hep eleştiriyle karşılandı. BAE’den bir önceki ülke Mısır insan hakları ihlallerinin yoğun olduğu gerekçesiyle eleştirilirken BAE’nin Cop28 başkanlığına devlete bağlı petrol şirketi Adnoc’un CEO’su Sultan Al Jaber’i getirmesi tartışma yaratmıştı. Azerbaycan hükümeti de analistlerce otoriter bir ülke olarak kabul ediliyor. İnsan hakları grupları Devlet Başkanı İlham Aliyev’in 20 yıllık iktidarı boyunca pek çok yolsuzluğunu belgeledi.

Ülkelerin küresel ısınmayı sanayi öncesi dönemin 1.5 derece üstüyle sınırlama hedefine ne kadar yaklaşıldığının tartışılması gereken zirveye gelecek yıl hangi ülkenin ev sahipliği yapacağı merakla bekleniyordu.

Veto sıkıntısı

Geleneğe göre iklim zirvesinin her yıl dünyanın farklı bir bölgesinde yapılması gerekiyor. Eski Sovyet devletlerinin de içinde olduğu Doğu Avrupa grubunun 2024’teki görüşmelere ev sahipliği yapması planlanıyordu, ancak bu ülkelerden hangisinin ev sahibi olacağı konusunda uzlaşıya varılması gerekiyordu. Ne var ki Ukrayna savaşından dolayı Rusya işgali kınayan bir ülkenin seçilmesini kabul etmeyeceğini vurgulayıp Bulgaristan, Slovenya ve Moldova gibi olası adayları veto etti.

Ermenistan ve Azerbaycan da birbirlerini veto etmekle tehdit etmişti. Malum Gazze savaşı patlak vermeden önce gündem Dağlık Karabağ’dı. Azerbaycan 2020 yılında tekrardan kontrol sağladığı bölgeye düzenlediği 24 saatlik operasyonla yıllardır süregelen anlaşmazlığa kendince son verdi, 120 bin Ermeni’nin neredeyse tamamı bölgeyi terk etti.

Ama Azerbaycan ve Ermenistan arasında barış görüşmelerinin yeniden başlaması üzerine Erivan cuma günü Bakü’nün iklim konferansına ev sahipliği yapmasını destekleyeceğini söyledi. Henüz barış anlaşması imzalanmamış da olsa hükümetler ortak bir açıklamayla bunu “iyi niyet jesti” olarak nitelendirdi.

Azerbaycan Ekoloji Bakanı Muhtar Babayev cumartesi günü Cop28 kürsüsündeki konuşmasında “Tüm ülkelere, özellikle de Doğu Avrupa grubuna ve Cop28 zirvesine ev sahipliği yapan BAE’ye destekleri için minnettarız” dedi. Avrupa Birliği üyesi olmayan Azerbaycan’ın Cop29 ev sahipliği için görüşmeye katılan 198 ülkenin onayını alması gerekiyor ama delegeler bu oylamanın formalite icabı yapılmasını beklediklerini söylüyor. 

Bazı iklim uzmanları zirveyi meşgul eden bu çıkmazın sona ermesini memnuniyetle karşıladı. Ülkelerin önümüzdeki iki yıl içinde 2030 ve 2035 yılları arasında karbon salımını azaltma konusunda yeni, güncellenmiş planlarını sunması gerekiyor. Yeni ev sahibi belirlenmeseydi hazırlıkların başlaması uzayacaktı.

Ancak yazının başında da belirttiğimiz üzere bazı aktivistler gelirinin büyük kısmını petrol ve doğalgazdan kazanan bir ülkede daha iklim zirvesi düzenlenmesinden duydukları endişeyi dile getirdi. ABD Uluslararası Ticaret İdaresi’ne göre Azerbaycan’ın milli gelirinin neredeyse yarısı ve geçen yılki ihracat gelirinin yüzde 92,5’inden fazlası petrol ve doğal gazdan.

Her iklim zirvesinde sivil toplum örgütlerinin protesto ve yürüyüşlerine şahit olurduk, ancak BAE bu yılki etkinlikte protesto ve yürüyüş gibi eylemleri büyük ölçüde kısıtladı. Petrol ve doğalgaz kullanımına son verme çağrısıyla bilinen Oil Change International’ın kampanya sorumlusu David Tong “Gelecek yıl iklim krizi görüşmeleri nerede yapılacaksa yapılsın, ama buradaki 2400 fosil yakıt lobicisinin bir sonraki konferansta yeri olmamalı” dedi.

Cop28’de tuhaf tartışma: Zirve başkanı ‘bizim fosil yakıtımız zararsız’ diyor