Reisi’nin ardından İran’da cumhurbaşkanlığı yarışı: Ahmedinejad adaylığını koydu

İran geçen ay helikopter kazasında hayatını kaybeden Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin yasını tuttuktan sonra yeni liderini seçmeye hazırlanıyor. Kimlerin aday olacağı merak edilirken muhafazakâr eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad 28 Haziran’daki cumhurbaşkanlığı seçimlerine adaylığını koymak için kayıt yaptırdı. Ahmedinejad adaylığını koyduktan sonra yaptığı açıklamada “Ülkenin tüm sorunlarını kapasitemizin yüzde yüzünü kullanarak çözebileceğimizden eminim” dedi.

Üst düzey din adamlarından olan Anayasa Koruma Konseyi adayları inceleyecek ve 11 Haziran’da yarışmaya katılmaya uygun olanların listesini yayınlayacak.  Perşembe günü başlayan adaylık kayıtlarına şimdiye kadar ılımlı eski Meclis Başkanı Ali Laricani, ABD’nin yaptırım listesinde olan eski Devrim Muhafızları komutanı Vahid Haghanian ve ABD ile yürütülen nükleer program müzakerelerinde yer alan aşırı muhafazakâr Said Celili başvuru yaptı. Ancak Ahmedinejad’in yarıştan men edilme ihtimali var.

İran’ın ezeli düşmanı İsrail’in “haritadan silinmeye mahkum” olduğunu cumhurbaşkanlığa başladığı sene söyleyen Ahmedinejad, Holokost’un “efsane” olduğunu iddia ederek dikkatleri üstüne çekmişti. Ahmedinejad’ın 2009’da yeniden cumhurbaşkanı olması ülke genelinde protestolara neden olmuş, devlet orantısız güç kullanmış, onlarca kişi ölmüş, binlerce kişi tutuklanmıştı.

Ahmedinejad neden dışlanıyor?

Devrim Muhafızları’nın eski üyesi Ahmedinejad ilk kez 2005 yılında İran cumhurbaşkanı seçildi, 2013 yılında dönem sınırlaması nedeniyle istifa etmek zorunda kaldı. Ülkenin Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney, Ahmedinejad’ı seçime girmesinin “hem kendisi hem de İran’ın çıkarına olmayacağı” konusunda uyarmıştı. Zaten bir yıl sonra da 2017 seçimlerine katılması Anayasa Koruma Konseyi tarafından yasaklandı.

67 yaşındaki Ahmedinejad’ın bu şekilde dışlanmasının sebebi Hamaney’in mutlak otoritesinin başka kurumlarla kontrol altına alınması gerektiğini açıkça savunmasıydı. Eski cumhurbaşkanının bu çıkışı Hamaney ile arasında çatlak oluşturdu. Ahmedinejad adaylığının yasaklanmasından bir yıl sonra, 2018’de Hamaney’i eleştirdiği bir mektup yazarak seçimlerin “özgürce” yapılması çağrısı yapmıştı.

Bununla birlikte popülist girişimleri ve ev yapma programları nedeniyle İran’ın yoksul kesiminde popüler olmaya devam eden Ahmedinejad sosyal medya aracılığıyla kendisini unutturmamaya çalıştı. Kendi yönetimi döneminde de yolsuzluk iddialarıyla karşı karşıya kalan Ahmedinejad siyasetten çekildikten sonra hükümetin yolsuzluklarını eleştirir oldu.

Haghanian’ın şansı yüksek mi?

Haghanian da Reisi gibi Hamaney’in “yakın çevresinden” olduğu gerekçesiyle Kasım 2019’dan bu yana ABD’nin yaptırım listesinde. ABD Hazine Bakanlığı Haghanian’ı o zamanlar Hamaney’in “sağ kolu” olarak niteliyordu. Haghanian’ın Hamaney ile tanışıklığının 1979 İslam Devrimi dönemlerine kadar uzandığı belirtiliyor.

Ancak Londra merkezli Iran International, Haghanian’ın son yıllarda Hamaney’in yanında pek sık görülmemesinin eski komutanın artık siyaset alanında ağırlık taşımadığı yönünde birtakım spekülasyonlar yarattığını söylüyor. Haghanian adaylığını açıklarken “Hiçbir zaman herhangi bir grubun üyesi ya da ilkelerine bağlı olmadım, olmayacağım da. Ancak hepsiyle işbirliği içinde oldum, bağlantı kurdum, kurmaya da devam edeceğim” dedi.

Konsey 2021’deki son cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Ahmedinejad ve Laricani’nin de aralarında bulunduğu birçok adayı diskalifiye etmişti. Ilımlı siyasetçiler Anayasayı Koruma Konseyi’nin yarışı önde tamamlama ihtimali yüksek adayları diskalifiye etmekle suçluyor. Konseyin bu yaklaşımı halkın sandığa gitmemesine de neden oluyor. İran son iki seçimdir tarihinin en düşük katılım oranlarıyla karşı karşıya. Parlamento üyeleriyle Uzmanlar Meclisi’nin seçildiği geçen seneki seçimlere katılım yüzde 41’de kaldı. 

Reisi’nin ardından İran’da arayış: Ahmedinejad geri mi dönüyor?