‘Demokrasi savaşı’ buraya kadarmış: Nikki Haley yarıştan çekildi

ABD’de 15 eyalette birden ön seçimlerin yapıldığı Süper Salı’dan hemen önce “İki tane 80 yaşındaki adamdan çok daha iyisini hak ediyoruz” diyen eski Güney Carolina Valisi Nikki Haley 77 yaşındaki eski ABD Başkanı Donald Trump’ın bileğini bükemeyince havlu atmak zorunda kaldı. 15 eyaletteki ön seçimden yalnızca birinde Trump’ı yenebilen Haley yarıştan çekilerek kasımdaki başkanlık yarışı için Cumhuriyetçileri Trump’ın temsil edeceğini kesinleştirmiş oldu.

Trump’ın başkanlığı döneminde ABD’nin Birleşmiş Milletler büyükelçiliğini yapan Haley diğer Cumhuriyetçi rakiplerinin yaptığı gibi Trump’ı destekleyen bir mesaj vermedi. Güney Carolina’nın Charleston kentinde kısa bir konuşma yapan Haley “Artık kampanyamı askıya almanın vaktin geldi. Amerikalıların seslerini duyurmalarını istediğimi söylemiştim. Öyle de yaptım. Hiç pişman değilim” dedi.

Nikki Haley suspends her presidential campaign pic.twitter.com/fYqa9Ds9aI

— The Post Millennial (@TPostMillennial) March 6, 2024

Haley sözlerine “Şimdi partimiz içinde ve dışında kendisini desteklemeyenlerin oylarını kazanmak Trump’a düşüyor. Umarım bunda başarılı olur” diye devam etti. Ne var ki Trump’ın kampanya ekibi seçmenlerden bağış toplamak için attığı e-posta’da Haley’nin Trump’ı desteklediğini iddia etti. 

Cumhuriyetçiler için Iowa’da başlayan ön seçim serüveni New Hampshire, Nevada ve kendi memleketi Güney Carolina ile uzayıp gitti. Kendi memleketinde bile kaybeden Haley sadece Washington’daki seçimleri alabilmişti. Süper Salı’da ise Washington’un yanına bir de Vermont eklendi. Ne var ki bunun ötesine geçemedi Haley. Trump’ın 995 delegesine karşı sadece 89 delegesi vardı.

Haley Trump’ın rakipleri arasında ayakta kalan son adaydı. Seçimden birkaç yıl öncesine kadar Trump’ın ayağını kaydıracağına kesin gözüyle bakılan Florida Valisi Ron DeSantis bile yarıştan çekilmişti. Böylelikle Trump’ın adaylığı da mevcut ABD Başkanı Joe Biden’ınki gibi kesinleşmiş oldu.

Haley’nin direnmesi Biden’ın işine yaradı

Trump ve seçim kampanyası ekibi uzun zamandır Haley’ye yarıştan çekilmesi için baskı uyguluyordu. Bunun sebebi de 91 suçlamayla karşı karşıya olan Trump’ın seçim kampanyasına destek olmak için destekçilerinden gelen bağışların büyük bir kısmını zaten hukuki harcamalara yatırmak zorunda kalması. Haley’nin adaylığını sürdürmesi Trump’ın kasımdaki seçimlere odaklanmasını engelliyordu.

Haley ABD’nin BM büyükelçiliğini yapmak için istifa edene kadar 2012-2017 yılları arasında Güney Carolina valiliği yaptı. Haley’nin istifası tam da Trump’ın sürpriz bir şekilde başkanlık seçimlerini kazandığı döneme denk geliyor. İki yıl BM büyükelçiliği yapan Haley 2018’de sürpriz bir şekilde görevinden istifa etti.

Haley’nin diğer Cumhuriyetçi adaylara nazaran daha uzun süre dayanmasında aldığı desteklerin yanı sıra muhtemelen Trump’ın siyaset sahnesinden çekileceği zamanı hedeflemesi yatıyor. Cumhuriyetçilere “azimli, kararlı” bir Haley imajı çizmeye çalışıyor. Bu amacında da başarılı olduğu söylenebilir. Çünkü Florida Valisi DeSantis’in çok ses getiren kampanyası önce duraklama sonra da serbest düşüşe geçerken anketler Haley’nin seçmenler için en uygun ikinci seçenek haline geldiğini gösteriyordu.

Politikaları nelerdi?

Haley seçimlere adaylığını geçen yıl şubat ayında koydu, Trump’tan sonra adaylığını açıklayan ilk kişi oldu. Kampanyasının ilk altı ayında anketlerden tek haneli rakamlarla çıktı ama politikalarını daha geniş kitlelere duyurdukça kampanyası ivme kazandı.

Destekçilerine göre Haley Rusya ile savaş halindeki Ukrayna’ya verdiği destekle ve kürtaj konusundaki nispeten hassas duruşuyla (kürtajın belli bir haftadan sonra yasaklanmasını desteklemek yerine görüş alışverişi yapılması çağrısı yapmıştı) her iki partinin de üyesi olmayan kişilere ve Trump’ın o kadar da önemsemediği taşralı kadınlara hitap ediyordu.

Haley geri çekildiğini açıkladığı sırada Cumhuriyetçiler arasında yaygınlaşan “kendi içine çekilme” hareketini eleştirerek “Dünyamız Amerika’nın geri çekilmesi yüzünden yanıyor. Ukrayna, İsrail ve Tayvan’daki müttefiklerimizin yanında durmak ahlaki bir sorumluluktur. Ama bunun ötesi de var. Eğer daha fazla geri çekilirsek, daha az değil daha fazla savaş olacaktır” dedi.

Burada bir parantez açalım: Biden göreve geldiğinden bu yana hem Ukrayna savaşı hem de İsrail savaşı patlak verdi. Ukrayna savaşında askeri zaiyatın 500 binden fazla olduğu tahmin edilirken Gazze’deki savaşta 30 binden fazlası Filistinli, 1200’ü İsrailli olmak üzere pek çok sivil hayatını kaybetti. ABD Dışişleri Bakanlığı’nın raporuna göre ABD’de devletin ve özel şirketlerin diğer ülkelere silah satışları geçen yıl rekor kırmış. ABD’nin toplam silah satışı 238 milyar doları bulmuş, bunun 81 milyar doları doğrudan hükümete ait satışlardan elde edilmiş ki burada en can alıcı noktalardan biri raporun ekim ayına kadarki süreci kapsaması. Yani buna Gazze’deki savaş başladıktan sonraki dönem dahil değil.

Bu arada yazının başında da belirttiğimiz üzere Haley birçok kez hem Trump’ı hem de 81 yaşındaki Biden’ı yaşından vurmaya çalışmış, 75 yaş üstü siyasetçiler için “zihinsel yeterlilik testi” yapılmasını istemişti.

Eski vali biyografisinde kendisini “Hintli bir göçmen ailenin gururlu kızı” olarak tanıtmış, kampanyası boyunca Cumhuriyetçilere seslenirken sık sık “Amerika ırkçı bir ülke değildir” demişti. Kampanyasını durdurduğunu açıkladığı sırada da, “Daha geçen hafta göçmen annem kendi kızı için oy kullanmaya sandığa gitti. Bu sadece Amerika’da mümkün olabilir” dedi. Sadece ırk kartını değil, cinsiyet kartını da oynamıştı Haley. Beyaz Saray’a ülkenin başkanı olarak girecek ilk kadın olma olasılığından sıkça bahsediyordu.

Biden Haley’nin seçmenlerine talip

Trump Haley’nin yarıştan çekildiğini açıklamasından kısa süre önce kendi sosyal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı paylaşımda rakibinin nasıl bir “hezimete uğradığını yazmıştı. Trump’ın mesajı tam olarak şöyleydi:

“Nikki Haley, nedendir bilinmez Demokratların Vermont ve pek çok Cumhuriyetçi ön seçiminde oy kullanmasına izin verilen eyaletlerde bile bir rekor kırarak HEZİMETE uğradı. Anketlere göre destekçilerinin neredeyse yüzde 50’si gibi bağışlarının büyük bir kısmı da radikal Sol Demokratlardan geldi. Haley’nin Vermont’taki ön seçimlerde kazandığı zafer Columbia bölgesinden sonra 2024’teki ikinci zaferi oldu. Vermont Cumhuriyetçi adayların belirlendiği yarışa kayıtlı her seçmenin katılmasına olanak tanıyan açık bir ön seçim sistemine sahip. Bu noktada umarım “yarışta” kalır ve sonuna kadar mücadele eder! Aileme, arkadaşlarıma ve Cumhuriyetçi Parti’ye TARİHİN açık ara en başarılı Süper Salı’sını geçirmeme yardım ettikleri için teşekkür ediyor, tüm Haley destekçilerini ulusumuzun tarihindeki en büyük harekete katılmaya davet ediyorum.”

Biden ise Haley’yi Cumhuriyetçiler arasında “çok az kişinin söylemeye cesaret edebildiği gerçeği söylemeye istekli” olduğu için tebrik etti. Biden “Başkanlığa aday olmak büyük cesaret ister” dedi sözlerine şöyle devam etti: “Trump, Nikki Haley’nin destekçilerini istemediğini açıkça gösterdi. Açık olmak gerekirse benim kampanyamda hepsine yer var. Anlaşamayacağımız çok konu olduğunu biliyorum. Ama Amerikan demokrasisini korumak, hukukun üstünlüğünü savunmak, birbibirime karşı terbiyeli, haysiyetli ve saygılı davranmak, NATO’yu korumak ve Amerika’nın düşmanlarına karşı güçlü durmak gibi temel konularda ortak bir zemin bulabileceğimizi umuyorum.”

ABD’nin en heyecansız Süper Salı’sında Biden ve Trump dominasyonu