Reisi ve Abdullahiyan uğurlandı

Helikopter kazasında yaşamını yitiren İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan için Tebriz ve Kum’da başlayan cenaze törenlerinin ikinci günkü adresi başkent Tahran’da çok daha büyük bir kalabalık toplandı.

Reisi ve beraberindekileri taşıyan helikopter pazar günü Azerbaycan dönüşünde İran’ın dağlık bölgesinde düşmüştü. 15 saat süren arama çalışmaları sonucunda yanmış uçağın kalıntılarına ulaşılmıştı. Ülkede beş gün yas ilan edildikten sonra önceki gün Tebriz’de geçici Cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir ve İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi’nin katıldığı bir cenaze töreni düzenlendi. O törende Vahidi “Bu olay başka ülkede yaşansa gelecekleri belirsizliğe sürüklenirdi. Hamaney’in güven verici varlığı sayesinde İran süreci sıkıntısız bir şekilde atlatacak” dedi.

Dün de Tahran’da dini Lider Ayetullah Ali Hamaney’in de katıldığı çok daha büyük bir cenaze töreni düzenlendi. Hamaney’in dualarıyla başlayan törende İran bayrağına sarılı tabutlar Tahran Üniversitesi’nden Azadi Meydanı’na götürüldü. Sabah saatlerinde sokakları dolduran siyaha bürünmüş İranlılar ellerinde Reisi için “Hizmet yolunun şehidi” yazılı pankartlar ve İran bayrakları taşıdı. Törene katılan İranlıların çoğunlukla muhafazakâr kesimden insanlar olduğu belirtiliyor. Zaten Reisi, görevi devraldığı Hasan Ruhani’den çok daha sert bir iç politika yürütüyordu. Cumhurbaşkanlığı döneminde yüzlerce insan Mahsa Amini protestolarında hayatını kaybetti.

Minutes ago Imam Khamenei led the funeral prayer over the bodies of President Ebrahim Raisi and his esteemed companions pic.twitter.com/eSFemTDsne

— Khamenei.ir (@khamenei_ir) May 22, 2024

Fransız haber ajansı AFP’ye göre Tahran’da bazı kişilere bugünkü cenaze törenine katılmaları için mesaj da gönderildi. El Cezire’nin haberine göre Azadi Meydanı’nda yoğun güvenlik önlemleri alındı. Yollar trafiğe kapatıldığı gibi güvenlik noktaları oluşturuldu.

📹 پایتخت‌ِ داغدار

موج همدلی و قیام تهران برای #شهید_جمهور pic.twitter.com/KYLz8po0oY

— خبرگزاری تسنیم 🇮🇷 (@Tasnimnews_Fa) May 22, 2024

Tören sırasında dikkat çeken şeylerden biri Devrim Muhafızları’nın Kudüs Gücü biriminin önde gelen komutanlarından olan ve 2020’de ABD tarafından öldürülen Kasım Süleymani’nin kızı, Reisi’nin kızını teselli etmesi oldu.

امروز در حاشیه مراسم وداع مردم پایتخت با شهدای خدمت، دختر شهید سلیمانی در حال دلداری دادن به دلداری به دختر شهید رئیسی بود. pic.twitter.com/7ThVQLl1SE

— خبرگزاری فارس (@FarsNews_Agency) May 22, 2024

Reisi’nin naaşı Tahran’daki törenin ardından Güney Horasan eyaletine, oradan da memleketi Meşhed’e götürülecek. Buradaki törenin ardından İmam Rıza Türbesi’ne defnedilecek.

Fidan ve Yılmaz da törene katıldı

Törenlere diğer ülke temsilcileri de katıldı. Bu ülkeler arasında Türkiye de vardı. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Tahran’daki törene katıldı.

Reisi’nin yeri Türkiye’nin arama çalışmaları için İran’a gönderdiği Akıncı İHA sayesinde tespit edilebilmişti. Reisi ve beraberindekilerin ölüm haberinin ardından Türkiye’de bir gün yas ilan edilmiş, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan “İran’ın yanında olacağız” açıklaması yapmıştı.

Minister of Foreign Affairs Hakan Fidan and Vice President Cevdet Yılmaz also attended the condolence ceremony held in Tehran. pic.twitter.com/0M3585vyhS

— S p r i n t e r F a c t o r y (@Sprinterfactory) May 22, 2024

Törene Yılmaz ve Fidan’dan başka Reisi için bir gün yas ilan eden Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif katıldı. Şerif’e İran ziyaretinde Başbakan Yardımcısı İshak Dar, İçişleri Bakanı Muhsin Nakvi ve Bilgi Bakanı Attaullah Tarar eşlik etti.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise cenaze törenine Duma Başkanı Vyaçeslav Volodin’i gönderdi. Rus haber ajanslarına göre Putin dün Volodin ile görüştü ve Reisi’nin “güvenilir bir ortak, ülkesinin çıkarlarını gözeten kendinden emin bir lider” olarak tanımladı. Putin “Sözünün eri bir insandı, onunla çalışmak iyiydi. Bir konuda anlaşmaya vardığınızda bu anlaşmaya uyulacağını bilirdiniz” dedi.

İran ile ilişkileri o kadar da iyi olmayan Mısır da Mehr haber ajansının aktardığına göre Dışişleri Bakanı Sami Şükri’yi İran’a gönderdi. Bu, iki ülke arasında ilişkilerin gerildiği zamandan bu yana Mısırlı bir temsilcinin İran’a gerçekleştirdiği ilk ziyaret olma önemi taşıyor. Şükri ve helikopter kazasında ölen mevkidaşı Abdullahiyan bu ayın başlarında Gambiya’da düzenlenen İslam İşbirliği Teşkilatı’nın zirvesinde görüşmüştü. Bakanlar ikili ilişkilerin ilerletilmesi ve Gazze’deki savaş hakkında görüş alışverişi yapmıştı.

İran ile ilişkileri geçen yıldan itibaren normalleştiren Suudi Arabistan ise Dışişleri Bakanı Faysal Bin Ferhan’ı yolladı. Diğer ülke temsilcilerinin de katıldığı anma töreni İran Uluslararası Konferans Merkezi’nde yapıldı. İran’ı ziyaret eden delegeler Reisi, Abdullahiyan ve ölen diğer kişileri andı.

Liderler Hamaney ile görüştü

Irak Başbakanı Muhammed Şiya El Sudani, Hindistan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Jagdeep Dhankhar, Çin Devlet Başkanı Yardımcısı Han Zheng, Azerbaycan Başbakanı Ali Esedov, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Hamas’ın Siyasi Büro Lideri İsmail Haniye, Lübnan Hizbullahı ve Taliban yetkilileri de cenaze törenine katılması beklenen isimlerdi. Tören öncesi Hamaney, Haniye ile görüştü.

اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس در دیدار امروز: مراتب تسلیت و تعزیت خود را به خدمت حضرتعالی و ملت برادر ایران و مسئولان ایران [در پی شهادت دکتر رئیسی] اعلام می‌کنم. pic.twitter.com/g4caUdiEPd

— KHAMENEI.IR | فارسی 🇮🇷 (@Khamenei_fa) May 22, 2024

Hamaney ile görüşen liderlerden biri de Sudani’ydi. Reisi için “dürüst”, “içten” ve görevine bağlı biri olarak bahseden Sudani, Reisi’nin Tahran’daki cenazesine katılanların büyüklüğünün “halkla hükümetinin güçlü ilişkisi gösterdiğini” söyledi.

Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman ile Ermenistan Başbakanı Paşinyan ise geçici Cumhurbaşkanı Muhbir ile görüştü.

Kazanın nedeni soruşturuluyor

Ülkenin iç ve dış politikası üzerinde etkili Reisi ve Abdullahiyan’ın ölümü İsrail’in Gazze işgali nedeniyle gerilen Ortadoğu sahnesinde giderek daha katı politikalara yaslanan Tahran’ı belirsiz bir gelecekle karşı karşıya bıraktı. Kazaya neyin neden olduğu ve neden bu kadar kalabalık bir heyetin 1979 öncesinden kalma bir helikopterle seyahat ettiği konusunda henüz resmi açıklama yapılmadı. Türkiye Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu da Reisi’nin helikopteriyle irtibatın kesilmesinden sonraki ilk anlarda aracın “sinyal” verip vermediğinin izlendiğini, ancak sinyal tespit edilemediğini açıkladı. Uraloğlu sabotaj ihtimali olup olmadığı yorum yapmak için erken olduğunu ama ilk değerlendirmelerin kazaya sisli havanın neden olmuş olabileceğini söyledi. Tahran pazartesi günü askeri ve teknik uzmanlardan oluşan bir komisyon oluşturdu.

Konvoyda sağ salim varış yerine ulaşan diğer iki helikopterden birinde yolculuk yapan İran Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkanı Gulam Hüseyin İsmaili vadide sis olmasına rağmen uçuş başladığında havanın açık olduğunu anlattı. İsmaili “Helikopterler bulutların üzerine çıktı. Ortadaki helikopter Cumhurbaşkanı’nı taşıyordu. Önde de bir diğer helikopter vardı. Pilotumuz 30 saniye sonra Reisi’nin içinde olduğu helikopterin yanımızda olmadığını fark etti. Cumhurbaşkanı’nın helikopterinin kaza yaptığı hemen anlaşıldı ve biz de kaza yerine en kısa sürede ulaşmak ve kurtarma faaliyetlerinin başlatılması için harekete geçtik. Bakır madeninde uygun arabalar, gerekli sağlıkçılar ve ambulanslar vardı. Sağlık personelini yanımıza alarak kazanın meydana geldiğini düşündüğümüz bölgeye gittik” dedi.

İran’da binler, helikopter kazasında ölen Reisi ve Abdullahiyan’a veda ediyor