Putin mi yaman Macron mu yaman: Telegram’ın geleceği ne olacak?

Telegram’ın kurucusu ve CEO’su Pavel Durov cumartesi akşamı saat sekiz sularında Paris’teki Bourget Havaalanı’na özel jetiyle indiği sırada tutuklandı. Durov Azerbaycan’dan geliyordu ve görünüşe göre yanında bir koruma ve kız arkadaşı vardı. Tutuklama kararı kasım ayında faaliyete geçen ve Fransa’nın küçüklere şiddeti önlemekle görevli yeni kolluk kuvveti OFMIN tarafından çıkarılmıştı. Tutuklama sebebi 950 milyon kullanıcıya sahip olan Telegram’da uyuşturucu kaçakçılığı, siber zorbalık, organize suç ve terörizm gibi içeriklere yeterli müdahale yapılmaması olarak açıklandı.

Moderasyon eksikliği sorunlardan biri olarak öne çıksa da Durov’un tutuklanmasında Fransız polisiyle işbirliği yaparak kullanıcı bilgilerini paylaşmaması da etkili oldu. Telegram haber kanalı dün akşam “Durov’un saklayacak hiçbir şeyi olmadığını ve Avrupa’ya sık sık ziyaret ettiğini” yazdı. Ayrıca bir platform sahibinin sırf platformunda kötü niyetli içerikler paylaşılıyor diye suçlu bulunmasının “saçma” olduğunu söyledi.

Telegram kullanıcılarına numaralarını gizleyebilecekleri ve anonim kalabilecekleri bir alan tanımasıyla WhatsApp’tan ayrılıyor. Bu platformda çeşitli gruplar var; kiminde kitapların PDF’leri paylaşılıyor, kiminde değişik hobilere sahip birbirini tanımayan kişiler bir araya geliyor. Ancak Telegram’ı bu kadar masum amaçlarla kullanmayanlar da var. Radikal İslamcılar da, aşırı sağcılar da bu platform üstünden örgütleniyor. En basitinden IŞİD cuma günü Solingen’deki festival saldırısını Telegram’daki kanalından yaptığı duyuruyla üstlendi. Sonra İngiltere’de Ruandalı bir gencin üç çocuğu öldürdüğü bıçaklı saldırının ardından aşırı sağcılar yine Telegram üstünden örgütlendi.

Ukrayna savaşı başladığında Batı Rus medyasına sansür uyguladığında Telegram devreye girdi. Sputnik gibi haber kuruluşları haberlerini Telegram üstünden paylaştı. Durov tarafsız olduğunu ve hiçbir siyasetçiyle bağlantısı olmadığını söylüyor ki zaten bugün Fransız hükümetiyle paylaşmayı reddettiği bilgileri 2018 yılında Rus hükümetiyle paylaşmayı reddettiği için Telegram Rusya’da bir süre yasaklanmıştı.

İfade özgürlüğü nerede?

Dijital haklar grubu Access Now’ın avukatı Natalia Krapiva WIRED’a “Sivil toplumun Telegram ile yıllardır karmaşık bir ilişkisi var. Otoriter rejimlerin platformu engelleme ve şifrelenmiş mesajları kırma girişimlerine karşı Telegram’ın duruşunu savunduk. Öbür yanda ise Telegram’ın insan hakları politikaları, güvenilir iletişim kanalı ve kullanıcıları için yarattığı tehlike konusunda endişeliyiz” diyor.

Telegram genelde “şifreli mesajlaşma uygulaması” olarak tanımlansa da mesajlar otomatikman uçtan uca şifrelenmiyor. Zaten Telegram’ın üst düzey yöneticileri daha önce WIRED’a platformu mesajlaşma uygulamasından ziyade sosyal ağ olarak gördüklerini söylemişti. Bunun sebebi de sınırsız sayıda kullanıcının paylaşımları görebildiği kanallara sahip olması.

Bloomberg’in tahminine göre net serveti 9 milyar dolardan fazla olan Durov bugüne kadar X’in sahibi Elon Musk, Meta’nın sahibi Mark Zuckerberg, TikTok’un sahibi Shou Chew ve Google’ın CEO’su Sundar Pichai’nin karşı karşıya kaldığı incelemelerden büyük ölçüde kaçındı. Ancak incelemelere katılmanın bir anlam ifade etmediğini ABD ve Avrupa’daki giderek artan TikTok yasaklarında görmek mümkün.

Yine de ABD ve Avrupa’da şimdiye kadar Durov gibi büyük bir sosyal medya şirketinin sahibi polis memurları tarafından tutuklanmadı. İlla bir örnek gerekirse de 2016 yılında Brezilyalı yetkililer Meta’nın bir uyuşturucu kaçakçılığı soruşturmasında WhatsApp bilgilerini vermemesi nedeniyle üst düzey Facebook yöneticisini tutukladığını söylemek mümkün.

Telegram’ın geleceği ne olacak?

Durov’un yokluğunda Telegram’ın geleceği kimilerine göre belirsiz. Durov’un kurucuları arasında yer aldığı sosyal medya platformu VK’nin eski halkla ilişkiler müdürü Georgy Lobuşkin “Şoktayım, Pavel’e yakın herkes aynı şeyi hissediyor. Kimse böyle bir şeye hazırlıklı değildi” dedi. Lobuşkin Pavel’in yokluğunda Telegram’ı kimin yöneteceği ve platformun geleceği konusunda endişeli. Durov’un tutuklandığı haberini ilk duyuran TF1Info Durov’un soruşturma boyunca gözaltında kalmasının “kesin” olduğunu yazarken soruşturmacılardan biri Durov’un “tutuklu yargılanacağının kesin” olduğunu söyledi.

Durov’la VK’nin ilk zamanlarından beri çalışan ve 2016’dan 2017’ye kadar Telegram’da görev alan Anton Rozenberg de şirketteki kimsenin böyle bir senaryoya hazırlıklı olmadığını söylüyor: “Durov olmadan uygulama yönetim konusunda büyük sorunlar yaşayabilir, özellikle alınacak kritik kararlarda ve ödemelerde.” Rozenberg şu anda Telegram’ın yönetici koltuğuna geçici olarak geçecek birini göremediğini söylüyor. 2015’ten 2021’e kadar Telegram’ın büyüme, iş ve ortaklıklarını yöneten Elies Campo ise şimdilik her şeyin normal seyrinde ilerleyeceğini düşünüyor.

Durumun sürecin ne kadar uzadığına bağlı olarak değişebileceğini söyleyen Campo Telegram’da hepi topu 60 çalışan olduğunu anlatarak altyapının etkilenmeyeceğini söyledi. Ama Campo da hizmet sağlayıcılara ödeme yapılacağında Durov’un fiziksel olarak orada bulunması gerektiğinde sorunlar yaşanacağını kabul ediyor. Campo “Bildiğim kadarıyla ödemeleri Pavel yapıyordu. Altyapı ve bağlantı sağlayıcılarına ödeme yapılması gerektiğinde hâlâ tutuklu olursa ne olacak?” diyor.

Fransız yetkililer Durov’un gözaltı süresinin uzatılacağını söylemişti. Fransız yasalarına göre gözaltı süresi en fazla 96 saate uzatılabiliyor ki o da suçun ciddiyetine göre belirleniyor.

Savaş blogu yazarları da endişeli

Endişeli olanlar sadece Telegram çalışanları değil. Askeri haberleri ve analizleri paylaşan kanallar da Pavel’in tutuklanmasına tepki göstermekte gecikmedi. Hatta uygulamada bir fotoğraf hızla dolaşıma girdi. Bu fotoğrafta bir füzenin üstüne “Durov için” yazıldığı görülüyor. En popüler askeri kanallardan Colonelcassad’dan Boris Rozhin “Şu anda George Orwell’in fikirlerinin zafer kazandığı bir dünyada yaşıyoruz” diye yazdı.

Üstünde “Durov için” yazan füze. Fotoğraf: Telegram

Rus kanallarında çıkan haberlerin ötesinde bilgilere ulaşmayı amaçlayan Ruslar için Telegram günlük yaşamın bir parçası haline gelmişti. Oysa son 24 saat içinde askeri personellere uygulamayı kullanmayı bırakmaları yönünde talimat gönderildi. Rus savaş bloğu yazarlarına göre Durov’un tutuklanması Batı’nın Rusya’ya karşı yürüttüğü savaşın bir parçası. Askeri yorumculardan biri olan Aleksey Sukonkin “Telegram şu anda savaş konusunda iletişimin temelini oluşturuyor. Artık her şey tehlikede” diye yazdı. Bir diğer blog yazarı Roman Alekhine ise “Durov Telegram’ın anahtarlarını teslim eder etmez – ki bu sadece zaman meselesi – ve etkili iletişim yollarının yokluğunda ordumuz daha da savunmasız hale gelecek” dedi.

Telegram’ın kurucusu Pavel Durov Fransa’da tutuklandı