Belgesiz mültecileri kovan Pakistan, Batı’ya gidecek Afganlardan 830 dolar ‘çıkış ücreti’ istiyor

Pakistan aylar önce ülkedeki kayıtsız mülteci nüfusuna 1 Kasım’a kadar süre vererek ülkelerine dönmelerini istedi. Bu süreye uymayarak ülkede kalmaya devam eden tüm belgesiz yabancılar ülkeden bir bir gönderilmeye başladı. Ülkedeki 4 milyonluk nüfusuyla en büyük göçmen topluluğunu oluşturan Afgan mültecilerin 1.7 milyonu ise belgesiz oldukları için bu kararın en çok etkilediği kesim. İlginç olan ise Pakistan’ın “yeniden yerleştirme” programı kapsamına alınacak her bir göçmenden yaklaşık 830 dolar ücret talep etmesi.

İstenen belgelerin hepsine sahip olmadığı ya da vizelerinin süreleri dolduğu için belgesiz mülteci statüsüne düşen Afganların büyük bir kısmı, 2021’de Kabil’in Taliban’ın ele geçmesiyle kendilerini Pakistan’da buldu. Aralarında buradan Batı ülkelerine geçmeyi hayal edenler olduğu gibi, 70’lerin sonunda patlak veren savaş sırasında ülkeye gelip yıllardır burada yaşayanlar da var.

Ancak tüm hayaller ve oturmuş düzen, Pakistan’ın “belgesiz mültecilerin hepsinin 1 Kasım’a kadar ülkeyi terk etmesi” ültimatomu vermesiyle suya düştü. Verilen süre dolduktan sonra Pakistanlı yetkililer belgesiz Afganları toplu olarak sınır dışı etmeye başladı. Pakistan daha önce de ülkedeki Afgan mültecileri zorla evlerine gönderme politikası uygulamış, ancak operasyonun büyüklüğü hiçbir zaman bu ölçekte olmamıştı. İslamabad belgesiz mültecilerin topluca sınır dışı edilmesinin ülkeyi daha güvenli hale getireceğini iddia ediyor.

Bu arada belirtmekte fayda var. Anket şirketi Gallup’un kasımın ilk haftasında Pakistan’da yaptığı bir ankette, katılımcıların yüzde 84’ünün hükümetin bu hareketini “şiddetle desteklediği” ortaya çıkmıştı. Katılımcıların yüzde 64’ü ise Afganların ülkeden gönderilmesinin Pakistan’daki güvenliği ve huzurunu artıracağını düşünüyor.  Pakistan İçişleri Bakanı Sarfraz Bugti, geçen hafta parlamento konuşmasında, ülkede son bir yıldaki 24 bomba saldırısının 14’ünün Afgan uyruklu olduğunu söyledi ve şimdiye kadar 370 binden fazla Afgan’ın ülkeden gönderildiğini açıkladı.

Ancak Pakistanlı sosyolog Nida Kirmani, ülkede Afganlara karşı “büyük bir ırkçılık” olduğuna inanıyor ve bunun sebebinin, yıllardır halka Afgan düşmanlığı aşılamaya çalışan devletin “beyin yıkaması”ndan kaynaklandığını söylüyor. Kirmani, El Cezire’ye verdiği demeçte, Afganistan’da Taliban gibi grupların daha çok ortaya çıkmasının devlet sorumluluğunda olmasına rağmen hükümetin Afganları “terörist” olarak göstermeyi tercih ettiğini söylüyor. Kirmani, “Buradaki insanların çoğu bu anlatılara inanmış durumda. Ekonomik sorunların ve siyasi karışıklığın olduğu dönemlerde yabancı düşmanlığına yönelik söylemlerin ve hareketlerin arttığını biliyoruz. Mevcut senaryo da bu eğilimin bir parçası, Afganlar günah keçisi haline getirildi” diyor.

Batı’ya geçeceklerden 830 dolarlık ‘çıkış ücreti’

Ancak bu mülteciler arasında Washington’un Afganistan’da aktif olduğu dönemde ABD’li yetkililere yardım eden Afganlar da var ve ülkeye dönerlerse Taliban’ın kendilerini hoş karşılamayacaklarını düşünüyorlar. Dolayısıyla bu büyük mülteci göçüne uluslararası hak grupları büyük tepki gösterdi. Bu tepkilere yakın zamanda bir yenisi daha eklendi. Çünkü Pakistan, “yeniden yerleştirme planı” kapsamında Batı ülkelerine gitmeyi isteyen mültecileri hedef alarak her birinden 830 dolar ücret talep etmiş. ABD hükümeti yaklaşık 25 bin, İngiltere ise 20 bin Afgan’ı kabul edeceğini açıklamıştı.

Pakistan’daki beş üst düzey Batılı diplomat, The Guardian’a verdiği demeçte Pakistan’daki çıkış izni uygulamasının daha önce uluslararası alanda “eşi benzeri görülmemiş” bir uygulama olduğunu ve üzerlerinde şok etkisi yarattığını söyledi. Diplomatlardan biri, “Pakistan’ın ekonomik olarak çok zor durumda olduğunun farkındayım ama mültecilerden para kazanmaya çalışmak cidden sevimsiz” dedi. Diplomat sözlerine şöyle devam etti: “Konuyu gündeme getirenler BM’nin mülteci ajansı UNHCR ve Uluslararası Göç Örgütü (IOM) oldu. Konu genel merkezlerde de gündeme getirildi” dedi.

Bir başka diplomat ise Batılı yetkililerin bu adımdan içişleri ve dışişleri bakanlığı tarafından düzenlenen brifingde haberdar edildiklerini söyledi. Ücret konusundaki endişeler dile getirildiğindeyse Batılı yetkililere, ilkin her göçmenden 10 bin dolar alınması kararını aldıklarını ancak bunu 830 dolara indirdikleri söylenmiş. Diplomat tepkisini, “Çok tuhaf bir şey, şahsen bunu çok sinir bozucu buldum. Pakistan mültecilerin Batı’ya yerleştirilmesi sürecini kolaylaştırmak istiyorsa bu tür saçma koşullarla süreci daha da karmaşıklaştırmamalı. Bu çıkış izni ücretinin gerekçesi ne? Daha çok para kazanmak mı?” sözleriyle dile getirdi.

Çıkış izni için gereken ücretin kredi kartıyla ödenmesi gerekiyor ancak birçok Afgan mültecinin banka sistemine erişimi yok. “Mültecilerin bizzat kendileri tarafından ödenmesi gerektiği ve çoğunun da kredi kartı olmadığı için durum daha da karmaşıklaşıyor” diyen bir diplomat, “Mültecilere yardım etmek için işbirlikçi bir yaklaşıma ihtiyacımız var ve Pakistan’ın bu konuda yardımcı olmasını bekliyoruz” dedi.

Pakistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mümtaz Zahra Baloch ise bu politikalarını değiştirmek gibi bir planlarının olmadığını söyleyerek, “Bu kişiler son iki yıldır buradalar ve mülteci değiller. Vize süreleri geçmiş ve belgeleri eksik olan göçmenler. Dolayısıyla ilgili ülkelerin vize ve onay sürecini hızlandırmasını ve gidecekleri yere mümkün olabilecek en erken vakitte varmalarını bekliyoruz” diye belirtti.

Baloch mültecilerin yeniden yerleştirme programına dahil edilebilmeleri için daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulduğunu çünkü bazı Batılı ülkelerin ayrıntı vermeden, sadece kabul edecekleri mültecilerin isimlerini yolladığını söyledi. Batılı diplomatlar ise, “Pakistan hükümetinin istediği bilgileri vermeye çalışıyoruz ancak bizim de verebileceğimiz bilginin yasal kısıtlamaları var” dedi.

UNHCR sözcüsü Babar Baloch ise, mültecilerin ülkeden çıkış ücretleri ve vize süresinin aşılması konusundaki sorunları çözmek için Pakistan hükümetiyle birlikte çalıştıklarını söyledi. Baloch, mültecilerin söz konusu gerekliliklerden muaf tutulması için ellerinden geleni yaptıklarını söyledi.

Bir insani kriz de Pakistan’da: 1.7 milyon göçmen gönderiliyor