‘Kimyager’ robot, Mars örneklerinden faydalanarak sudan oksijen üretilmesine yardım etti

Mars’a gitmek ve orada koloni kurmak şu an için güzel bir hayal. Ancak bu hep böyle kalacak diye bir şey yok. Önümüzdeki engelleri birer birer aştıkça Mars’ta koloni kurma hedefine de yaklaşacağız. Engellerden biri gelecekteki Mars görevlerinde sürdürülebilir ve astronotların bitecek diye endişelenmek zorunda kalmayacağı bir oksijen üretimi devamlılığı. Pazartesi günü Nature Synthesis dergisinde yayınlanan bir çalışma bu soruna deva olabilir.

Çin’deki araştırmacılar Mars’taki sudan oksijen elde edebilecek yapay zeka destekli bir robot geliştirdi. Bu “kimyager” robot suyu parçalayıp oksijen açığa çıkmasını sağlayacak katalizörüretmek için kızıl gezegende bulunan malzemeyi kullanıyor. Bu Mars’ta oksijen üretecek teknolojilerde büyük bir ilerleme olarak yorumlanabilir. Ayrıca bu gelişme Mars’ta insanlığa yararlı kaynakların sentezlenmesini sağlayabilecek başka katalizörler geliştirmeye de olabilir.

Hefei’deki Çin Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde Jun Jiang’ın yönettiği çalışmada araştırmacılar hem Mars’tan gelen hem de Dünya’dan toplansa bile yapısal olarak Mars yüzeyine benzeyen beş asteroidi analiz etmek için robotik kollara sahip buzdolabı büyüklüğünde bir makine kullandı. Amaç makinenin eldeki malzemeden yararlı katalizör üretip üretemeyeceğini görmekti.

Yapay zeka destekli sistem malzemeyi çözmek ve ayırmak için asit ve alkali kullandı, ardından ortaya çıkan yapıları analiz etti. Bu bulgular Mars’ın kutuplarında ve gezegen yüzeyi altında buz halinde bulunan suyu çözebilecek kimyasal maddeyi araştırmanına temelini oluşturdu. Bir insanın Mars’ın derinlerindeki suyu çözebilmesi için bilim insanlarının söylediğine göre en az iki bin yılını vermesi gerekiyor. Sonuç ise hiç fena değil: Gelecekteki Mars görevlerinde kullanılabilecek, sudan oksijen çıkarabilen bir katalizör elde edildi.

Mars’ta sudan oksijen üretebilen bir katalizör üretilebilirse Dünya’dan böyle bir katalizör taşımak için yapılacak ekstra görevlere duyulan ihtiyaç ortadan kalkabilir. Bu çalışmayı yapan ekip, yapay zeka destekli makinenin Mars asteroitlerinin her metrekaresinden yaklaşık 60 gram oksijen üretebileceğini, böylece asteroitlerin kızıl gezegene gelecekteki görevlerinde yanlarında oksijen götürme ihtiyaçlarının ortadan kalkabileceğini söylüyor. Çalışmayı yöneten Jiang robotun yıllarca çalışmaya devam edebileceğini düşünüyor.

Çok daha kolay bir yolu var mı?

Bununla birlikte MIT’nin Haystack Gözlemevi’nden Michael Hecht, Mars’ta oksijen üretmenin çok daha kolay bir yolu olduğunu söylüyor. Şubat 2021’de Mars’a inen Perseverance keşif aracındaki MOXIE aracının baş araştırmacısı olan Hecht, geçen aylarda Mars’taki karbondioksit ağırlıklı havadan oksijen üretimi yapabildiklerini başarıyla gösterdi.

MOXIE, tek seferde yalnızca birkaç gram oksijen üretilmesine yardımcı olsa da gelecekte ölçeği genişletilmiş bir versiyonu, Mars’taki koloni için yeterli oksijen üretebilir. MOXIE, Dünya’ya dönüş yolculuğunda roketin fırlatılması için yakıtta oksitleyici olarak da kullanılabilir. Hecht ileride MOXIE sayesinde iki ila üç kilogram oksijen üretilebileceğini iddia ediyor.

Jiang ise ekibinin geliştirdiği robotun Mars’ta bitkilerin gübrelenmesi gibi süreçlere yarayacak başka katalizörler için de kullanılabileceğine dikkat çekiyor. Ayrıca Jiang ve ekibi yönünü sadece Mars’a çevirmiş sayılmaz, bu robotun Ay yüzeyinde de kullanılabileceğini düşünüyor.

Bir ilk: Perseverance Mars’ta solunabilir oksijen üretti