Türk resminin entelektüel isyankarı Mehmet Güleryüz veda etti

Türkiye’nin en önemli ressamlarından Mehmet Güleryüz dün hayatını kaybetti. 86 yaşındaki sanatçı 2013’ten beri yaşadığı Paris’teki atölyesinde, bir süredir yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak 3 Eylül sabahı hayata gözlerini yumdu.  Sanatçıyı bir dönem temsil eden Galeri Nev İstanbul sahibi Haldun Dostoğlu 10Haber’e Güleryüz’ün ölüm haberini oğlunun verdiğini, cenazenin İstanbul’a geleceğini, ancak zamanının henüz belli olmadığını söyledi.

Dostoğlu’nun sanatçıya “Galerimizin kurulduğu ilk günden itibaren sürekli uyarıları ile beni zinde tutan, resme bakmak, resmi okumak gibi alanlarda bakış açımı zenginleştiren, taviz vermeyen duruşuyla hem kendi kuşağına hem kendinden sonrakilere örnek olan çok değerli bir ressamı kaybetmenin derin üzüntüsünü yaşıyorum” diyerek veda etti.

Galeri Loft Art, sanatçının ölümünü sosyal medya hesabından yapılan paylaşımla duyurdu. Paylaşımda, “Türk sanatının önde gelen isimlerinden Mehmet Güleryüz’ün vefat haberini derin bir üzüntüyle öğrenmiş bulunuyoruz. Eserleriyle sanat dünyasına kalıcı izler bırakan değerli sanatçımızı kaybetmenin acısını yaşıyoruz. Ailesine, sevenlerine ve tüm sanat camiasına baş sağlığı diliyoruz. Mehmet Güleryüz’ün anısı ve sanatı bizlere her zaman ilham vermeye devam edecek” denidi.

Sanatçı figür temelli çalışmalarıyla Türkiye’deki sosyo-kültürel ve politik dönüşümün insanlar üstündeki etkilerini eleştirel ve ironik şekilde yansıtmasıyla tanınıyordu. Eserlerini Ankara ve İstanbul dışında Paris, Varşova, Brüksel, Perpignan, Roven, Dubai, Hongkong, Basel, Schiedam, Viyana ve Kopenhag’da sergiledi. Güleryüz resim kariyerinin yanı sıra “ikinci aşkım” dediği tiyatroya da gönül verdi. Profesyonel oyuncu olarak politik tiyatrolarda sahneye çıkan bir isimdi. Ayrıca yazardı. Tiyatro ve dizi oyunculuğunun dışında 2004 yılında ‘Güldüğüme Bakma’ adıyla bir nehir söyleşisi yayınlandı.

1938 yılında doğan Mehmet Güleryüz kendi deyimiyle sanat dahisi diyebileceği insanların olduğu bir aileye doğdu. Ailesinden hem Batı kültürünü hem de geleneksel Osmanlı geleneklerini aldı. Evleri İbrahim Çallı, Cemal Tollu gibi Türk resim tarihinin en önemli isimlerinin eserleriyle doluydu. Baba tarafından ailesinde hattatlar, anne tarafında ise cura tambur çalan, müzikle ilgilenen akrabaları vardı. Ailedeki tek ressam o da değildi, halası ressam Bedia Güleryüz’dü. Babası ressamdan çok yazar olmasını istemişti. Ahmet Haşim’i ezberletiyordu genç Güleryüz’e. Ancak onun kalbinden geçen, en büyük tutkusu resimdi.

Mehmet Güleryüz. (1938-2024.) Fotoğraf: Gündüz Kayra.

Güleryüz topluma dair bir şeyler söylemekten çekinmeyen, görüşünü dile getiren bir sanatçıydı. Ona göre bu bir görevdi: “Bir sanatçı, bir düşünce insanı olarak toplumun menfaati adına gerekenleri söylemeyi de öncelikli bir görev olarak kabul ediyorum (…) Kendi adıma konuşacak olursam ben meselesi olan, biraz da mesele arayan ve bunu dile getiren biriyim.”

Saint Joseph ve Saint Benoit yıllarından sonra eğitimine İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde devam etti. 1958’de girdiği bölümü birincilikle bitirdi. O yıllardan sonra hiç ara vermeden resim yapmaya devam etti. Mezun olduğu okulun öğretim kadrosunda da görev yaptıktan sonra devlet bursuyla Paris’e gitti ve litografi dalında eğitim gördü. 1980 yılından sonra yolu sırasıyla New York ve Brüksel’e düştü. Resim ve heykel çalışmalarına orada devam etti.

İstanbul’a döndüğü 1985 yılından 2000 yılına kadar olan süreçte BİLSAK’ta adını taşıyan atölyede sanat eğitimi verdi. 2003 – 2005 arasında Yıldız Teknik Üniversitesi Birleşik Sanatlar Programı’nda; 1999 yılından 2007’e kadar Bilgi Üniversitesi Tasarım Kültürü ve Yönetimi Sertifika Programı’nda, 2000-2011 arasında da Mehmet Güleryüz Atölyesi’nde eğitim verdi. 1965 yılından günümüze kadar yaptığı eserleri aralarında Paris Salon des Réalités Nouvelles, Hong Kong Art Fair, Basel Scope, Marrakesh Art Fair, Viennafair gibi önemli organizasyonların da bulunduğu çok sayıda uluslararası fuar ve galeride sergilendi.

1987 ve 1989 İstanbul bienallerinde eserleri sergilenen sanatçının ilk retrospektif sergisi 1988 yılında İstanbul AKM de Galeri Nev tarafından düzenlendi. 2015 yılında ise kariyerinin tüm üretimini ele alan retrospektifi İstanbul Modern’de açıldı.

1998 yılında Süleyman Demirel’in Cumhurbaşkanlığı döneminde kendisinin de dahil olduğu 89 kişiye verilen Devlet Sanatçısı unvanının iptali için Danıştay’a başvurdu. Dava, iki yıl sonra 2000’de sonuçlandı, unvanlar geri alındı.

2016’da Hollanda Lahey’de bulunan Pulchri Studio galerisinde Anne Woodward’un küratörlüğünü yaptığı Cages of Freedom sergisinde desenleriyle yer aldı ve 2017’de The Empire Project’te Rağmen isimli desen sergisini gerçekleştirdi.

Çalışmalarına ve yaşamına Paris’te devam eden sanatçı 2021’de Bursa Nilüfer Sanat, Nazım Hikmet Kültürevi’nde Çizgi Hali; 2022’de Paris’teki Galeri Cyril Guernieri’de Quai aux Fleurs adlı sergileri açmıştı. Sanatçının son sergisi ise geçen yıl oğlu Kerimcan Güleryüz’ün sanat yönetmenliğinde hazırlanan Loft Art Galeri’de ziyarete açılan Mehmet Güleryüz 2013-2023 başlıklı sergi olmuştu.

Güleryüz hayatını sanatına adamıştı. Eserlerindeki temel meselesi insan ve toplumdu. Tam da bu nedenle kendini çok şanslı görüyordu: “Bunca yılın çok kolay geçtiği söylenemez, ama yine de çok şanslı bir hayatım oldu diyebilirim. Çünkü çok sevdiğim bir işi yaptım ve bu süre boyunca ‘Ben neyim?’ endişem olmadı. Ben kendimi bildiğimden beri kendimi hep ressam olarak gördüm. Bunu da hiç sorgulamadım. Bu nedenle çoğu zaman başkaları tarafından ‘aptal’ bulunan kararlar almışımdır, bir takım pozisyonları ret etmişimdir, akademi hocalığından istifa etmişimdir… Hayatım boyunca sadece resim yapmak için ‘işsiz’ oldum. Hep bu ‘işsizliği’ tercih ettim. En başından şu ana ve bundan sorasında da tek derdim; ‘Ne kadar daha resim yaparım?’ sorusu.”

Ezeli muhalif Mehmet Güleryüz!