Amerikan basketbolundan İngiliz futboluna dev transfer: Kazanma sanatı ustası Sachin Gupta’nın hikayesi

2011 tarihli ‘Money Ball’ Türkçe adıyla ‘Kazanma Sanatı’ filmi Oakland A beyzbol takımının başındaki isim olan Billy Beane’nin kısıtlı bir bütçe ile resmen yoktan bir takım var ederek zengin kulüplere meydan okumasını konu alır. Beane’i canlandıran Brad Pitt, bunu yaparken veri analizlerini kullanır. Yönetmenliğini Bennett Miller’ın yaptığı film gerçek bir hayat hikayesinden uyarlandı. Ve Billy Beane’nin yöntemi sadece beyzbolda değil birçok spor branşında devrim gibi değişiklikler yaptı

Kazanma Sanatı’nın etkilediği isimlerden ikisi de Clearlake Capital’in kurucu ortakları Behdad Eghbali ve Jose E. Feliciano oldu. İkili, Mayıs 2022’de Chelsea’yi resmi olarak satın aldıktan sonraki ilk açıklamalarında kulübün altyapı, teknoloji ve spor bilimi alanındaki yatırımlarını genişletme sözü verdi. Bu yöntemle sahada başarının geleceğine inanıyorlardı. Teknik direktör Enzo Maresca yönetimindeki yetenekli ve gelecek vadeden genç kadro şimdilik umut vaat etse de Eghbali ve Feliciano’nun altını çizdikleri yatırım devam ediyor. Ancak bu durum sadece manşetleri süsleyen transfer hamleleriyle sınırlı değil.

Clearlake’in planları başından beri Chelsea’nin spor operasyonlarının (performans ve sakatlık önleme çalışmalarından oyuncu transferine kadar) her yönüne yönelik veri analizlerinin kalitesini artırmak üzerine kurulu. Bu doğrultuda NBA’in en saygın analitik zihinlerinden biri olarak kabul edilen Minnesota Timberwolves’un basketbol operasyonlarından sorumlu başkan yardımcısı Sachin Gupta Chelsea’de göreve getirildi.

Bir basketbol takımında görev yapan Gupta’nın Chelsea’de yetkilendirilmesi futbol dünyasında bazılarını şaşırtabilir. Fakat Clearlake, Chelsea’yi ileri taşımak için en yetkin kişileri bulma konusunda farklı branşlardan isimlere yönelme eğilimini defalarca gösterdi. Bunun öne çıkan iki örneği, SoFi Stadyumu’nun eski yönetim direktörü Jason Gannon’un kulübe başkan ve COO olarak atanması ve bu ayın başlarında The Athletic’teki üst düzey bir yönetici pozisyonundan alınarak Chelsea Kadın Futbol Takımı’nın ilk özel CEO’su olan Aki Mandhar olarak gözlemlenebilir. Gupta’nın karşı karşıya kalacağı zorluk analitik ve stratejik uzmanlığını futbola taşımak olacak ancak basketbol yöneticisi olarak sahip olduğu yetkinlikler kesinlikle tartışılmaz.

Chelsea’de COO (baş işletme görevlisi) koltuğu Jason Gannon’a emanet edildi.

Gupta pek çok açıdan NBA’in son 15 yılında yaşanan değişimlerin simge isimlerinden biri olarak öne çıkıyor. 1970’lerde Hindistan’dan Amerika Birleşik Devletleri’ne taşınarak Boston’a yerleşen bir ailenin üç çocuğun en küçüğü olan Sachin, çocukken sporla çılgınca ilgilenen bir şehirde büyümesinin avantajını kişiliğinde taşıyor. Gupta, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) bilgisayar bilimi okumak için üniversiteye gitti, ancak başından beri spor sevgisiyle bilgisayar bilimini birleştirebileceği bir yol bulmayı umuyordu. ESPN’de mühendis olarak kariyerine başladı ve burada NBA takas makinesinin kodlarını yazdı. Bu sistem taraftarların kendi oluşturdukları takasları yapmalarına ve bu takasların ligin karmaşık toplu iş sözleşmesi kurallarına uyup uymadığını kontrol etmelerine olanak tanıyan oldukça popüler bir modül olarak öne çıktı.

Gupta, Houston Rockets’taki ‘think tank’te lige adım attı ve şu anda Philadelphia 76ers’ı yöneten Daryl Morey’nin liderlik ettiği bir ofiste çalıştı. Morey, basketbol ofislerinin iş yapış biçimlerinde yeni bir dönemi başlatan isimdi. O, geleneksek bakış açısını tamamlamak için verileri derinlemesine analiz ederek oyunu daha bilimsel bir yöntemle ele alan yeni felsefeyi vurguladı. Gupta işe alınmadan önce bir spor konferansında Morey’nin felsefesini duyduğunda, bunun basketbol için bir tür “Moneyball” (veri odaklı takım yönetimi sistemi) olduğunu düşündüğünü söyledi.

Morey, Houston Rockets’ın oyun yaklaşımının analiz kısmıyla ilgili bir ekip kurdu. Oluşturduğu kadro devamında NBA genelinde yayılarak takımların Rockets’ın oyun inceleme yöntemine ayak uydurmasını sağladı. Bu grupta yer alanlardan biri de Morey’nin eski yardımcısı Sam Hinkie idi. Hinkie, Philadelphia 76ers’ın başına geçti ve ‘The Process’ olarak bilinen tartışmalı bir süreci uygulamaya başladı. Bu strateji takımın yüksek draft seçimleri yapmasını sağlayacak şekilde kurulmasını, yani bir nevi bilerek başarısız olmasını, draft seçimlerinin de ihtiyaç duyulan bir numaralı yıldız olabilecek potansiyele sahip oyunculara dönüştürülmesini amaçlıyordu.

Hinkie, Gupta’yı Phila’da ikinci adamı olarak işe aldı ve ikili pek çok maç kaybedip mevcut oyuncuları gelecek draft seçimleri için takas eden bir takım kurmaya başladı. Bu cesur hamle ligin daha yaratıcı düşünen bazı çevrelerinden takdir toplarken daha geleneksel gözlemciler tarafından eleştirildi. Bu strateji 2014 yılında Joel Embiid’i draft etmelerine yol açtı ancak 76ers yönetimi uzun vadeli bu plana sabrını kaybederek Hinkie ile yollarını ayırdı. Gupta kısa bir süre Detroit Pistons için çalıştıktan sonra Houston’daki günlerinden dostu olan Gersson Rosas tarafından Minnesota Timberwolves’ta göreve getirildi.

Gupta’nın Chelsea’ye geçişiyle birlikte yeni bir kulübe, yeni bir ülkeye ve tamamen yeni bir spora nasıl entegre olabileceğine dair bir ipucu ararken 2019’da verdiği bir cevap bu konuda bir gösterge sunabilir. Basketbolun analitik tarafında yer alan kişiler genellikle sporun insani yönünü göz ardı etmekle, kişilik ve karakteri yok saymakla suçlanır; değerlendirmelerini istatistiklere ve ölçümlere dayandırdıkları iddia edilir. Gupta bu şekilde çalışmadığını şu sözlerle vurguluyor: “Özellikle yeni bir analitik çalışan işin başına geldiğinde, ‘Her şeyi biliyorum, Sayılara göre böyle, model böyle diyor. Siz yanlışsınız rakamlar doğru’ diye yaklaşırsa sorun yaşanır. Öncelikle bu kadar özgüvenle çalışan biri iyi bir analist olamaz. Veri modelleri kişilik veya uyum hakkında hiçbir şey ifade etmez.”

Gupta’nın Minnesota’da geçirdiği beş yıl oldukça hareketliydi. 2019’da Houston’da tanıdığı Gersson Rosas ile çalışmak için geldiği görevde bu ikili ligin uzun zamandır sıkıntı çeken bir takımını rekabetçi hale getirmek için kadro ve organizasyonda kapsamlı değişiklikler yapmaya başladı. İlk sezonlarının ortalarına gelindiğinde önceki yönetimden devraldıkları oyunculardan sadece iki tanesini takımda bırakmışlardı. Rosas, koç Chris Finch’i işe alan, Anthony Edwards ve Jaden McDaniels’ı draft eden ve Naz Reid’i serbest oyuncu olarak takıma kazandıran bir yönetim anlayışı sergiledi. Bu üç oyuncu Batı Konferansı’nda rekabetçi bir takım haline gelen Wolves ekibinin ana çekirdek unsurunu oluşturuyor.

Edwards, McDaniels ve Reid üçlüsü Wolves’un son yıllardaki başarılarında önemli rol oynadı.

Ancak Gupta’nın görevdeki ikinci yılında Rosas’ın liderlik tarzı nedeniyle organizasyon içinde direnç ortaya çıkmaya başladı ve bu durum 2021-22 sezonu hazırlık kampından birkaç gün önce kaotik bir ayrılığa yol açtı. Gupta takımı geçici olarak yönetmek üzere yükseltildi ve Finch, Rosas’ın olaylarının ardından takımı istikrara kavuşturdu. Bu yönetim Wolves’u 18 yıllık dönemde sadece ikinci kez play-off’a sokan yönetim olarak kayıtlara geçti. Gupta ayrıca takımın analitik departmanını güçlendirerek ligin en sağlam ekiplerinden birini oluşturdu.

Gupta o sezonki geçici görevini tam zamanlı bir pozisyona dönüştürmeyi umuyordu ancak Timberwolves daha büyük bir isimle çalışmaya karar verdi ve Tim Connelly’i Denver Nuggets’tan alarak göreve getirdi. Gupta sonraki iki yıl boyunca takımda kalmaya devam etti ve Wolves her iki sezonda da play-off’a girdi. 2024 yılında ise takım tarihinde yalnızca ikinci kez Batı Konferansı finaline yükselme başarısı gösterildi.

Connelly’nin liderliğinde Gupta strateji ve analitikten sorumlu olmaya devam etti ancak Connelly kendi ekibini getirdiği için organizasyon içindeki rolü daha küçük bir konuma düşürüldü. Gupta ayrıca ofisindeki bilgisayarından sabit disk alan eski bir takım çalışanının yetkisiz bilgisayar kullanmaktan suçlu bulunması gibi tuhaf bir durumla da karşılaştı.

Gupta için Chelsea’ye katılma kariyeri boyunca gerçekleştirdiği en cesur hamlelerden biri olabilir. 2006’da Houston’da özel danışman olarak başladığı NBA kariyerinde 18 yıl geçirdi ve 2021-22 sezonunda Minnesota Timberwolves’un en üst pozisyonuna geçici görevle de olsa yükselmeyi başardı. Timberwolves’la bir sezon daha kontratı olmasına rağmen Londra’da eşi Anuja ve küçük kızlarıyla yaşama fırsatı, analitik uzmanlığını Chelsea gibi prestijli bir kulübe taşıma imkanı ve tamamen yeni bir spor dalında kendini kanıtlama dürtüsü onun için bu teklifi cazip kılan imkanlar olarak öne çıktı.

Clearlake, göreve geldiklerinde vaat ettikleri saha içi başarısını Chelsea’de gerçeğe dönüştürebilecek kişinin Gupta olmasını umuyor. Farklı bir spor dalında olsa da aynı cevap arayışını sürdürme yolunda ilerleyecek Gupta’nın ise geçmişte sarf ettiği şu söylem günümüzdeki yeni konumuyla birlikte daha da yüksek önem arz ediyor:

“Bu işte mutlak doğru diye bir şey yok, sadece en iyi cevaba ulaşmaya çalışıyoruz. Draft edilecek doğru veya yanlış oyuncu diye bir şey yok. Dünyayı düşünme şeklim tüm olasılıklar üzerinden şekilleniyor. Herhangi bir yerde küçücük de olsa bir olasılık varsa bizim hedefimiz onu gidip alıp getirmek.”

Amerika’nın efsane kalecisi ‘Guardiola futbolu mahvetti’ dedi ama bakın neden böyle dedi?