Beşinci denemede oldu! Starship başarıyla fırlatıldı, ‘chopstick’ dev iticiyi havada yakalayıp yere indirdi

Özel uzay şirketi SpaceX uzayın kapılarını insanlığa aralayacak Starship aracını 18 ayda beşinci kez fırlattı. Daha önceki fırlatmalarda mutlaka sorunla karşılaşan araç bu kez Teksas’taki uzay üssündeki mürettebatsız fırlatmayı başarıyla tamamladı. Şirket Super Heavy adını verdiği, 20 katlı binadan daha büyük iticisini ilk kez “chopstick” tekniğiyle indirmeyi başardı. New York Times buna “teknik sihirbazlık” diyor, çünkü roket fırlatma alanına doğru hızla inerken fırlatma rampasındaki “chopstick” denen metal kollar roketi havada yakalayarak sert inişin önüne geçti.

Mechazilla has caught the Super Heavy booster! pic.twitter.com/6R5YatSVJX

— SpaceX (@SpaceX) October 13, 2024

Starship’in bu son denemesi SpaceX ve şirketin sahibi ABD’li milyarder Elon Musk’ın bir gün insanları Ay’a ve Mars’a taşıma planı için büyük bir adım oldu. Musk’ın şirketi dünyanın en büyük ve en güçlü roketini inşa edip uçurmakla kalmadı, aracın yeniden kullanılabilmesini sağlayacak kritik teknolojiyi de ortaya koydu.

Super Heavy iticisinin üstündeki Starship uzay aracı Özgürlük Heykeli’nden çok daha büyük ve 100 tondan fazla yükü taşıyabilecek kapasiteye sahip. Super Heavy, Starship’i yukarı itmeyi başardıktan sonra araçtan koptu. İtici gerisingeri dünyaya doğru yol alırken Starship de yükselmeyi sürdürdü. Yukarıda izlediğiniz videoda da göreceksiniz zaten; Super Heavy metal kollar tarafından yakalandığında da kıç tarafından alevler bir süre daha yükseldi ama kısa süre sonra da söndü. Bir önceki uçuşta itici benzer manevraları Meksika Körfezi üstünde yapmıştı.

Liftoff of Starship! pic.twitter.com/WyNRN1fLbd

— SpaceX (@SpaceX) October 13, 2024

Aslında Super Heavy’nin inişi SpaceX’in Uluslararası Uzay İstasyonu’na nakliyelerde kullandığı Falcon 9 roketinin ilk kademesinin atmosfere yeniden girmesine benziyordu. Musk Starship’in uçuş izinlerini tam olarak aldığında sık sık uçacağını umuyor. Bu yüzden de SpaceX iticileri yakalamasını sağlayacak mekanik kollara sahip bir kule inşa etti.

Fırlatma kulesi Teksas’ta iticiyi yakalarken aracın üst kademesi de Hint Okyanusu’na doğru bir yay çizmeyi sürdürdü. Bu da yine son uçuşla aynı güzergahı izlediğini gösteriyor. SpaceX bu uçuş için Starship’in termal muhafazasını geliştirerek atmosfere yeniden girişin yakıcı sıcağına daha iyi dayanmasını sağladı. Çünkü bir önceki uçuşta inişti kontrol eden flaplar yanmıştı.

Neden Starship?

NASA Starship’i mürettebatlı Ay programı Artemis’te kullanmak için kiraladı. NASA bunun için SpaceX ile neredeyse dört milyar dolarlık anlaşma imzaladı. İnsanlığı 50 yıl sonra ilk kez Ay’a götürecek bu girişim Starship’in test uçuşlarını başarıyla tamamlamasına bağlı. Her yeni gelişmeyle NASA ve SpaceX “uzayda insanlık” planına bir adım daha yaklaşıyor.

SpaceX’in Starship gibi kocaman bir uzay aracı inşa etmesinin esas nedeni Musk’ın insanları Mars’a göndermeyi kafaya takması. Öbür türlü SpaceX’in yeni nesil internet uydu ağı Starlink’i fırlatmak ya da NASA astronotlarını Ay yüzeyine taşımak için bu kadar büyük ve güçlü bir rokete gerek yok. Çünkü böyle büyük bir uzay aracının maliyeti epey cep yakıcı. Musk’ın geliştirdiği “chopstick” tekniği de işte bu yüzden önemli. İticileri tekrar tekrar kullanabilmek, Starship’i havalandırmak için harcanacak maliyeti kısmak demek.

Mars hayali yakın zamanda gerçekleşmese bile Starship uzaya yük gönderme maliyetini azaltma potansiyeline sahip. Normalde NASA kullanılan araçlara uygun şekilde uzaya gönderilecek malzemeleri kısmak zorunda kalıyor. Oysa Starship 100 ton yükü 10 milyon doların altında bir fiyata uzaya taşıyabilir.

Geleceğin SpaceX müşterisinden tebrik geldi

SpaceX’in Polaris Dawn sivil uzay yürüyüşünde rol oynayan milyarder girişimci Jared Isaacman şaşkınlığını göstermekten kaçınmadı. Hem SpaceX ekibini hem de Musk’ı kutlayan Isaacman “Bir kez daha dünyaya ilham oldunuz. Dünyanın dört bir yanında insanlar artık nelerin mümkün olabileceğini hayal ediyor” dedi.

Benzer bir tebrik mesajı da NASA Başkanı Bill Nelson’dan geldi. Musk Nelson’ın mesajına cevap olarak “Teşekkürler efendim! İnsanlığın Ay’a dönüşünde NASA’ya hizmet etmeyi dört gözle bekliyoruz” dedi.

Başarı kolay gelmiyor

Starship 20 Nisan 2023’ten beri bugünü de sayarsak tam beş kez uçuş testi yaptı. İlk uçuşta Starship prototipi fırlatma rampasından çıkabildi. Ancak uçuşun başlarında motor arızası meydana geldi ve iticide yangın çıktı. Sonra rokete imha komutu gönderildi ama o bile plana uygun gitmedi. İmha komutundan ancak 40 saniye sonra roket patladı. Fırlatmanın yarattığı enkazlar çok geniş bir alana savruldu. Teksas’ın güney ucundaki fırlatma rampasından kilometrelerce uzaktaki küçük bir kasaba bile enkazdan savrulan toz bulutlarının esiri oldu. Yine de Musk demoralize olmadı, ekibi de.

İkinci uçuş 18 Kasım’da yapıldı. Bu fırlatmada Starship çok daha uzağa gidebildi. Üst kademe yedi dakika yol alarak 144 kilometre yüksele ve saatte yaklaşık 4500 kilometre hıza ulaşabildi. Bu başlı başına bir başarıydı çünkü bu sırada üst kademe motorlarının alt kademedeki Super Heavy’den ayrılmadan önceki sıcak evreleme aşaması tamamlanmış oldu. Yine de roketin her iki aşaması da sonuç itibariyle patladı.

4 Mart 2024’teki üçüncü testte Starship’in üst kademesi, Dünya’nın çevresinde neredeyse bir yarım tur atabildi. Bu kez şirketin amacı Starship’in üst kademesindeki uzay aracının yük kapısını test etmekti. Ancak Starship yörüngede yükselirken kontrolden çıkmaya başladı. Gemideki kameralar uzay aracının altındaki sıcak plazmanın turuncu ışığını yakaladı. Fırlatmadan 49 dakika sonra araç parçalandı.

Gelelim 6 Haziran’daki dördüncü denemeye… Super Heavy iticisi, üst kademeden ayrıldıktan sonra itici Meksika Körfezi’ne nazikçe inebildi. Uzay aracı da dünyanın yarısını dolaşarak Hint Okyanusu’na kontrollü iniş yapabildi. Uçuş kusursuz değildi, teknik sorunlar da sürüyordu. Mesela üst kademenin atmosfere yeniden girişi sırasında uzay aracının üst kısmına yakın direksiyon kanatlarından birinde parçalar kopmaya başlamıştı. Yine de iniş tamamlanana kadar kanatlar çalışmaya devam edebildi. Dördüncü uçuşun başarıları, beşincinin çok daha iyi olacağının işareti olarak yorumlanmıştı.

Musk ve FAA’nın anlaşmazlığı

Dördüncü uçuşun başarısının ardından beşinci deneme için bu kadar beklenmesi Musk’ı epey rahatsız etmişti. SpaceX’in uçuş için Amerikan Federal Havacılık İdaresi’nden (FAA) onay alması gerekiyor. FAA eksiklerini çok hızlı kapatmanın yollarını bulsa da FAA’daki bürokrasi o kadar hızlı ilerlemiyor. Musk, beşinci uçuşun bu kadar ertelenmesinin sebebinin gereksiz evrak işleri olduğunu vurguluyor. FAA ise kamu güvenliğini korumanın esas öncelikleri olduğunu söylüyor.

Starship’in test uçuşlarının çevresel zararları olduğu epeydir konuşulan bir konu. Birkaç ay önce NYT’de yer ala bir haberde Starship fırlatmalarının bölgedeki göçmen kuş habitatına zarar verdiği ve yakındaki yuvalardaki yumurtaların tahribatına yol açtığı vurgulanmıştı. Ancak Musk bu iddialarla “Bu iğrenç suçumu telafi etmek için bir hafta boyunca omlet yemeyeceğim” diye dalga geçmişti.

SpaceX denemeye devam ediyor: Starship uzaya çıktı ama atmosfere girişte kayboldu