ABD’den yeni hamle: Venezuela uçağına İran’la bağlantılı diyerek el koydu

ABD Ürdün’deki ileri karakoluna düzenlenen ve üç askerinin ölümüne neden olan saldırılara ne yanıt vereceğini tartmaya devam ederken İran bağlantılı bir kargo uçağına elkoydu. ABD’nin el koyduğu kargo uçağı Boeing 747 aslında Venezuela’ya ait, ama ABD olası İran bağlantısı nedeniyle uçakla ilgili terör soruşturması başlatılacağını bildirdi. 

Uçak ve mürettebatı 2022’de yakıt ikmali için önce Uruguay’a gitmiş, talebi geri çevrilince Buenos Aires’te Ezeiza Uluslararası Havaalanı’na indirilmişti. Boeing 747  Arjantin’e indiğinde aralarında en az beş İranlının da olduğu 17 kişilik bir mürettebatı vardı.

Mürettebat uçağın Meksika’dan gelen otomobil parçaları taşıdığını söylemiş, Arjantin’deki bazı muhalif siyasetçiler bunun ülkelerine yapılan bir casus operasyonu olduğunu iddia etmişti. ABD ise Arjantin’e inişinden kısa süre sonra uçak için elkoyma kararı çıkarmıştı. ABD ve Arjantinli yetkililer mürettebattan bir pilotun İran Devrim Muhafızları’nın üst düzey üyesi olduğunu iddia etmişti. İddiaya göre beş İranlı Venezuelalılara pilot eğitimi veriyordu. Ancak Arjantin mahkemesi mürettebatı Ekim 2022’de serbest bırakmıştı.

Arjantin Güvenlik Bakanı Anibal Fernandez o dönemki açıklamasında yabancı istihbarat kuruluşlarının “mürettebatın bir kısmının 2007’den beri ABD’nin resmi olarak terör örgütü saydığı İran Devrim Muhafızları’nın dış işlerine bakan Kudüs Gücü ile bağlantılı olduğunu aktardığını” söylemişti. Uçağın 2021’de Emtrasaur’a satılana kadar ABD’nin Kudüs Gücü’ne destek verdiği iddiasıyla yaptırım uyguladığı İranlı Mahan Air’e ait olduğu ortaya çıkmıştı. Birçok yabancı şirket Mahan ile iş yaptığı için yaptırıma maruz kalmıştı.

WSJ’nin haberine göre uçak pazartesi günü ABD tarafından Florida’ya getirildi. ABD Ticaret Bakanlığı’nda ihracatla ilgili konularda yetkili görevlisi Matthew Axelrod “Devrim Muhafızları ve Hizbullah’a silah ve savaş uçağı taşıdığı bilinen Mahan Air,bu uçağı Venezuelalı bir havayolu şirketine satarak ihracat kısıtlamalarımızı ihlal etti. Artık uçak ABD hükümetinin malıdır” dedi.

Arjantin’de ‘ABD dostluğu’ rüzgarları esiyor

Uçağın teslim edilmesi “anarko-kapitalist” Javier Milei göreve geldikten sonra mümkün oldu. Ekonomik buhranın ortasında iktidara gelen Mileş ABD ve İsrail’le yakın ilişki kurma sözü vermişti. Milei’nin solcu selefi Alberto Fernandez uçağı o dönem Biden yönetimine teslim etmekte isteksiz davranmıştı.

Bu arada Milei iktidara geldikten beri ilk ziyaretini geçen hafta İsrail’e yaptı ve Arjantin’in büyükelçiliğinin Kudüs’e taşınacağını açıkladı. Milei seçim kampanyası sırasında bunu vaat etmişti, ama henüz bunun için adım atılmadı. İsrail’de Arjantin büyükelçisi de yok.

Ayrıca Milei görevi devraldıktan hemen sonra da ABD’ye gitmiş, ama örnek aldığı eski ABD Başkanı Donald Trump yerine ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile görüşmüş, eski ABD Başkanı Bill Clinton ile yemek yemişti.

Venezuela’yla düzelme yoluna giremeyen ilişkiler

Venezuela Dışişleri Bakanı Yvan Gil ise uçağa elkonmasının “utanç verici bir soygun” olduğunu söyledi. Bakanlık’tan yapılan açıklamada “Bu utanç verici hırsızlık Venezuela Cumhuriyeti’nin hedef alındığı saldırılar listesine eklendi. Özgür ve egemen Venezuela bu saldırıya güçlü, direkt ve orantılı bir yanıt verecektir” dendi.

ABD ve Venezuela geçen yıl sonunda bir Venezuela vatandaşına karşılık 10 Amerikalı’nın serbest bırakıldığı tutuklu takası yaptı. Ayrıca yine geçen yıl ABD Venezuela’ya petrol yaptırımını kaldırma kararı almıştı. Bu adımlar iki ülke arasında ilişkilerin en azından kısmen düzeleceği izlenimi yaratmıştı. Ancak son uçak olayı gerginliği yükseltebilir.

ABD yönetimi 2013 ve 2017’de Venezuela’ya terörizmle mücadele, özellikle de Hizbullah konusunda ABD’ye yardımcı olmaması nedeniyle yaptırım uygulamıştı. Bu yaptırımlarda 90’dan fazla Venezuelalı etkilenmişti. Bu sebeple ülkenin yaşadığı bugünkü ekonomik krizde ABD’nin rolü olduğu söylenebilir.

Ürdün saldırısından sonra gelen elkoyma hamlesi

Mahkeme kararının ABD’nin Irak ve Suriye’ye düzenlenen ve 39 kişinin öldüğü saldırıdan sonra gelmesi de dikkat çekti. Gazze’deki savaş başladığından beri İran destekli gruplar Suriye ve Irak’taki ABD üslerine 165’ten fazla saldırı düzenledi. Bu saldırılarda pek çok Amerikan askeri yaralandı ancak en ağır saldırı Ürdün’deki ileri karakola gerçekleştirilen saldırı oldu. Çünkü ileri karakoldaki hava savunma sistemleri çalışmamış, bu da insansız hava araçlarının saldırısının başarıya ulaşmasına yaramıştı.

ABD saldırıdan İran destekli grupları göstermiş, ülkedeki Cumhuriyetçiler ve bazı emekli komutanlar Irak ve Suriye’ye düzenlenen küçük ölçekli saldırıların bu grupları durdurmaya yetmeyeceğini, doğrudan Tahran’a saldırmak gerektiğini savunmuştu. Biden yönetiminden Ürdün’deki saldırılara yanıt beklenirken analistler intikam planı için birkaç senaryo geliştirmişti. Bunlardan biri İran varlıklarına daha büyük yaptırım uygulamaktı. Arjantin’deki uçak Venezuela’ya da ait olsa ABD’nin gözünde İran’la bağlantılı.

ABD’den Ürdün’deki saldırıya misilleme: Irak ve Suriye’ye hava saldırısı düzenlendi