SpaceX denemeye devam ediyor: Starship uzaya çıktı ama atmosfere girişte kayboldu

NASA’nın insanlı Ay görevinde kullanılacak Starship roketi için üçüncü kez sahaya inen SpaceX yeni bir dönüm noktasına ulaştı ulaşmasına ama henüz istediği aşamaya ulaşamadı. Üçüncü test uçuşunun bir özelliği de SpaceX’in 22’nci yaş gününde gerçekleşmesiydi.

Teksas’taki Starbase tesisinde dün heyecanlı bir test uçuşu gerçekleştirildi. Bu test uçuşu SpaceX’in şimdiye kadar inşa ettiği en büyük roketin fırlatmasıydı. Daha önce iki defa bu heyecanı yaşamıştık ancak her ikisi de hüsranla sonuçlanmıştı.

Yeni denemede Starship yaklaşık bir saatlik entegre uçuş testinden geçti. Uçuşun sonunda roketin Hint Okyanusu’na düşmesi ve böylece devasa aracın artık daha karmaşık test uçuşlarına geçebilmesi amaçlanıyordu. Ancak aracın dönüşünde iletişim için gerekli iki önemli parça kaybedildi. Bunlar SpaceX’in internet hizmeti Starlink ile TDRSS’ydi yani Takip ve Veri Aktarım Uydu Sistemi.

SpaceX’in iletişim müdürü Dan Huot canlı yayın sırasında, “Kontrol ekibi aracın kaybolduğu çağrısını yaptı. Yani bugün de roketin suya inişini göremeyeceğiz. Ama yine de bu kadar ilerlediğimizi görmek inanılmaz” dedi.

SpaceX’in bu testteki amacı Starship’i uçuştan sonra kurtarmak değildi. En başından beri aracın sert iniş yapması bekleniyordu. Daha önceki iki denemede roket dakikalar içinde infilak etmişti. Bu seferkinde bir saat kadar havada kalan bir Starship’ten bahsediyoruz. Yani önceki iki teste kıyasla uçuşta ilerleme kaydedildiğini söylemek mümkün.

Fırlatmada neler oldu?

Fırlatma aracının ilk aşaması olan Super Heavy iticisi, Meksika Körfezi üzerinde süzüldü. Super Heavy yakıtının çoğunu harcadıktan sonra üst kademedeki Starship uzay aracından ayrıldı. İticinin okyanusa kontrollü iniş yapması bekleniyordu ama tüm motorlar yanmadı için iticiyle iletişim kaybedildi. SpaceX itici suyu boylamadan önce neler olduğuna dair video elde etmeye çalıştı. Ama hiç olmazsa itici diğer uçuşlardan daha ileri gitmeyi başardı. Malum diğerleri iniş manevrasını deneme şansı bulamadan havada patlamıştı.

Starship’s Raptor engines have ignited during hot-staging separation. Super Heavy is executing the flip maneuver pic.twitter.com/T593ACilyD

— SpaceX (@SpaceX) March 14, 2024

Şirket ilk test uçuşlarındaki başarısızlıkları normal görüyor. Hatırlarsanız ilk uçuş denemesinin başarısızlığını hem şirketin sahibi Elon Musk hem de SpaceX alkışlarla karşılamıştı. Bu uçuş testlerinin amacı, mühendislerin hataları görerek onarması ve gelecekteki insanlı görevlerde herhangi bir sorunun öne çıkmasını önlemek.  Musk, bu ilk test uçuşlarının öncelikli hedefinin Starship’i yörünge hızına ulaştırmak olduğunu söylüyor. Böyle bir başarı için saatte 17 bin 500 milin (saatte 28 bin kilometre) üzerinde bir hız gerekiyor. Starship yörüngesel hız hedefine ulaştı ama bu uçuşta yörüngeye girme amaçları arasında değildi.

Starship motorunu yaklaşık altı dakika boyunca çalıştırdıktan sonra duraklama evresine girdi. Bu sırada araç bazı testlerden geçirildi. Biri de yörüngeye oturmak için gerekli olan hıza yakın bir hıza ulaşmaktı. Starship’in yörüngeye ulaştıktan sonra uyduları uzaya yerleştirmesi için açılması gereken kapağı olan yük kapısı da başarıyla açıldı. Gerçekleştirilen testlerden biri de Starship aracındaki itici yakıtının bir kısmını bir tanktan diğerine aktarmaktı. Bu son görev, gelecekteki görevlerde Starship yörüngedeyken nasıl yakıt ikmali yapılacağını çözmek için gerçekleştirildi.

SpaceX’in amacı yarım saatlik seyir aşamasından sonra Starship’in motorlarını yeniden ateşlemeyi denemekti ama bu testlerden sonra onu denememeyi tercih etti. Huot yayın sırasında bunun nedeni olarak Starship’in “oldukça dik bir yörüngede” olmasını gösterdi. Yani motorlar ateşlense de ateşlenmese de Dünya’nın yerçekimi Starship’i hızla Dünya’ya doğru sürükleyecekti. SpaceX’in canlı yayın sunucularından Kate Tice da atmosferin Starship için fren görevi görerek kendilerine “iyilik yaptığını” söyledi.

Starship uzay aracı Dünya atmosferine girerken aşırı sıcakta parçalanmaması için paslanmaz çelik ile kaplandı. Canlı yayın sırasında Starship atmosfere girerken aşırı ısı ve basıncın yarattığı parlak kırmızı plazmadan oluşan halenin aracın etrafında parladığı görülebiliyordu. Ancak kısa süre sonra ekip uzay aracıyla iletişimini kaybetti.

Starship re-entering Earth’s atmosphere. Views through the plasma pic.twitter.com/HEQX4eEHWH

— SpaceX (@SpaceX) March 14, 2024

Hem NASA hem SpaceX uçuşu ‘başarılı’ buldu

Üçüncü teste izin veren Federal Havacılık İdaresi (FAA) hem Super Heavy’nin hem de Starship uzay aracının yaşadığı aksiliği araştıracağını bildirdi. Starship uçuşlarına izin veren de uzay araçlarının uçuş sırasında kaybolması gibi aksiliklerde soruşturmayı yürüten de bu düzenleyici kurum. FAA’nin açıklamasına göre kendilerine yaralanma ya da hasar ihbarı gelmemiş.

SpaceX’in kuruluş misyonu bir gün Mars’a insan taşıyan ilk şirket olmak. Starship sistemi bu uğurda büyük bir önem taşıyor. Zira Mars’tan önce hedefte Ay var. NASA, Eylül 2026’da gerçekleşmesi beklenen Artemis 3 görevinde astronotlarını Ay yüzeyine taşıyacak iniş aracı olarak Starship’i seçti.

NASA yöneticisi Bill Nelson son uçuşu “başarı” olarak niteleyerek SpaceX’i kutladı ve, “Starship göklere yükseldi. İnsanlığı Artemis aracılığıyla yeniden Ay’a götürmek için büyük adımlar atıyoruz. Sonrasında da Mars gelecek” diye yazdı. Aynı şekilde SpaceX de uçuşu başarılı olarak değerlendirdi.

Musk uçuştan kısa süre önce kendi sosyal medya platformunda yaptığı bir konuşmada, “Uğursuzluk getirmek istemem ama yörüngeye ulaşma olasılığının yüksek olduğunu düşünüyorum, yüzde 80 falan. Üçüncü uçuş kesinlikle ilkinden ve ikincisinden çok daha iyi olacak” demişti. Yine de SpaceX yetkilileri şirketin bu ilk test uçuşlarından yüzde 100 başarı beklemediklerini her defasında dile getiriyor.

Şirketin internet sitesindeki açıklamada, “Bu uçuş testlerinin her biri sadece test. Bir laboratuvarda ya da test standında gerçekleşmiyor olabilirler ama öğrenmeyi en üst düzeye çıkarmak için uçuş donanımı uçuş ortamına konuluyor. Bu hızlı ve tekrar tekrar gerçekleştirilen denemeler SpaceX’in tüm büyük yenilikçi ilerlemelerinin temelini oluşturuyor” yazıyor.

SpaceX’in devasa Starship roketinin test uçuşunda ilerleme var ama başarı yarım kaldı

Starship’in ikinci denemesi: Bardağın yarısı dolu, yarısı boş