NASA 450 milyon dolara keşif aracı VIPER’ı yaptı, şimdi de aracı kullanamadan parçalarına ayıracak

NASA Ay’a keşif robotu göndermek için harcadığı tüm çabayı çöpe atmaya karar verdi. Kısaca VIPER olarak kodlanan Volatiles Investigating Polar Exploration Rover keşif robotu çoktan inşa edilmiş bir uzay aracı ve NASA bu araç için 450 milyon dolar harcadı. Bununla birlikte aracın roket fırlatma sarsıntısına ve uzayın zorlu koşullarına dayanıp dayanamayacağı testleri henüz tamamlanmadı. Zaten buna da gerek kalmayacak gibi görünüyor. VIPER’ı taşıyan uzay aracının fırlatmasının gelecek yılın sonlarına doğru yapılması planlanıyor ama artık VIPER o araçta yolculuk yapamayacak. 

Ajans çarşamba günkü açıklamasında VIPER görevini iptal etmeyi planladığını açıkladı. VIPER fırlatılan araçta olsaydı Ay’ın şimdiye kadar sadece Çin tarafından kısa süreliğine keşfedilmiş güney kutbu yakınlarında buz halinde suyu arayacaktı. Bilim insanları Ay’ın karanlık yüzünün suyla dolu olduğunu düşünüyor. Bunu teyit edebilirlerse gelecekte Ay’da üs kurmayı planlayan astronotların işi biraz daha kolaylaşacak. Çünkü bu suları yakıt ya da içme suyu olarak kullanmaları mümkün olacak. Ama şimdi VIPER’ın araştırması bir kenara itiliyor. Yerini de VIPER’dan çok daha gereksiz “kütle simülatörü” alacak.

Maliyet boyu aştı

Hem VIPER keşif robotunun hem de onu Ay yüzeyine indirecek uzay aracının yapımında birtakım gecikmeler yaşanması nedeniyle zaman çizelgesinin ilerleyişi konusunda belirsizlikler yaşandı. Artan maliyetler diğer görevlerde kesintiye gidilmesine ya da iptal riskinin doğmasına neden oldu. NASA’nın bilim misyonu yönetici yardımcısı Nicola Fox, bir basın toplantısı sırasında “Bugün aldığımız kararları almak son derece zor. Böyle kararları hafife almıyoruz. Nasıl daha iyi ilerleyebileceğimiz konusunda çok düşündük” dedi.

VIPER sadece bir örnek. NASA son yıllarda bunu çok daha sık yapmaya başladı. Örneğin Mars’tan kaya ve toprak toplayıp incelemek için dünyaya getirilecek görevin maliyetinin giderek artması, NASA’nın bu görevi daha ucuz bir şekilde nasıl gerçekleştirebileceklerini düşünmelerine neden oldu. Sonra bir de Jüpiter’in yeraltında okyanusa sahip olduğu düşünülen uydusu Europa’yı incelemesi planlanan Europa Clipper görevi, elektronik bileşenlerinde yaşanan sorunlar nedeniyle ertelenebilir.

NASA görevleri genelde daha pahalıya mal oluyor. Ayrıca “Şu tarihte tamamlayıp göndereceğiz” dedikleri uzay araçlarının çoğu belirttikleri tarihte yola çıkamıyor. NASA Başkanı Bill Nelson Amerikan Kongresi’ndeki bütçe görüşmelerinde “Çin Ay yarışında bizi yenebilir” diye siyasetçileri korkutmaya çalışmasına rağmen bir sonuç alamadı. Kongre en azından bir süre daha NASA’nın bütçesini artırmayı düşünmüyor. Bu da ajansı VIPER’ı rafa kaldırarak kayıplarını azaltmaya çalışmak zorunda bıraktı.

İniş aracını uzaya Peregrine’i yapan şirket taşıyacak

NASA ayrıca VIPER’ı taşıyacak uzay aracını Ay’a götürmesi için Astrobotic Technology’yi kiraladı. Ajans bu görev için Astrobotic’e 323 milyon dolar ödemeyi planlıyor. Kearns, keşif robotu olmasa bile Griffin adını verdikleri iniş aracının başarılı olmasının bile kayda değer olacağını söylüyor. VIPER’ın da başta 2023’ün sonlarında fırlatılması planlanıyor ama NASA Astrobotic’ten Griffin üstünde ek testler yapmasını isteyerek fırlatma tarihini bu yılın sonlarına çekti. Ancak Covid salgını sonrasında tedarik zincirinde yaşanan aksaklıklar gibi nedenlerle VIPER ve Griffin en erken gelecek yılın eylül ayında fırlatılabilecek. NASA’yı endişelendiren de bu oldu. O tarihe kadar bile hazırlanamayabilirdi araçlar, yaşanabilecek ek gecikmeler fiyat etiketini epey kabartabilirdi.

NASA yetkililerinden Joel Kearns, VIPER’ı iptal etmenin ajansın en az 84 milyon dolar tasarruf etmesine yarayacağını söyledi. Çünkü NASA’nın artık VIPER testlerini tamamlaması ya da gezgini Ay’da çalıştırmak için ekstra para harcamasına gerek kalmadı. Fox’a göre zaten diğer misyonlar VIPER’ın amacına onun kadar hızlı olmasa da erişebilir.

Peki harcanan 450 milyon dolar ne olacak? NASA VIPER’ı parçalarına ayırarak diğer görevlerde kullanmayı planlıyor. Ama eğer Amerikan şirketlerinden ya da uluslararası partnerlerden VIPER sistemini kullanmak yönünde bir talep gelmesi ihtimaline karşı NASA tüm kapıları kapatmıyor.

Astrobotic ocak ayında NASA için Ay’a Peregrine aracını fırlatmıştı ancak Ay’a daha yaklaşamadan patladı. Bir ay sonra, şubatta, bu kez Intuitive Machines’in Odysseus’u Ay yüzeyine ulaştı ama o da devrildi. Yani ABD’nin Ay konusunda son dönemde pek bir başarı gösterdiği söylenemez. Aksine ABD debelenirken Çin Ay’ın karanlık yüzünden topladığı taş örneklerini dünyaya taşıdı.

Çin’den tarihi başarı: Ay’ın karanlık yüzünden topladığı taş örneklerini dünyaya getirdi

Ay savaşlarında ikinci perde: Bu kez amaç üs kurmak, peki hakimiyet kimde olacak?