Avrupa’nın karanlığa gömüldüğü dönemde ‘en uzun gün’ hatırlanıyor: Bugün D-Day

6 Haziran 1944. Hava puslu ve yağmurlu. Havadan paraşütçüler iniyor. Bilmedikleri, nereye inecekleri. Almanlar için ise bu kadar kötü bir havada Normandiya’ya çıkarma yapmak hiç olmayacak şey. Müttefikler Normandiya sahillerini işgal ederek İkinci Dünya Savaşı’nda dönüm noktası olacak adımı böyle attı. 80 yıl sonra bugün hâlâ hayatta ve sağlığı yerli yerinde olan gaziler ABD, İngiltere ve Kanada’dan Fransa’ya gelerek neler yaşadıklarını anlatacak. Bu belki de birçoğu için son anma töreni olacak. Son buluşma.

Sayıları 200’den az. Yaş ortalamaları 100 civarında. Gazilerden bazıları pazartesi günü Deauville’deki küçük havaalanı pistine inerken kendilerini karşılamaya gelenlerin alkış tufanıyla gözyaşına boğuldu. Uçaktan inenleri karşılamaya gelen kalabalık kutlamaların çok coşkulu geçeceğinin habercisiydi. Bir yanda Amerika’nın ordu bandosu caz-swing klasiklerini çalarken öbür yanda 80 yıl öncesinin Müttefik askerlerinin üniformalarını giyen gençler duruyordu. İlkokul çocukları ellerinde Fransa ve ABD bayrakları sallıyordu. Coşkulu kutlamaya Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve eşi Brigitte Macron da eşlik etti. En ilgi çeken de gazileri bekleyen tekerlekli sandalyelerdi.

Bu yıl gazilere aralarında fizyoterapist ve ürologun da olduğu 15 kişilik sağlık ekibi eşlik ediyor. Ayrıca her bir gazinin kişisel bakıcısı var. Programlar gazilerin dinlenebilmesi için sürece hafifletilmiş.

Anlatılacak hikaye çok, gaziler azalıyor

Normandiyalıların çoğunun o günle ilgili anlatabileceği bir hikayesi var. Örneğin havaalanı müdürü Maryline Haize-Hagron’un dedesi Henri Desmet Amerikalı paraşütçüler çiftliğinin yakınındaki bataklığa inince teknesine binip onları karaya çıkarmaya gitmiş. O güne tanık olan çoğu kişi artık ölü, Desmet de dahil. Dolayısıyla çoğunun hikayesini artık evlatları, torunları anlatıyor.

Normandiya çıkarmasının başladığı gün Amerikan kameraları tarafından Omaha Sahili ve Utah Plajı’ndan çekilen görüntüler 80 yıl sonra gün yüzüne çıktı. Fransız belgeselci Dominique Forget unutulmuş görüntüleri herkesle paylaşmak için kolları sıvadı.

VIDEO: Powerful images of the D-Day landings have resurfaced 80 years after they were taken by American cameramen on Omaha Beach and Utah Beach. French documentarian Dominique Forget rediscovered the forgotten footage and wants to preserve and honour their memory.#AFPVertical pic.twitter.com/TrWX09bkn0

— AFP News Agency (@AFP) June 5, 2024

Rusya’nın davet edilmediği anma

Bu yıldönümü öncekilerden bir başka yönüyle de farklı. Avrupa yeniden aşırı sağın eline düşmeye yakın olduğu, Rusya ve Ukrayna arasında savaşın devam ettiği, başta göçmenler olmak üzere belli gruplara nefretin körüklendiği bir dönemden geçiyor.

Gazilerin Fransa’ya dönmek için şahsi sebepleri var. Kimileri ölen yoldaşlarını yeniden hatırlatmak istiyor, kimileri saygıyla karşılandıkları gösterinin belki son kez parçası olmak istiyor. 98 yaşındaki Bill Becker “Bu insanlar bizi çok seviyor. O duyguları hissedebiliyoruz” diyor örneğin. Becker o zamanlar CIA’in öncülü olan Stratejik Hizmetler Ofisi’ne bağlı bombardıman uçağı pilotuydu. Mehtaplı gecelerde B-24 Liberator uçurarak Fransız direnişçilere malzeme götürürlerdi.

Bu son kalabalık gazi törenleri olacaksa en gösterişlisi olmalı. Konserler, geçit törenleri, paraşütçü gösterileri, konvoylar, geçit törenleri… Sahil şeridinde bir hafta boyunca sürecek etkinlikler için hazırlanan program 30 sayfayı geçiyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron üç günde sekiz anma törenine başkanlık edecek. Aralarında ABD Başkanı Joe Biden ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin de olduğu birçok devlet başkanı Fransa’da bu törenlere katılacak. Ama savaşta Almanya’ya en sert karşı duran SSCB’nin halefi Rusya hariç.

Eski ruhunu koruyabilecek mi?

Bu sene değil belki ama gazilerin hepsi gittiğinde ne olacak? Mission Libération’un 15 üyeli bilimsel danışma kurulundan sorumlu tarihçi Denis Peschanski Normandiya çıkarmasının Fransa’nın kimliğine işlediğini söylüyor. Gaziler öldükten sonra bile bölgedeki anıtlar, müzeler 1944’ün hikayesini kalıcı kılacak.

John Steele paraşütü Sainte-Mère-Église’in tepesinde takılı kalan askerdi. Arkadaşları kilisenin çevresine düşerek Alman askerlerinin direkt hedefine otururken Steele şans eseri hem o geceden hem de savaştan sağ kurtulmayı başardı.

Bununla birlikte D-Day ruhunun hâlâ yaşadığını düşünmeyenler de var. 98 yaşındaki Ken Cooke 6 Haziran sabahı Southampton’dan Normandiya sahillerine giden gemilerden birindeydi. Zaten hayatında gördüğü ilk gemi de o savaş gemisiydi. 18 yaşındaydı, çıkarmaya katılmadan önce altı hafta temel eğitimden geçmişti. Şimdi İngiltere’de, o zamanlar geri dönemeyenlerin kahramanlıklarını anlatmak için okullarda konuşmalar yapmasına rağmen o günkü fedakârlıkların zaman geçtikçe unutulduğunu düşünüyor:

“Bugün pek çoğunun ‘Aman D-Day’miş diye düşündüğünü sanmıyorum. İnsanlar anma gününe falan geliyor ama bilmiyorum, bir şekilde her şey yavaş yavaş silinip gidiyor.”

📌Hazır D-Day gelmişken izlenmesi gereken bir film de önermiş olalım: 1962 yapımı The Longest Day. Her iki tarafın da hatalarını gözler önüne seren, paraşütçü olmanın hiç de kolay bir şey olmadığını gözler önüne seren bir film.

10 başlıkta AP seçimleri: Neye dikkat etmeli?