Gözünüzdeki gözlüğü, elinizdeki telefonu arayıp bulamıyor musunuz? Telaş etmeyin, bu unutkanlıklar stresten
Aşırı sıcağa dikkat: Alzheimer’ı ve migreni tetikliyor
Bu yaz sıcaklara karşı alabileceğiniz tüm önlemleri şimdiden alın. Yeni bir araştırmaya göre yüksek sıcaklıklar migrenden felce pek çok beyin hastalığını daha da kötüleştiriyor. Sıcaklar Alzheimer hastalığını tetikliyor, epilepsi nöbetleri artıyor.
Fotoğraf: Shutterstock Daha bugün 10Haber’de okudunuz, Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de 52,3 dereceyle yüksek sıcaklık rekoru kırıldığına dair bir haber paylaştık. Haberde siyasetçilerden tutun da seyyar satıcılara kadar birçok kişinin mevki fark etmeksizin sıcaklığın esiri olduğu anlatılıyordu. Yeni bir araştırma yüksek sıcaklıkların insan sağlığına verdiği zararları gözler önüne serdi.
Yüksek sıcaklıkların en doğrudan etkisi düşünme kabiliyetimizi kısa süreli bozması. Ancak Lancet Neurology’de yayınlanan yeni çalışmaya göre aşırı sıcaklar epilepsi, şizofreni, Alzheimer, Parkinson gibi hastalıklara sahip kişiler için başka sorunlara neden oluyor.
University College London’da nörolog ve çalışmanın yazarlarından olan Sanjay Sisodiya, insan beyninin en iyi performansı hava sıcaklığı 20 ila 26 derece arasındayken gösterdiğini söylüyor. Çünkü bu sıcaklıkta mont giymekmiş, pervane kullanmakmış gibi dertlerimiz olmuyor. Ancak hava sıcaklığı bu aralığın dışında vücutta birtakım sıkıntılar çıkartabiliyor.
Çalışmada yer almayan ancak Teksas Üniversitesi’nde biyoloji profesörü olan George Perry beynin sıcaklığının iyi ayarlanmış olmasına rağmen hava sıcaklığının aşırı olmasının özellikle ileri yaştaki kişilerde beynin bazı ağlarını bozduğunu söylüyor. Perry “Yüksek sıcaklıklarda beyne daha az oksijen gider ve metabolik süreç değişince beynin normal çalışmasını sağlayan sistemleri strese sokarsınız” diyor.
Araştırmanın bir parçası olarak bilim insanları 332 akademik makaleyi inceledi. Aşırı sıcakların bazen çok farklı nedenlerle beyinde karmaşık olumsuz etkilere neden olduğunu gördüler. Örneğin sıcak hava dalgaları bizzat felç geçirme olasılığını artırırken hava kirliliğiyle de ilişkili olabiliyor.
Yeni çalışma iklim değişikliğinin dolaylı olarak akıl hastalıklarını da şiddetlendirerek psikiyatrik bozukluklar için hastaneye başvurma ihtimalini artırabileceğini ortaya koydu. Araştırmacıların aktardığı örneklerden biri epilepsi. Sisodiya “Geceleri sıcaklık yükseldiğinde birçoğumuz düzgün uyuyamıyor. Eğer uykusunu alamayan kişi bir epilepsi hastasıysa geçirdiği nöbet sayısı artabilir” diyor.
2023 yılında Health Science Reports’ta yayınlanan başka bir çalışmaya göre aşırı sıcaklar nedeniyle hayatımızda gerçekleşen ufak tefek değişiklikler aslında ruh sağlığımızı etkileyebiliyor. Bu değişiklikler uykusuzluk, günlük rutinleri daha yavaş yapma olabilir. Böyle bir durumda stres, anksiyete gibi duygular daha çok öne çıkar. Sisodiya bazı etkilerin çok uzun sürmeyecekken bazılarının ölümcül bile olabileceğini belirtiyor.
2006 yılında Uluslararası Mesleksel ve Çevresel Sağlık’ın yayınladığı çalışmadan alıntı yapan Sisodiya 2003’teki sıcak hava dalgasında sık ölümlerin yaklaşık yüzde 20’sinin nörolojik hastalıkları olan kişiler olduğunu söylüyor. Sisodiya 2022’deki sıcak hava dalgasında da İngiltere’deki sıcaklığa bağlı ölümlerin yüksek bir kısmının nörolojik rahatsızlıklardan kaynaklandığını belirtiyor.
Bilim insanlarının çalışmaları yetkilileri de alarma geçirdi. Sağlık kurumları demans hastalarının sıcakta daha dezavantajlı olacağı konusunda uyarıyor. Perry iklim değişikliğinin beyin hastalığına sahip kişilerin semptomlarını şiddetlendirmenin de ötesine geçebileceği konusunda uyarıyor. Yani en azından yeni Alzheimer adaylarıyla karşılaşabiliriz.
Yeni çalışma beyin hücreleri arasındaki iletişim bozukluğunun sıcaklığın sebep olduğu “su kaybı, elektrolit kaybı ve sıcağa karşı tahammülsüzlükten” kaynaklanabileceğini söylüyor. Sıcağa karşı yapabilecek bir şeyimiz yok belki ama bu aylarda yanınızdan su şişenizi eksik etmeyebilirsiniz.
Oyunlar ve Bulmacalar