Çinli teknoloji çalışanlarını ’35 yaş laneti’ vurdu

“Yaş 35 yolun yarısı eder, Dante gibi ortasındayız ömrün” demiş Cahit Sıtkı Tarancı bir şiirinde. Her ne kadar sağlık ve teknolojideki gelişmeler insan ömrünü uzatmış olsa da bunun bazı sektörlerin genç insan çalıştırma alışkanlığına ne yazık ki bir faydası olmuyor. Yaşlı çalışanlara yönelik ayrımcılık özellikle yöneticilerin gençleri tercih ettiklerini açıkça belirttikleri sektörlerde daha belirgin. Teknoloji sektörü de bunların başında geliyor. İngiliz ekonomi gazetesi Financial Times da Çin’de giderek yaygınlaşan teknoloji sektöründe 35 yaş üzerindekileri çalıştırmama eğilimiyle ilgili bir makale kaleme aldı. Aynen yayınlıyoruz:
34 yaşındaki Laobai kısa video uygulaması Kuaishou’daki pozisyonunun risk altında olabileceğine dair ilk ipucunu 35 yaşındaki bir meslektaşının işten çıkarılmasıyla almış. “Hem şok oldum hem de endişelendim. Durumlarımızın çok benzer olduğunu ve aynı şeyin yakında benim de başıma gelebileceğini fark ettim” diyen Laobai, eski işvereninin tepkisini çekmemek için takma adını kullanıyor.
35. doğum gününden sadece birkaç ay sonra işten çıkarılan geliştirici, grubun “kireçtaşı” adı verilen yeniden yapılanmasının bir başka kurbanı oldu. Aralarında mevcut ve eski çalışanların da bulunduğu, yapılanma hakkında doğrudan bilgi sahibi beş kişiye göre Kuaishou 30’lu yaşlarının ortasındaki genç çalışanları işten çıkarıyor. Laobai’ye işten çıkarılmasının şirketin genel işten çıkarma programının bir parçası olduğu söylendi. Kuaishou ise yorum yapmayı reddediyor.
Yaşlı personelin evdeki sorumlulukları nedeniyle uzun çalışma saatlerine katlanmaya daha az istekli olarak algılanmasıyla ortaya çıkan “35 yaş laneti” olarak tanımlanan durum, beyaz yakalı mesleklerde çalışanları uzun süredir rahatsız ediyor.

Birkaç ayda onbinlerce kişi işten çıkarıldı

Çin’in teknoloji sektörü Pekin’in baskıları ve ekonomik yavaşlamayla sarsılırken, son birkaç ay içinde “yaşlı” olarak tanımlanan on binlerce kişi işten çıkarılarak savunmasız bırakıldı. Teknoloji şirketleri genç ve bekar çalışanları tercih ettiklerini gizlemiyorlar.
“Teknoloji sektöründe yaş ayrımcılığı büyük bir sorun. Yaşlı işçilerin en son teknolojik gelişmelere ayak uyduramadıkları, sıkı çalışmayı sürdürecek enerjilerinin olmadığı ve çok pahalı oldukları yönünde bir algı var” diyor Pekin merkezli iş hukuku avukatı Yang Baoquan.
Çin’in iş kanunu, işverenlerin etnik köken, cinsiyet ve din gibi özelliklere dayanarak ayrımcılık yapmasını yasaklarken, açıkça yaşa atıfta bulunmuyor. Ancak Yang, bazılarının yasayı yaşlılara karşı ayrımcılığı yasakladığı şeklinde daha geniş yorumladığını, yani işverenlerin işten çıkarma nedeni olarak açıkça yaşı göstermeyeceğini söylüyor.
Çinli teknoloji yöneticileri uzun zamandır genç çalışanları tercih ettiklerini açıkça dile getiriyorlar. Tencent Başkanı Martin Lau, 2019 yılında şirket yöneticilerinin yüzde 10’unun görev yerlerini değiştirme planını açıkladı ve “Onların işlerini daha genç insanlar, daha tutkulu olabilecek yeni meslektaşlar alacak” dedi. Baidu Başkanı Robin Li de 2019’da kamuoyuna açıklanan bir iç mektupta şirketin “1980 ve 1990 sonrası doğumlu daha fazla çalışanı terfi ettirerek daha genç olma” planını duyurdu.

Pekin’deki Kuaishou teknoloji merkezi binlerce kişiyi işten çıkardı. Fotoğraf: Yan Cong/Bloomberg

Bu düşünce çoğu teknoloji şirketinde derinlemesine yerleşmiş durumda. “20 ile 30 yaşları arasında çoğu insan enerji doludur. İleriye doğru yürümeye ve şirket için kendinizi feda etmeye daha isteklisinizdir. Ancak ebeveyn olduğunuzda ve vücudunuz yaşlanmaya başladığında, 996 programına nasıl ayak uyduracaksınız?” diyen Meituan’ın eski bir satış müdürü, Çin teknoloji sektörünün haftanın altı günü sabah 9’dan akşam 9’a kadar süren meşhur çalışma rutinine atıfta bulunuyor.
Veriler, video uygulaması TikTok’un sahibi ByteDance ve e-ticaret devi Pinduoduo’nun Çinli teknoloji şirketleri arasında en genç çalışanlara sahip olduğunu gösteriyor. Profesyonel kariyer sitesi Maimai’nin 2020 yılına ait son rakamlarına göre bu şirketlerin çalışanlarının yaş ortalaması 27. Maimai verilerine göre Kuaishou’da çalışanların yaş ortalaması 28 iken, araç çağırma uygulaması DiDi’de bu rakam 33. Tüm Çin Sendikalar Federasyonu’na göre Çin’de çalışanların ortalama yaşı 38,3.
Bu eğilim, ekonomik yavaşlama ve düzenleyici kaygılar nedeniyle teknoloji sektöründe artan işten çıkarma dalgalarıyla daha da köklü hale geldi.
Son mali raporuna göre, 2021 yılında Hong Kong’da işlem görmeye başladığından bu yana hisse fiyatı yüzde 88 düşen Kuaishou, 28 bin kişinin çalıştığı Aralık 2021 ile Haziran 2023 arasında toplam personel sayısını yüzde 16 azalttı.

Çin’in büyük teknoloji şirketleri son yıllarda istihdam konusunda büyük daralmaya gitti.

“Teknoloji sektörü pandemiden önce çok hızlı büyüdü ve ardından hükümet baskıları başladı. Şimdi pahalı yönetim katmanını kesiyoruz” diyor bir başka internet şirketinin yöneticisi.
35 yaş laneti teknoloji çalışanları için büyük bir endişe kaynağı. İşe alım platformu Lagou Zhaopin tarafından geçen yıl yapılan bir anket, programcıların yüzde 87’sinin 35 yaşına geldikten sonra işten atılma ya da yeni bir iş bulamama konusunda “ciddi endişeleri” olduğunu ortaya koydu.

Yeni iş bulmakta zorlanıyorlar

Yang, 35 yaş üstü kişilerin işlerini kaybettikten sonra yeni bir iş bulmakta zorlandıklarını söylüyor. Çin’in kamu hizmetindeki birçok departman giriş sınavlarını 35 yaşın altındakilerle sınırlandırıyor. Restoranlar ve oteller de dahil olmak üzere hizmet sektöründeki personel için verilen iş ilanlarında da daha genç adaylar aranıyor. Bu durum, kariyerlerini değiştirmek ya da iş ilanları arasında geçici geçici iş bulmak isteyen 30’lu yaşlardaki teknoloji çalışanlarına çok az başvuru hakkı bırakıyor.
Kısa süre önce büyük bir araç çağırma grubundan işten çıkarılan 38 yaşındaki bir programcı, yeni bir iş bulmanın zor olduğunu anlatarak, “İş piyasası çok kötü, geçen yıldan bile daha kötü, özellikle de benim gibi yaşlı mühendisler için” diyor.
Sonuçta Laobai kendisini şanslı azınlık arasında sayıyor: “İki çocuğum var ve eşim artık çalışmıyor. O sırada başka bir teknoloji şirketi sadece bir yönetici pozisyonu için işe alım yapıyordu ve ben bu fırsatı yakaladığım için şanslıydım. Bu fırsat olmasaydı, pek çok eski Kuaishou çalışanı gibi ben de işsiz kalacaktım.”

Yapay zeka çıktı, istihdam bozuldu: Teknoloji sektöründe iki ayda 50 bin kişi işten çıkarıldı