100 yıla damga vuran 25 mobilya tasarımı: Listede bir de Türk var
Mimar, küratör, koleksiyoner, sanatçı ve gazetecilerden oluşan altı kişilik bir uzman ekip geçen yüzyıl içinde tasarlanıp damgasını günümüze vurmayı başaran 25 mobilya parçasını seçti.
Jüri sağlam isimlerden oluşuyor. İki iç mimar Rafael de Cárdenas ve Daniel Romualdez. Modern Sanat Müzesi’nin mimari ve tasarım küratörü Paola Antonelli. Yıldız oyuncu ve hevesli bir mobilya koleksiyoncusu Julianne Moore. Sanatçı ve heykeltıraş Katie Stout. New York Times’ın tasarım ve iç mekan direktörü Tom Delavan.
Yolları mobilya ve tasarımda kesişen bu altı isim The New York Times’ta bir araya geldi geçtiğimiz 100 yılda tasarlanan sandalye, kanepe, masa, ev hayatını ve yaşam alışkanlıklarını etkileyen başka ev mobilyalarının listesini yaptı.
Tek parça plastikten yapılan ve muhtemelen dünyanın en yaygın sandalyesi olan ‘Monoblok’, bugün ‘Armut’ diye bilinen içi yumuşak malzemeyle dolu yer koltuğunun atası ‘Sacco’, artık onsuz bir hayat düşünemediğimiz raf sistemi…
1. Madame Dakar koltuk, 2009, Ayşe Birsel ve Bibi Seck
Bu 25 maddelik listede bir de tanıdık isim var; tasarımcı Ayşe Birsel‘in Bibi Seck’le birlikte 2009’da İtalyan mobilya şirketi Moroso için tasarladığı ‘Madame Dakar’ koltuk.
Birsel ve Seck Madame Dakar’ı, Moroso’nun M’Afrique Koleksiyonu’nun bir parçası olarak tasarladı ve Senegal’in başkenti Dakar’da üretti. Bu tasarım aynı zamanda Batı tasarım dünyası tarafından göz ardı edilen Afrika’nın yaratıcılık ve hünerine saygı duruşu olarak kabul edildi.
Madam Dakar koltuğu 2009’da Ayşe Birsel ve Didi Seck tasarladı
Afrika’nın hem geleneksel hem de modern estetik anlayışlarından ilham alan Madam Dakar, oturanı bir hamak gibi saran genişi bir koltuk. Adının başındaki Madam (Bayan) güzel bir kadının temsil etmesi istendiği için verilmiş.
Plastik ipliklerle dokunurken geleneksel balık ağları yapımında kullanılanlara benzer yöntemler kullanılmış. Daha sonra bu dokuma yayvan çelik ayaklar üzerine bir hamak gibi asılmış. Madam Dakar belki Monoblok sandalye kadar yaygın değil ama Afrika tasarımı ve tekniğine yönelik mevcut ilginin yanı sıra Afro fütürizm çılgınlığına da katkıda bulunduğu için jüri tasarımı listeye ekledi.
2. Monoblok Sandalye, 20’nci Yüzyıl, tasarımcısı bilinmiyor
Plajlarda “itilip kakılan” çay bahçelerinde üst üste yığılan bu sandalyenin mobilya tasarım ve üretimde bir devrim yarattığını hiç düşünmüş müydünüz? 20. yüzyılın ortalarından itibaren popülerleşen monoblok sandalye tek bir malzemeyle üretilmesi mobilya tasarımında önemli bir yenilikti.
Seri üretim yöntemleri kullanılarak kolayca ve ekonomik bir şekilde üretilebildi. Tek parça halinde olması sayesinde daha dayanıklı ve uzun ömürlü oldu.
Tasarımcılara göre monoblok sandalyeler, form ve fonksiyonun mükemmel birleşimini sunuyor. Konfor ve ergonomi açısından tutturduğu yüksek standartlar tasarımın sadece görsel değil, aynı zamanda kullanıcı odaklı olması gerektiğinin altını çizdi. İşte bütün bunlar monoblok sandalyeyi dünyanın belki de en yaygın sandalyesi haline getirdi.
3. 606 Raf Sistemi, Dieter Rams, 1960
Dieter Rams’un minimal, işlevsel, estetik rafları modern tasarımın klasiği, modüler tasarım dünyasında ise dönüm noktasıdır kabul ediliyor. Tasarımın temelinde kullanıcının ihtiyaçlarına göre özelleştirilebilen modüler yapı var. Bu, kullanıcıların kendi yaşam alanlarına ve değişen gereksinimlerine uyum sağlayabilecek bir esneklik sunar. Rams’ın “İyi tasarım mümkün olan en sade tasarımdır ” anlayışını yansıttığı ve minimal olduğu halde sıcaklık duygusu verdiği için de önemlidir. Raf sistemi tasarım ilkelerinin öğretilmesinde kilit bir rol oynar.
4. Sacco Koltuk, Piero Gatti, Cesare Paolini and Franco Teodoro, 1968
Hepi topu içi polistiren boncuklarla dolu büyük bir kumaş torbası ama aynı zamanda kullanıcının formunu alan çok rahat bir koltuk. Sacco, İtalyan anti-tasarım hareketinin simgelerinden biri haline geldi. Bu esneklik ve biçimsizlik, dönemin ana akım İtalyan mobilyalarının statik ve formal yapısına isyanı ediyordu. Bugün dünya genelindeki önemli çağdaş sanat müzelerinde sergileniyor.Kendi evine tasarlamış.
5. Le Corbusier, Cabanon tabure, 1952
Le Corbusier bu tabureyi kendi küçük evi için tasarladı. Hem oturmak hem de depolama alanı olarak kullanılması, her şeyin sade estetik ve pratik olması Le Corbusier’nin mimarlık ve tasarım anlayışının bir yansıması.
6. Chaise Longue à Réglage Continu (Ayarlanabilir Uzanma Koltuğu), Le Corbusier, Pierre Jeanneret ve Charlotte Perriand, 1928
Le Corbusier, Pierre Jeanneret ve Charlotte Perriand tarafından tasarlandı ve modern mobilya tasarımının ikonik bir parçası oldu. Bu ayarlanabilir şezlong, ergonomi ile minimalizmi birleştiren yenilikçi bir yaklaşım sundu. Kullanıcının vücut şekline uyum sağlayacak şekilde tasarlanmış olan bu dinlenme koltuğu sırtüstü yatan bir insan vücudunun formunu takip etti: Kalçaları yerleştirmek için alçalan ve dizleri desteklemek için tepe yapan tasarımıyla ergonomik bilinçle yapılan ilk mobilya, parçaları arasındaydı.
7. Slab Sehpa, George Nakashima, 1950’ler
George Nakashima bu büyük sehpayı büyük ve tek parça bir ağaç slabından (diliminden) yaptı ve el işçiliğinin inceliklerini sergiledi. İşçilik ve organik formlar sayesinde her parça birbirinden ayrı.
8. Bill Stumpf, Ergon Sandalye, 1976
Amerikalı tasarımcı Bill Stumpf, tıp uzmanlarıyla birlikte çalışarak ideal oturma duruşu hakkında araştırma yapıyordu. Bu sırada ofis mobilyaları konusunda uzman Herman Miller şirketinde işe girdi, ‘Yumuşak parçalardan yapılmış, herhangi bir yönde döndürülebilen, dönebilen Ergon ofis koltuğunu icat etti. yön. Sandalyede ayrıca yüksekliği ve eğimi kontrol eden kaldırma kolları da vardı.
9. Gae Aulenti, Tekerlekli Masa, 1980
Gae Aulenti’nin 1980’de tasarladığı ‘Table with Wheels’ (Tekerlekli Masa), cam, metal ve kauçuktan. Bu eserde İtalyan tasarımcı ve mimar Aulenti’nin modern ve minimalist bir yaklaşımla, kullanım kolaylığı sağlayan tekerleklerle donatmış.
10. Faye Toogood, Roly-Poly Chair, 2014
1977 doğumlu İngiliz tasarımcı mobilya, iç mekan ve moda alanlarında çalışıyor, minimal ve heykelsi mobilya tasarımlarıyla tanınıyor. Roly-Poly sandalyesi, çağdaş tasarım dünyasında kendini kanıtladı, birçok müze koleksiyonunda yer aldı bile. Toogood espri anlayışı gelişmiş bir tasarımcı. Silindirik bacaklı, göbekli ve neşeli haliyle bir çizgi film karakterini andıran bu sandalye kendinden son derece emin duruyor.
11. Jean-Michel Frank (muhtemelen), Parsons Masa, 1930 civarı
Parsons Masa, dört kalın düz bacakla ve bu bacaklarla aynı kalınlıkta bir üst tabla şeklinde tasarlanmış. Bu eşitlik sayesinde masa etrafındaki çizgiler temiz ve kesintisiz görünüyor. 1930’larda Paris’teki Parsons School of Design’dan tasarımın sadeliği, onu çok yönlü hale gidiyor. Öyle ki bütün modernliğine rağmen geleneksel iç mekanlarda rahatlıkla kullanılıyor.
12. Ettore Sottsass, Ultrafragola Işıklı Ayna, 1970
İtalyan Ettore Sottsass’ın tasarladığı Ultrafragola Ayna 1970’lerin pop art hareketi sırasında öne çıktı. Dalgalı çerçevesi ve pembe floresan ışığı ile hem bir ayna hem de bir sanat eseri olarak işlev görüyor. Bu tasarım, feminizm ve sıra dışılığı simgeleyen postmodern bir eser kabul edilir ve Sottsass’ın tasarım anlayışının deneysel ve yenilikçi yönünü yansıtır. Ultrafragola, günümüzde de popülerliğini koruyor, modern iç mekanlarda kullanılmaya devam ediyor.
13. Billy Baldwin, Slipper Sandalye, 1950’ler
1950’lerde Amerikalı dekoratör Billy Baldwin’e göre çok fazla çıplak sandalye bacağı bir odayı huzursuz ederdi. Bir gün jakar ve brokar kaplı sandalyeyi soyunma odasına çekti, önce soydu sonra üzerine sade açık renk bir kılıf geçirdi. Böylece Avrupa’ya ve tüm dünyaya ihraç edilecek şıklık ABD’den çıkmış oldu.
14. Verner Panton, Vilbert Sandalye, 1992
1990’larda Ikea, aralarında Danimarkalı Verner Panton’un da olduğu bir dizi büyük tasarımcıyla işbirliği yaptı. Panton orta yoğunluklu suntadan (MDF) Vilbert sandalyeyi yaptı. Sandalye çok satmadı ama hem özgün tasarımı ve şaşırtıcı derecede sağlam olmasıyla hem de daha sonra gelecek benzeri mobilyaların önünü açmasıyla önem kazandı.
15. Clara Porset, Butaque Sandalye, 1930’lar
Kübalı bir tasarımcı Clara Porset’nin en ünlü tasarımı ‘Butaque’ sandalye, Meksika’nın geleneksel mobilya tasarımından ilham alıp onu modernist estetik anlayışıyla birleştiriyor. Konfor ve estetiği ön planda tutan bu tasarım, hem fonksiyonel hem de sanatsal bir obje olarak kabul edildi. Butaque Latin Amerika tasarımının uluslararası sahnede tanınmasında önemli bir rol oynadı.
16. Hella Jongerius, Polder Sofa, 2005
Hollandalı Hella Jongerius tarafından tasarlanan Polder kanepe, tasarımcının karakteristik yaklaşımını yansıtan, renk, doku ve malzemeye sahip. Hollanda’nın polder manzaralarından ilham alan bu tasarım, farklı kumaş dokuları ve renk tonlarını bir araya getirir. Modern oturma odaları için fonksiyonel ve estetik bir seçenek oluşturur, mekanlara canlı bir karakter katar.
17. Piero Lissoni, Extrasoft Kanepe, 2008
Piero Lissoni’nin tasarladığı Extrasoft kanepe, rahatlığın öne çıktığı modern ve modüler bir oturma grubu. Karakteristik özelliği oturma alanlarının derin ve geniş olması. Yumuşak hatları ve bol minderleri ve modülleri sayesinde kullanıcının ihtiyaçlarına uyum sağlayacak şekilde düşünülmüştür.
18. Charles and Ray Eames, Side Chair, 1952
Charles ve Ray Eames çifti, savaş sonrası Amerikan modernizmini ve iyimserliğini Los Angeles’ta yaşayarak ve çalışarak en iyi şekilde ifade eden tasarımcılar oldu. İkili, II. Dünya Savaşı sırasında donanma için tasarım yaptı, daha sonra da Side Sandalye dahil olmak üzere evsel tasarımlarına uyguladıkları kalıplama tekniklerini geliştirdi. Hem biyomorfik hem de endüstriyel olan sandalye artık yüksek kaliteli restoranlarda ve şık bohem evlerde sıkça rastlanan bir tasarım haline geldi. Başlangıçta gri tonlarında kalıplanmış fiberglastan yapılan sandalye, şimdi post-endüstriyel geri dönüştürülmüş malzemelerden üretiliyor. Eames çiftinin prensibini en iyi ifade eden parça da bu: Biraz tuhaf ama yine de zarif.
19. Yayoi Kusama, ‘Accumulation No. 1’ 1962
‘Accumulation No. 1’ Japon sanatçı Yayoi Kusama’nın yüzeni tamamen yumrular ve kabartmalarla kapladığı koltuğun adı. Buna tasarımdan çok sanat demek daha doğru olur. Eser sanatçının obsesif tekrar ve nesneler üzerine yapıştırma yöntemlerini kullanarak kendi iç dünyasını dışavurumcu bir şekilde ifade etme arayışının ilk ürünlerinden biri.
20. Gary Panter ve Ric Heitzman, Chairry, 1986
‘Chairry’ bir koltuktan çok daha fazlası, 1986’da Gary Panter ve Ric Heitzman tarafından tasarlanmış bir tv karakteri. Üstelik ABD’de bir parçası olduğu ‘Pee-wee’s Playhouse’da programında önemli bir rol vardı.
21.Nanda Vigo, Due Più Chair, 1971
Milanolu sanatçı, mimar ve tasarımcı Nanda Vigo, orijinal olarak İtalyan mobilya şirketi için ürettiği bu sandalye ile disko çağının başlamasına katkıda bulundu. Kromajlı demir veya pirinç boruları Bauhaus işlevselliğini çağrıştırırken, araba yıkama istasyonlarındaki kurulama mekanizmasını andıran kürk kaplı oturma yeri ve arkalığı ona Pop Art’ın kitsch dokunuşunu taşıyor.
22. Alvar Aalto, Tabure 60, 1933
Alvar Aalto’nun 1933’te tasarladığı tabure, fonksiyonel ve minimalist tasarımıyla modern mobilya tasarımının öncülerinden biri oldu. Üç ayaklı bu tabure bükülmüş kontrplak teknolojisinin yenilikçi bir kullanımını temsil etti. Aalto, bu tasarımla hem estetik hem de üretim kolaylığı sağlayan, dayanıklı ve hafif bir mobilya yarattı.
23. Shiro Kuramata, Tüy Tabure, 1990
Shiro Kuramata’nın 1990’da tasarladığı tabure, mobilyada hafiflik ve şeffaflık kavramlarını keşfediyor. Bu tabure yüzlerce ince, şeffaf akrilik çubuğun yatay olarak sıkıştırılmasıyla oluşturulmuş, neredeyse ağırlıksız bir görünüme sahip. Kuramata’nın bu işi, malzeme kullanımındaki yaratıcılığı ve tasarımın şiirsel yanını temsil ediyor. Hem sanatsal hem işlevsel bir karakter taşıyor.
24. Margarete ‘Grete’ Schütte-Lihotzky, Frankfurt Mutfağı, 1926-27
Frankfurt Mutfağı, 1926-27 yıllarında tasarlandı ve modern mutfağın öncüsü oldu. Bu mutfak ergonomik prensiplere dayandığı için işlevselliği ve kullanım kolaylığını maksimize etti. Amaç mutfak işlerini daha kısa sürede ve kolayca bitirmekti. Schütte-Lihotzky’nin bu yenilikçi tasarımı, modern mutfak tasarımının temellerini attı ve geniş çapta benimsenmiştir.
25. Philippe Starck, Louis Hayalet Sandalye, 2002
Philippe Starck’ın 2002’de tasarladığı sandalye, şeffaf polikarbonattan yapılmış ikonik bir modern tasarım mobilyası. Louis XV döneminden ilham alarak modern malzemelerle yeniden yorumlanan bu sandalye, hem dayanıklı hem de hafif. Tasarımı sayesinde, klasik ve çağdaş mekanlara şıklık kattığı, görünmezlik ile varlık arasındaki sınırı bulanıklaştırdığı için listedeki yerini aldı.
Oyunlar ve Bulmacalar