Avrupa’yı endişelendiren orta menzilli balistik füze: Oreşnik hakkında neler biliyoruz?

Rusya 21 Kasım’da Ukrayna’ya Oreşnik adlı orta menzilli balistik füze fırlattı. Bu saldırı kitlesel imha amacıyla yapılmamıştı, Batılı ülkelere bir mesaj veriyordu. ABD Başkanı Joe Biden’ın bir zamanlar “kırmızı çizgim” dediği uzun menzilli Kara Taktik Füze Sistemleri’ni (ATACMS) Ukrayna’nın Rus topraklarında kullanmasına izin vermesine bir tepkiydi bu. Her ne amaçla olursa olsun Oreşnik’in sahaya sürülmesi Batı’da yeni tartışmalar doğurdu. Bu orta menzilli balistik füze Ukrayna savaşında nasıl bir stratejik öneme sahipti? Avrupa’daki NATO ülkeleri bu saldırıyı nasıl yorumlamalıydı?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bu füzenin yerli sanayi tarafından üretildiğini söyleyerek Batı’nın yaptırımlarına rağmen Rus teknolojisinin yerli yerinde olduğunu gösterdi. Uzmanlar bu füzenin Rusya’nı geliştirdiği diğer füzelerle pek çok açıdan ortak özelliklere sahip olduğunu söylüyor.

Ama en önemlisi nükleer savaş tehlikesinin artırdığı bu dönemde Oreşnik nükleer silah taşıma kapasitesine sahip. Oreşnik’in Dnipro’daki saldırısında hangi patlayıcıları taşıdığı henüz net değil.

Oreşnik yeni bir silah mı?

Pentagon, Oreşnik’in Rusya’nın 2011’den beri test ettiği kıtalararası balistik füzesi (ICBM) RS-26 Rubej füzesinin daha gelişmiş bir versiyonu olduğunu söylüyor. Oreşnik Rusçada “fındık ağacı” anlamına geliyor. Bu isim muhtemelen sahip olduğu mühimmatların özelliğine bir atıf. Oreşnik’in mühimmatlarının içinde ayrı ayrı çok daha küçük patlayıcılar var ve bunlar fındık kümelerini andırıyor.

St. Petersburg’da sergilenen Rubej.

Uzmanlar Oreşnik’in uzun zamandır üstünde çalışılan bir sistem olduğunu söylüyor.

Oreşnik ve Rubej füze sistemleri arasında bazı fiziksel farklılıklar var. Kaza alanında bulunan enkaz Rubej’in yaklaşık 182 cm olan çevresine kıyasla Oreşnik’in yaklaşık 106 cm olduğunu gösteriyor. Bunun nedeni Oreşnik’in Rubej’den daha kısa mesafelere uçmak üzere tasarlanmış olması olabilir. Uzmanlar Rubej’in kıtalararası balistik füze olarak dünyanın herhangi bir yerine ulaşıp etki yaratabileceğini söylüyor. Oreşnik gibi orta menzilli balistik füzeler ise yalnızca 4500 kilometre yol kat edebiliyor. Rubej gibi dünyanın herhangi bir yerine ulaşmasa da Avrupa’nın büyük kısmına gidebilir. ICBM’in altında kalan menziline rağmen Oreşnik Avrupa’daki çatışmalarda şimdiye kadar kullanılan en uzun menzilli silah.

Uzmanlar önceki testlere dayanarak Rubej’in dört savaş başlığı taşıyabileceğine inanıyor. Ukraynalı yetkililer Oreşnik’in Dnipro’daki saldırıda altı savaş başlığı taşıdığını, her birinin de altı alt mühimmattan oluşan altı savaş başlığının olduğunu söyledi. Ukrayna Rusya’nın şimdiye kadar yaklaşık 10 tane Oreşnik stoklamış olabileceğini düşünüyor.

Uzmanlar uzun menzilli balistik füzelerdeki alt mühimmatların oldukça sıra dışı olduğunu söylüyor. Yine de pek çok füze aynı teknolojiyi paylaşıyor.

Ne kadar zarar verdi, Oreşnik’i durduracak bir savunma sistemi var mı?

Ukraynalı güvenlik yetkilileri pazar günü Amerikan haber ajansı AP’ye Oreşnik saldırısının sivil altyapıya, özellikle de Dnipro şehrinin altyapısına zarar verdiğini söyledi. Saldırıda ölen olmadı. Saldırıdan sonra çekilen uydu görüntülerine göre vurulan silah fabrikası muhtemelen ciddi bir hasar görmedi ama çatısında büyük delikler oluştu. Bunun fabrikayı birkaç günlüğüne devre dışı bırakacağı düşünülüyor.

Balistik füzelerin atmosfere yükselişini sağlayan itici güç roketler. Çok yükselen bu füzeler yerçekiminin etkisiyle yüksek hızlarda alçalıyor. Bu da hava savunma sistemlerinin füzeleri durdurmasını çok zorlaştırabiliyor. Eğer alt mühimmatlar da serbest kalırsa durdurulmaları neredeyse imkansız hale geliyor.

İngiliz savunma istihbaratı ajansı Janes’in analizine göre Amerika’nın ürettiği THAAD, İsrail’in kullandığı Arrow 3 gibi savunma sistemleri Oreşnik’i atmosferde seyrederken durdurabilir, ama Ukrayna böyle bir sisteme sahip değil.

Uzmanlar Dnipro’daki saldırıda Oreşnik’in savaş başlığının muhtemelen çok az miktarda patlayıcı taşıdığını, belki de hiç taşımadığını düşünüyor. Bunun sebebi de çarpma anında neden oldukları patlamaların çok büyük olmaması. Yine de mühimmat taşımasa bile yerçekiminin etkisiyle sert inişler patlamanın büyüklüğünü artırabilir.

Verilen mesaj ne?

Uzmanlar Kremlin’in kıtalararası balistik füze değil de, orta menzilli füze kullanmasının Avrupa’ya verilen bir mesaj olduğunu düşünüyor. ABD’de yakın zamanda Beyaz Saray’a Donald Trump gelecek ve Trump Ukrayna’yı destekler bir tavır içinde değil. Bu tavrı sürdürürse Avrupa Ukrayna savaşında yalnız kalacak.

Yine de Rusya itidalli davranmakta kararlı olduğunu füzeleri atmadan önce ABD’yi uyarmasıyla gösterdi. Rus haber ajansı Tass’a göre Kremlin füzeyi fırlatmadan 30 dakika önce, 1988 yılında imzalanan “füze testlerinin zaman ve yerinin bildirilmesi” içerikli anlaşma gereğince ABD’yi uyardı. Uzmanlara göre Rusya eğer önceden uyarmasaydı Amerika’nın füze konusunda çok daha endişeli olacağını söylüyor.

Beş soruda: Biden’ın Rusya’ya karşı kullanılmasına izin verdiği ATACMS neden tehlikeli?