İsrail-İran gerilimine dünyadan itidal çağrıları, Erdoğan’dan ‘akla zarar’ çıkışı

İsrail’in Suriye’nin başkenti Şam’da İran konsolosluğuna ait binayı vurması ve saldırıda ikisi general yedi İran askerinin hayatını kaybetmesiyle başlayan gerilim, İsrail’in misillemesiyle yeniden zirve yaptı.

13 Nisan akşamı İran konsolosluk saldırısına çok sayıda insansız hava aracı (İHA) ve füzeyle karşılık vermiş, bunların çoğu İsrail hava savunma sistemi Demir Kubbe’ye takılsa da Şam’daki konsolosluk yerleşkesini hedef alan füzenin ateşlendiği üs hasar almıştı. Saldırı sonrası İsrail savaş kabinesi İran’a verilecek karşılığı görüşmüş, toplantıdan Tahran’a yönelik “vur” emri çıkmıştı. İsrail’in kabinesinden çıkan “vur” emri, Tel Aviv’in başta ABD olmak üzere bütün müttefiklerini de alarm haline geçirmiş ve Tel Aviv’e itidal çağrıları yapmasına neden olmuştu. Ancak İsrail söylenenlere kulak asmazken, “kendi kararımızı kendimiz vereceğiz” demişti. Öyle de yaptı. İsrail, İran’ın İsfahan bölgesine saldırı düzenlendi. İlk olarak Amerikan ABC News kanalının ABD’li bir yetkiliye dayandırarak verdiği İsrail’in İran’a yönelik saldırı haberi, daha sonra CBS News ve CNN tarafından da takipçilerine aktarıldı. ABC televizyonunun haberine göre İsrail savaş kabinesi cumartesi gününden bu yana iki kez karşı saldırı kararı almış ama bunları son anda iptal etmiş.

Saldırıyı New York Times’a konuşan İsrailli yetkililer de ”Biz vurduk” diyerek doğruladı. (Saldırı ve sonrasında yaşananların anlatıldığı haberimiz için tıklayınız.)

İran da İsfahan bölgesinde 3 dronun düşürüldüğünü açıklayarak duyulan patlama sesinin de bu esnada gerçekleştiğini ve hasar görmediklerini açıkladı. Saldırıya dünyadan da tepkiler yükselmeye başladı.

Erdoğan: Akla zarar

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İranlı mevkidaşı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile telefonda görüştü. AA’nın diplomatik kaynaklardan edindiği bilgiye göre Bakan Fidan, karşı tarafın talebi üzerine İranlı mevkidaşı Abdullahiyan ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmede bölgedeki son gelişmeler ele alındı.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan cuma namazı sonrasında yaptığı açıklamalarda, İsrail’in İran saldırısını değerlendirdi. Erdoğan, “Akla zarar olmayan bir açıklama yok” diyerek şunları söyledi: “İran farklı görüşler ortaya atıyor; İsrail farklı şeyler söylüyor sahiplenme yok. Konuyla ilgili akla ziyan olmayan açıklama yok. İran’ın yaptığı açıklamalara bakıp ‘bu doğru’ diyemiyorsunuz İsrail’e zaten hiç diyemiyorsunuz. ABD’nin BMGK’daki son açıklamalarında İsrail’in yanında olduğunu görüyoruz. ABD ne yazık ki İsrail’in yanında yer almak suretiyle duruşunu gösterdi biz de zaten başka bir şey beklemiyorduk.”

Dışişleri Bakanlığı da konuyla ilgili açıklama yaptı ve “Gerilimin kalıcı çatışmaya dönüşme riski bulunmaktadır. Tarafları, daha büyük bir çatışmaya yol açabilecek adımlardan kaçınmaya davet ediyoruz” dedi. Açıklamada şu ifadelere yer verildi: “İsrail’in Şam’daki İran Büyükelçiliği’ne yaptığı uluslararası hukuka aykırı saldırıyla başlayan gerilimin, son gelişmelerin ardından kalıcı bir çatışmaya dönüşme riski bulunmaktadır. Hadiseleri yakından takip etmekteyiz. Tüm tarafları, daha büyük bir çatışmaya yol açabilecek adımlardan kaçınmaya davet ediyoruz. Uluslararası toplumun önceliği, Gazze’deki katliamın durdurulması ve Filistin devletinin kurularak bölgemizde kalıcı barışın sağlanması olmalıdır.”

Bölgemizdeki Son Gelişmeler Hk. https://t.co/jJQr2NP9IF pic.twitter.com/FUU5yTRZMm

— T.C. Dışişleri Bakanlığı (@TC_Disisleri) April 19, 2024

Blinken: ABD’nin dahli konusunda konuşmayacağım

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, İtalya’nın güneyindeki Capri adasında G7 dışişleri bakanlarının bir araya geldiği bir basın toplantısında yaptığı açıklamada, “ABD’nin herhangi bir saldırı operasyonuna dahil olmadığını söylemek dışında bu konuda konuşmayacağım” dedi. Blinken, “Bizim odaklandığımız, yine açıklamamıza ve konuşmamıza da yansıyan şey, gerilimi düşürmek ve olası çatışmalardan uzak durmak için yaptığımız çalışmalardır” ifadelerini kullandı.

Blinken’den dakikalar önce ayrı bir basın toplantısı düzenleyen İtalya Dışişleri Bakanı Antonio Tajani, ABD’nin İsrail operasyonu hakkında “son dakika bilgilendirildiğini” söyledi ancak ayrıntı vermedi. Blinken’ın operasyona ABD’nin dahli olup olmadığı konusunda yorum yapmayacağını söylemesi de İtalyan mevkidaşının açıklamasını takip etti.

Lavrov: İran’ın gerilimi tırmandırmak istemediğini İsrail’e ilettik

Ortadoğu’da giderek tırmanan duruma ilişkin soruları yanıtlayan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Rusya’nın İran’ın gerilimi tırmandırmak istemediğini İsrail’e diplomatik kanallar üzerinden ilettiğini bildirdi. İsrail’in gece İran’a düzenlediği misilleme saldırısını değerlendiren Lavrov, “Rusya, İsrail’in İran’la gerilimi tırmandırmak istemediğini göstermek için Tahran’ın saldırısına bu şekilde karşılık verdiğini umuyor” dedi. Lavrov öte yandan Gazze’deki durum için de iki devletli çözüm çağrısında bulundu.

Çin: Gerilimi tırmandıracak her türlü eyleme karşıyız

Ortadoğu’daki büyüyen savaş endişesinde tepkisi en çok merak edilen ülkelerden biri de Çin’di. Çin, İsrail’in İsfahan’a yönelik saldırısının ardından ilk tepkisini gösterdi. Al Jaazera’de yer alan habere göre, Çin “gerilimi tırmandıran” eylemlere karşı olduğunu açıkladı. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Lin Jian, İsfahan yakınlarında duyulduğu bildirilen patlamalarla ilgili olarak Çin hükümetinin “ilgili raporları” aldığını söyledi. Sözcü, “Çin gerilimi daha da tırmandıracak her türlü eyleme karşıdır,” diye ekledi.

Saldırıyı kınamayan AB’den itidal çağrısı

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, İsrail’in İran’ı vurduğuna dair haberlerin ardından Ortadoğu’da gerilimin daha da tırmanmasını önlemek için itidal çağrısında bulundu. Avrupa Komisyonu Başkanı Finlandiya ziyareti sırasında gazetecilere yaptığı açıklamada, “Tüm tarafların bölgede gerilimi tırmandırmaktan kaçınması için mümkün olan her şeyi yapmalıyız. Bölgenin istikrarlı kalması ve tüm tarafların daha fazla eylemden kaçınması kesinlikle gereklidir” ifadelerini kullandı. Von Der Leyen, İsrail’in Gazze işgalinden bu yana Tel Aviv’e verdiği sınırsız destekle biliniyor. Geçtiğimiz günlerde bir basın toplantısında protesto edilen Von Der Leyen’in “Katilsiniz” sözlerine gülümseyerek karşılık vermesi gündeme gelmişti. İşte o anlar:

European Commission President Ursula von der Leyen was protested before her speech at the European Defense and Security Summit in Brussels:

“You are a criminal Ms. Von der Leyen. You should be at The Hague. You are a war criminal. The blood of Palestinian children is on your… pic.twitter.com/oj8hN1gZwd

— Clash Report (@clashreport) April 18, 2024

Umman saldırıyı kınadı

Umman Dışişleri Bakanlığı İsfahan’a yönelik “İsrail saldırısını” kınayan bir açıklama yayınladı. Açıklamada Umman’ın “İsrail’in bölgede tekrarlanan askeri saldırılarını da kınadığı ve kınayacağı” belirtildi. Körfez ülkesi uzun süredir İran ile Batılı ülkeler arasında arabuluculuk masasında bulunan aktörlerden biri.

İtalya’dan ‘gerilimi düşürme’ çağrısı

Dışişleri Bakanı Antonio Tajani Ortadoğu’da “mutlak gerilimin düşürülmesi” çağrısında bulundu. G7 mevkidaşlarının toplantısına ev sahipliği yapan Capri’den RAI haber ajansına konuşan Tajani, “Gerilimin tırmanmasını önlemek için herkesi itidalli olmaya davet ediyoruz” dedi. Kanada Dışişleri Bakanı Melanie Joly ise X’te şunları söyledi: “Durumu yakından izliyoruz. Bu sabah İtalya’da yapılacak G7 oturumunda dışişleri bakanlarıyla durumu ele alacağız.”

İsrail’deki ABD Büyükelçiliği çalışanlarına seyahat kısıtı

Misyonun internet sitesinde yayınlanan bir güvenlik tavsiyesine göre, “İsrail’in İran’a misilleme saldırısı düzenlediğine dair haberlerin ardından, ABD hükümet çalışanları ve aile üyelerinin Tel Aviv’in yanı sıra Kudüs ve Beersheva bölgeleri dışına kişisel seyahatlerini “bir sonraki duyuruya kadar” kısıtlandı.

Jean-Noel Barrot, Fransa Dışişleri Bakan Yardımcısı: “Tek söyleyebileceğim Fransa’nın pozisyonunun tüm aktörlere gerilimi azaltma ve itidal çağrısında bulunmak olduğudur.”

Yoshimasa Hayashi, Japonya baş kabine sekreteri: “Japonya Ortadoğu’daki durumdan derin endişe duymakta ve durumun tırmanmasına yol açacak her türlü eylemi şiddetle kınamaktadır. Japonya durumun daha da kötüleşmesini önlemek için gerekli tüm diplomatik çabaları göstermeye devam edecektir.”

Ben Saul, BM terörle mücadele ve insan hakları özel raportörü: “İsrail’in İran’a yönelik son saldırıları, uluslararası hukuk ve BM Şartı uyarınca askeri güç kullanımına ilişkin yasağın bir başka ihlalidir ve insanların yaşam hakkını tehdit etmektedir.”

İsrail İran’a karşı atağa geçti: Saldırı değil, sabotaj