İran sandık başında: İki aday yarıştan çekildi, reformist aday anketlerde lider

İran’da yarın yapılacak olan cumhurbaşkanlığı seçimleri beklenmedik bir gelişmeyle yeniden şekillendi. Eski Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin trajik bir helikopter kazasında hayatını kaybetmesi ve iki adayın yarıştan çekilmesi seçim sürecine damgasını vurdu. Bu olaylar İran’ın siyasi manzarasında büyük değişikliklere yol açtı ve seçmen beklentilerini altüst etti.

Mayıs ayında İran’ın eski Cumhurbaşkanı ve muhafazakar kanadın güçlü ismi İbrahim Reisi, Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan dahil beraberindekilerle trajik bir helikopter kazasında hayatını kaybetti. Kaza Reisi’nin Azerbaycan sınırında bir baraj açılışından dönüşünde oldu. Bu durum suikast ihtimalini akıllara getirse de raporlarda kazanın teknik sebeplerden ötürü yaşandığı bildirildi.

Reisi İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in yakın müttefiklerinden biliniyor ve seçimlerde favori görülüyordu. Ölümü muhafazakar blokta büyük boşluk yarattı ve ve İran’ın dindar kesimini hüsrana uğrattı.

19 Mayıs’taki kazanın ardından bir yıl öne alınan cumhurbaşkanlığı seçimleri bugün yapılacak. Adayların kampanyası seçimden 24 saat önce sona erdiğinden bu sabah saat 08.00’den itibaren her türlü propaganda faaliyetleri yasaklandı.

İran’da cumhurbaşkanı dört yıl görev yapıyor ve aynı kişi en fazla iki dönem üst üste seçilebiliyor. Adayların ilk turda seçilebilmesi için yüzde 50+1 oy alması gerekiyor. Eğer ilk turda yüzde 50+1 oy oranını aşan aday olmazsa en fazla oy alan iki aday ikinci tura kalacak ve 5 Temmuz’da yapılacak olan ikinci turda kazanan kişi İran’ın 9. Cumhurbaşkanı olacak.

Seçimlerde reformist aday Mesud Pezeşkiyan, muhafazakar adaylar Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Said Celili ve eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi yarışacak.

İki adaydan yarışa veda

İran’ın 88 milyonluk nüfusunun yaklaşık 62 milyonu 59 binden fazla merkezde kurulan sandıklarda oy kullanabilecek. Mevcut seçim kanununa göre seçmenlerin oy verme tarihinde 18 yaşını doldurmuş olmaları gerekiyor. Bu durumda 29 Haziran 2006 ve öncesinde doğanlar oy kullanma hakkına sahip olacak.

Oy kullanma işlemi yarın yerel saatle 08.00’de başlayacak ve 18.00’de sona erecek. Bu süre İçişleri Bakanlığına bağlı Seçim Merkezinin kararıyla ihtiyaç halinde birkaç saat daha uzatılabilir.

Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin adaylıklarını onayladığı altı isimden muhafazakar adaylar Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ve Emir Hüseyin Kadızadehaşimi “muhafazakar kanatta birliği sağlamak için” seçime saatler kala adaylıktan çekildi.

Anketlere göre Pezeşkiyan önde

Muhafazakarlar hala seçime tek adayla girme konusunda anlaşmaya varamadı. Celili ile Kalibaf ayrı devam etmeyi tercih ederse Pezeşkiyan’ın ilk turda olmasa da ikinci turda seçimi kazanma ihtimali yüksek.

Öte yandan ülkede yapılan anketlerde farklı sonuçlar ortaya çıkıyor. Daha önce Kalibaf önde görünürken şu anda bazı anketlerde Celili, bazılarında Pezeşkiyan önde çıkıyor.

Son olarak İranlı Öğrenciler Anket Ajansı (ISPA) tarafından 26 Haziran’da ülke genelinde yüz yüze yapılan kamuoyu yoklamasına göre yarışın ilk sırasında yüzde 33,1 ile Pezeşkiyan, ikinci sırasında yüzde 28,8 ile Celili yer alırken diğer muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf yüzde 19,1 ile üçüncü sırayı aldı.

Anketlere göre Pezeşkiyan’ın Türk, Kürt ve Beluci vatandaşların yoğun olduğu bölgelerde diğer adaylara göre yüksek oy oranına sahip olduğu görülüyor.

Adayların vaatleri öncelikle ekonomi

İran’da halkın en önemli gündemi ekonomi olduğundan adaylar da münazaralarda ve seçim kampanyalarında ekonomiyi önceleyen vaatler sundu.

Reformist aday Pezeşkiyan ile ılımlı muhafazakar Mustafa Purmuhammedi, kampanyalarında ekonomik sorunların yaptırımlar ve dünya ile etkileşim eksikliği nedeniyle yaşandığını belirtti.

Diğer muhafazakar adaylar Said Celili, Emir Hüseyin Kadızadehaşimi ve Ali Rıza Zakani ise ekonominin dış gelişmelere bağlı olmaması gerektiğini savundu.

Meclis Başkanı muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf ise bu üçlüden daha itidalli görüşler öne sürerek yaptırımların etkisi olduğunu, göreve gelmesi halinde yaptırımların kaldırılmasına odaklanacağını ve yaptırımların “adım adım” kaldırılmasının önemini vurguladı.

İnternet yasakları, başörtüsü zorunluluğu… Neler değişebilir?

Adayların kampanyalarında ülkedeki hassas ve kronik meseleler olan internet yasakları, zorunlu başörtüsü uygulaması ve etnik ve mezhebi ayrımcılık konuları da gündeme geldi.

Özellikle reformist aday Pezeşkiyan, bu konularda mevcut hükümeti ciddi şekilde eleştirdi. Pezeşkiyan, cumhurbaşkanı olması halinde internet yasaklarının büyük kısmını kaldıracağını, başörtüsü konusunda kadınlara baskıyı sona erdireceğini ve hükümeti etnik ve mezhebi ayrımcılıktan arındıracağını belirtti.

Kalibaf diğer muhafazakarlara göre daha ılımlı

Pezeşkiyan, Purmuhammedi ve Kalibaf, seçim kampanyalarında ve münazaralarda açılımı savunan söylemler geliştirirken, Celili ile seçim yarışından muhafazakarlar lehine çekilen Zakani ve Kadızadehaşimi mevcut durumu sürdürme niyetinde olduklarını belirtti.

Bazı adayların, özellikle Pezeşkiyan’ın danışmanı eski Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in nükleer müzakereler gibi hassas konularda Reisi hükümetini eleştirmesi ve muhafazakarlara göre “Batı’ya teslimiyetçi” yaklaşım sergilemesi sonrasında İran lideri Ali Hamaney’in bu konudaki uyarı niteliğindeki açıklamaları dikkat çekti.

Kalibaf ve Celili arasında son saatlerde uzlaşma olmazsa seçim ikinci tura kalabilir

Ülkede, seçimin Kalibaf-Pezeşkiyan veya Celili-Pezeşkiyan rekabetine sahne olacağı görüşü hakim ancak Pezeşkiyan’ın seçimi kazanması için gerekli olan küskün seçmeni sandığa çekme konusunda yeterince büyük bir heyecan oluşturup oluşturmadığı da halen belirsiz. Tahran’da birçok İranlı oy kullanmayacağını belirtiyor.

İran’da seçim ‘heyecanı’: Muhalifler boykot çağrısı yaptı, seçmenin kafası karışık

İran halkı Reisi’nin yasına, dünya ‘suikast mi’ sorusuna odaklandı