Erdoğan ve Putin aylar sonra yan yana, konu Suriye

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın geçen yılki kritik Rusya ziyaretini Putin’in bu yıl 18 Şubat’ta iade etmesi, Türkiye’ye gelmesi bekleniyordu. Ne var ki ziyaret seçimler gerekçe gösterilerek belirsiz bir tarihe ertelendi. Tarih belirsiz olsa da mart sonu, nisan başı gibi diye düşünülüyordu. Mart geçti, nisan geçti; Putin Çin’e, Özbekistan’a, Kuzey Kore’ye ve Vietnam’a gitti ama Türkiye’ye gelmedi. Neden gelmediği sorusu sorulduğunda cevap hep aynıydı: Hazırlıklar devam ediyor. Oysa Rus liderin yeni dönemine başladıktan sonra ilk ziyaret edeceği ülkelerden birinin Türkiye olması bekleniyordu.

İki liderin konuşacağı epey konu birikmişti. Son günlerde karışan Suriye’nin kuzeyi örneğin. Hem Erdoğan hem de Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad normalleşme yolunda olumlu mesajlar verdi. Zaten Suriye’nin kuzeyinde tansiyonun yükselmesinde liderlerin verdiği olumlu mesajların payı olduğu düşünülüyor. İkinci olarak Ukrayna savaşı var; Rusya Karadeniz Tahıl Koridoru anlaşmasından çekileli aylar oldu ve krize kalıcı çözüm henüz bulunamadı. Ayrıca Batı’nın NATO ülkesi olarak Türkiye’den Rusya ile ilişkilerine çizgi çizmesi için yaptığı baskı var. Putin bu baskıya geçen ay Türkiye’ye aba altından sopa göstererek karşılık verdi, “İlişkiler kesilirse kaybeden Türkiye olur” dedi.

İşte iki lider bu atmosferde bir araya geldi. Buluşma noktaları Türkiye değil, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün 24’üncü Devlet Başkanları Zirvesi’nin düzenlendiği Kazakistan’dı. 2015’ten beri Suriye konulu görüşmelere ev sahipliği yapan Astana’da el sıkıştı liderler. Erdoğan görüşme öncesi gazetecilere Putin’den “dostum” diye bahsetti ve telefonla görüşseler de uzun süredir yüz yüze görüşemediklerinden dem vurdu. İçişleri, Hazine ve Maliye, Enerji ve Tabii Kaynaklar bakanlarının sürekli Rus yetkililerle irtibat halinde olduğunu belirten Erdoğan geçen ay Rusya’da Putin ile bizzat görüşen Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ı saymayı unuttu.

Erdoğan Astana’ya geldiğinde. Fotoğraf: AA

Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov liderlerin görüşmesinden önce gündem maddelerinin Suriye sorunu, Ukrayna meselesi ve Putin’in ertelenen Türkiye ziyareti olacağını söyledi ama Erdoğan’ın araya sıkıştırmaya kararlı olduğu konulardan biri Sinop Nükleer Enerji Santrali’ydi. Zira görüşmeden önce bu nükleer santralin bitmesi için ciddi adımlar atıldığını söyledi. BOTAŞ ve Gazprom arasındaki ilişkilerin “samimi bir havada” devam ettiğini belirten Erdoğan “55 milyar dolarlık hacim bizim için çok önemli değil. Hedefimiz 100 milyar doları yakalamaktı. Bu 100 milyar dolara ulaşabileceğimize inanıyorum” dedi.

Bir saat sekiz dakika süren görüşmede neler konuşulduğunu iki liderin ağzından duyamadık, çünkü basın toplantısı yapmadılar. 2022 yılında Soçi’de Suriye konusuyla bir araya gelen iki lider yine basın toplantısı yapmadan ayrılmış, yazılı ortak açıklama yayınlamışlardı. O zaman mesele Türkiye-Suriye ilişkilerinin nasıl normalleşebileceğiydi, şimdi de öyle.

Erdoğan geçen hafta cuma namazı çıkışı “Diplomatik ilişkilerin kurulmaması için hiçbir sebep yok. Suriye’nin iç işlerine karışmak gibi bir derdimiz, hedefimiz asla olamaz çünkü kardeş topluluktur Suriye halkı. Ailece görüşmelere kadar sayın Esed ile görüşmeler yaptık. Yarın olmaz diye bir şey yok, yine olur” derken Esad da görüşmelere açık olduğunu söyledi. Esad’ın geçen seneki “Erdoğan ile görüşüp ne yapacağız? Meşrubat mı içeceğiz?” çıkışından sonra bu yorum iki lider yakında bir araya mı gelecek sorusunu doğurdu.

Fotoğraf: AA

Çok geçmeden El Vatan gazetesinde dikkat çeken bir iddiaya yer verildi: Bağdat’ta Rusya ve İran’ın dahil olmayacağı, sadece Türk ve Suriyeli heyetlerin bir araya gelip eteklerdeki taşları dökeceği bir zirve yapılacak. Bu iddia ortaya çıktıktan hemen sonra Suriye’nin kuzeyinde ortalık karıştı. Suriyeliler Türkiye’den gelen TIR’lara saldırdı, Türk bayrağı indirildi ve Türkiye’nin desteğiyle Esad yönetimine karşı savaşan Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) üyeleri ile Türk Silahlı Kuvvetleri’nin bölgedeki güçleri arasında çatışmalar oldu. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne göre çatışmalarda en az dört kişi öldü, yaralananlar oldu.

İletişim Başkanlığı Erdoğan’ın Putin ile görüşmesinde “Türkiye’nin sınırlarının hemen ötesinde bir teröristan kurdurmamakta kararlı olduğunu söylediği”ni vurguladı yayınladığı açıklamada. Açıklamaya göre Erdoğan Suriye iç savaşı başta olmak üzere bölgedeki istikrarsızlığın sonlandırılması için somut adımlar atılmasının önemine vurgu yapmış, Türkiye’nin çözüm arayışında işbirliğine hazır olduğunu söylemişti. Esad bugüne kadar normalleşmenin ancak “Türk ordusunun Suriye’nin kuzeyinden çekilmesiyle mümkün olacağını” söyledi ve bu sözlerinden geri adım atmadı. Erdoğan’ın “Teröristan kurdurmamakta kararlıyız” sözleri ise sınır ötesi operasyonların yakın zamanda sonlanmayacağına işaret ediyor.

Erdoğan, Aliyev ve Şerif’ten üçlü toplantı

Erdoğan, Putin görüşmesinin ardından Astana’da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif ile bir araya geldi. Erdoğan’ın kaldığı otelde gerçekleşen toplantı basına kapalı olarak yapıldı.

Toplantının başlangıcında Erdoğan, Aliyev’i selamlayarak “Gayet zindesin maşallah” dedi. Aliyev ise buna karşılık “Sizi görende (görünce)” cevabını verdi.

Toplantıya Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Ticaret Bakanı Ömer Bolat ile Cumhurbaşkanlığı Dış Politika ve Güvenlik Başdanışmanı Büyükelçi Akif Çağatay Kılıç da katıldı.

Suriye’nin kuzeyinde gerilim: Bağdat’ta sadece Türkiye ve Suriye’nin olacağı bir masa mı kurulacak?

Putin ve Erdoğan aylar sonra bir araya geliyor: Gündem Suriye

Putin Türkiye’ye sopa gösterdi: Rusya ile ticaret kısıtlanırsa Türkiye kaybeder