Bolsonarismo’ya operasyon ‘darbesi’

Latin Amerika’nın en büyük ülkesi Brezilya son zamanlarda aşırı sağcı eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’ya yönelik darbe soruşturmasıyla kaynıyor. “Beni sadece Tanrı görevden alabilir” diyen ancak koltuğunu 2022 yılı seçimlerinde solcu Luiz Inacio Lula da Silva’ya kaptıran Bolsonaro o günden beri darbe girişimi nedeniyle mercek altında. Soruşturma da pek yersiz değil, Lula da Silva’nın 2022’deki zaferini reddeden Bolsonaro ülkeyi terk edip Amerika Birleşik Devletleri’ne gitmiş, o sırada destekçileri hükümet binalarını basarak orduya müdahale çağrısı yapmıştı. Bolsonaro da seçim sürecinde darbe tehditleriyle halkta büyük endişeye sebep olmuştu. ABD’ye giden ve kalışını uzatmak için turist vizesine başvuran eski başkan amacına ulaşamayınca ülkesine dönmek zorunda kalmış ve darbe girişimini teşvik etme suçlamasıyla karşı karşıya kalmıştı.

İşte bu suçlamalarla ilgili soruşturma Brezilya’yı özellikle son birkaç haftadır sarsıyor. Analistler Bolsonaro ve çevresinin darbe planladığı iddiasıyla başlatılan operasyonların ekim ayındaki yerel seçimler öncesinde Devlet Başkanı Lula da Silva’nın karşısındaki aşırı sağ muhalefeti zayıflattığını söylüyor.

Eski ABD Başkanı Donald Trump’ı rol model alan Bolsonaro’nun pasaportuna geçen perşembe günü elkonmuş, dört eski yardımcısı tutuklanmıştı. Üçü emekli general olmak üzere Bolsonaro yönetiminin dört eski bakanı hakkında da arama emri çıkarıldı. Analistler bunun Bolsonaro’nun ana muhalefetteki partisi Liberal Parti (PL) için büyük yıkım olduğu görüşünde. Cumartesi günü de PL Genel Başkanı Valdemar Costa Neto tutuklandı. Neto darbe soruşturmasından bağımsız bir silah suçlamasıyla karşı karşıya kaldı, ardından da geçici olarak serbest bırakıldı. Reuters’a konuşan analist Andre Cesar bu gelişmeler için “Bolsonaro muhalefeti bu yaşananlarda büyük darbe aldı. PL bu sebeple politik kabiliyetini kaybedecek ve ekim seçimlerinde belediye başkan adayı sayısını artırma planını yeniden düşünmek zorunda kalacak” dedi. Brezilya polisi Bolsonaro’yu Lula’ya kaybettiği 2022 seçimlerinin sonucunu tersine çevirmek için kararname düzenlemek, askeri darbe girişimini teşvik etmek ve Yüksek Mahkeme yargıcını hapse atmayı planlamakla suçluyor.

Anketler ne söylüyor, PL ne umuyor?

PL Başkanı Costa Neto ise Bolsonaro’nun popülaritesinin partinin yerel seçimlerdeki performansına olumlu yansıyamasını, katılımı artırmasını umuyor. Anket firması Quaest’e göre, Bolsonaro’nun bir darbe planladığı iddialarıyla suçlanmasının, Bolsonaro hayranı olmayan ancak Lula’ya karşı ona oy veren ılımlı merkez sağ Brezilyalıların desteğini azaltacak.

Quaest tarafından Cuma günü yapılan bir sosyal medya anketi, paylaşımların yüzde 58’inin Bolsonaro’yu eleştirdiğini, yüzde 42’sinin ise ona karşı hala olumlu olduğunu gösterdi. Bu da darbe planladığı iddialarına rağmen Bolsonaro’nun hala önemli bir desteğe sahip olduğunu gösterse de oranlarda ciddi bir düşüş var. 2022 seçimlerinde Lula da Silva seçimleri Bolsonaro’ya karşı yüzde 50,9 ile kıl payı kazanmıştı. Bolsonaro sandıktan yüzde 49,1 ile çıkmıştı.

Geçen yıl partiden ayrılan ve adının açıklanmasını istemeyen eski bir PL milletvekili “PL’de büyük bir boşalma olacak ve bu da İşçi Partisi’ne (Lula da Silva’nın partisi) yarayacak” dedi.

PL yetkilileri anketlerle ilgili yorum yapmaktan kaçındı. Ancak PL’den Jose Medeiros, soruşturmanın Bolsonaro’yu ve partiyi zayıflatarak 2026 başkanlık yarışında sağcıların geri dönüşünü engellemeyi amaçlayan siyasi bir “zulüm” olduğunu söyledi.

Bolsonaro’nun ‘ılımlı’ destekçileri rotayı sola kırdı

Darbe iddialarıyla yapılan operasyondan önce bile Lula da Silva, Bolsonaro’nun eski müttefiklerinden bazılarıyla ilişkileri yoluna koymaya başlamıştı. Bolsonaro döneminin altyapı bakanı ve yükselen muhafazakarlardan Sao Paulo Valisi Tarcisio de Freitas, siyasi olarak pragmatik bir tutum sergiledi ve kısa süre önce Lula da Silva ile bir araya gelerek kamuoyunda çokça tartışılan bir fotoğraf verdi. Brezilya sağının yükselen yıldızlarından Minas Gerais Valisi Romeu Zema da Perşembe günü yaptığı açıklamada Lula da Silva ve solcu müttefiklerine atıfta bulunarak “Aynı görüşte olmadığım insanlarla çalışmayı öğrendim” dedi.

Siyasi risk danışmanlık şirketi Arko Advice’tan Lucas de Aragao, darbe planının ortaya çıkmasının en büyük kaybedenlerinin Bolsonaro’ya ideolojik olarak en yakın olanlar olacağını öslyedi. Aragao’ya göre, ılımlılar da merkezci seçmenleri kolluyor. Analist, “Ilımlı sağcılar Bolsonaro’yu yeterince desteklemedikleri için eleştiriliyorlar ama kutuplaşmış seçimde Bolsonaro oylarını alacaklarını biliyorlar” dedi.

2022 seçimlerinde Lula da Silva’nın kıl payı zaferi, “Bolsonaro kaybetti, Bolsonarismo kazandı” yorumlarına neden olmuştu. Bu yorumların nedeni de Kongrede çok fazla Bolsonaro destekçisinin bulunması olmuştu. Son gelinen aşamada artık eski devlet başkanı Bolsonaro’nun ideolojisi olan Bolsonarismo’nun da etki alanın daraldığı görülüyor.

*Bolsonarismo: Bolsonaro’nun politik ideolojisi 

Bolsonaro’nun bu sefer de pasaportuna el konuldu