İran’da düşen helikopter ABD yapımı: İslam Devrimi’nden bile eski olabilir

İran’da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ın hayatını kaybettiği helikopter kazasının yankıları sürüyor. 15 saati aşkın arama kurtarma faaliyetlerinde Türkiye’den yardım istenmiş, Türkiye’nin insansız hava aracı (İHA) Akıncı ve gece görüşlü helikopteri sayesinde enkaza ulaşılabilmişti. Araçtaki herkesin yaşamını yitirdiği tespit edilmişti.

Kaza İran’da bir dizi siyasi, sosyal ve ekonomik kriz nedeniyle muhalefetin arttığı bir dönemde meydana geldi. Zira İran rejimi Tahran’ın tartışmalı nükleer programı ve Ukrayna’daki savaş sırasında Rusya ile derinleşen askeri bağları nedeniyle uluslararası baskıyla karşı karşıya.

Reisi ve Abdullahiyan dahil komşu Azerbaycan sınırında baraj açılışına giden heyette araçtaki herkesin ölmesi helikopterin modelini ve üretim tarihini gündeme getirdi. Reisi ve beraberindekiler ABD yapımı Bell 212 tipi bir helikopterle seyahate çıkmışlardı. ABD Bell 212’yi 1960’ların ortalarında Kanada hükümeti ile işbirliği içinde geliştirdi ve araç ilk olarak 1971’de hizmete girdi. Üretim 1998 yılında sona erdi.

İran 1979 yılındaki İslam Devrimi’ne kadar ABD’nin bölgedeki en yakın müttefiklerindendi. Reuters’ın haberine göre uzmanlar kazayla ilgili verilen az sayıdaki detayın düşen helikopterin 40 ila 50 yaşında olabileceğini gösterdiğini söyledi.

İran helikopterin dağlık bölgeye düşmesinin nedenine ilişkin henüz resmi açıklama yapmazken ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, Tahran’ın Washington’u suçlayabileceğinden endişe edip etmediği sorusuna şu yanıtı verdi: “Amerika Birleşik Devletleri’nin bu kazada hiçbir rolü yok. Sebebin ne olabileceği konusunda spekülasyon yapamam.”

Alman tabloid gazetesi Bild’in Güvenlik Politikası ve Çatışmalar Editörü Julian Röpcke “Eğer doğruysa böyle bir helikopteri uçurmak tek kelimeyle intihar” dedi.

İran’da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve beraberindeki heyeti taşırken düşen helikopter Bell 212, İran İslam Devrimi’nden yani 1979 yılından önce İran’a ABD tarafından tedarik edilenler arasında yer alıyor. / Görsel: AA

Bell 212’nin üretimine ilk olarak ABD’nin Teksas eyaletine bağlı Fort Worth’da başlandı. Üretime daha sonra 1988’de fabrikasının Quebec’e bağlı Mirabel kentine taşınmasıyla Kanada’da devam edildi. Son Bell 212 helikopteri 1998’de imal edildikten sonra üretimi durduruldu.

İlk uçuşunu 1968’de yapan helikopter, askeri maksatlarla üretilmiş olsa da sağlamlığı ve kullanım kolaylığı nedeniyle sivil taşımacılıkta da hizmet veriyor.

Bell 212, 1 pilot ve 14 yolcu olmak üzere 15 koltuğa kadar yolcu taşıyabilme kapasitesine sahip. Helikopter yangın söndürme, kargo ve silahlı keşif gibi görevlerde de kullanılabiliyor.

1 veya aletli uçuşta 2 pilotla uçurulabilen helikopter, 17,41 metre uzunluğunda. Yerden yüksekliği de 3,83 metre. Boş ağırlığı 2962 kilo olan Bell 212’nin maksimum 5080 kilo ağırlıkla kalkış yapabilen 1300 kilowatt gücünde bir motoru; 14,63 metre uzunluğunda iki rotoru bulunuyor.

Normalde saatte 190 kilometre hızda uçabilen helikopter, muharebe uçuşunda 220 kilometreye kadar çıkabiliyor. 439 kilometre menzilli helikopter, azami 5 bin 300 metre irtifada görev yapabiliyor.

İran’da düşen helikopterin de modifiye edilerek 15 yolcu taşıyabilir hale getirildiği öne sürülüyor.

Ölümlere yaptırımlar mı neden oldu?

Eski bir İngiliz subayı ve havacılık firması Sentinel Aviation’ın CEO’su Roland Dangerfield, helikopterin yaşı ve modelinin bakım seviyesinden daha az önemli olduğunu ifade etti.

Business Insider’a verdiği demeçte Dangerfield, 1940’lardan kalma uçakların İngiltere üzerinde “son derece güvenli” bir şekilde uçtuğunu, ABD’de ise B-52 bombardıman uçaklarının 1950’lerden beri var olduğunu söyledi: “Bunun anahtarı aracın bakımının üreticinin bakım rejimine uygun olarak yapılıp yapılmadığıdır.”

Ancak Dangerfield, ABD’nin ticari ambargolarının ve helikopter parçaları üzerindeki kısıtlamalarının İran rejiminin Bell 212’nin bakımını yapmasını engellemiş olabileceğini söyledi.

İran’ın eski Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif de benzer bir sonuca vararak İran’ın ABD yapımı uçak ve parçaları satın almasını yasaklayan ABD yaptırımlarının kazanın kısmen sorumlusu olabileceğini söylemişti.

Reisi’nin ölümü ülkede yoğun siste uçarken düşen helikopter ve uçaklarların karıştığı son vaka oldu.

Uçuş Güvenliği Vakfı (FSF) tarafından güncellenen ve tutulan bir veri tabanına göre Bell 212 helikopterleri 1972’den bu yana Reisi’nin pazar günkü kazası da dahil olmak üzere 639 ölümle sonuçlanan 432 kazaya karıştı.

Seçimler tekrarlanacak

İran Cumhurbaşkanı Reisi ve Dışişleri Bakanı Abdullahiyan için beş günlük yas ilan ederken ülkede seçimlerin tekrarlanması gerekiyor. İran anayasasına göre yeni cumhurbaşkanının en fazla 50 gün içinde seçilmesi amacıyla meclis başkanı, yargı erki başkanı ve birinci cumhurbaşkanı yardımcısından oluşan kurulun düzenlemeleri yapması lazım. Ülkede cumhurbaşkanları Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin onayladığı adaylar arasından halk tarafından seçiliyor.

Reisi’nin yerine geçici Cumhurbaşkanı olarak atanan Birinci Başkan Yardımcısı Muhammed Muhbir, Cumhurbaşkanlığı Seçimi tarihini 28 Haziran olarak açıkladı.

Cumhurbakanlığı seçimlerinde aday olmak isteyenlerin 30 Mayıs ile 3 Haziran tarihlerinde gerekli başvuruları yapması gerekecek. Seçim tanıtım çalışmaları da 12 Haziran’dan 27 Haziran sabahına kadar yürütülecek.

İran halkı Reisi’nin yasına, dünya ‘suikast mi’ sorusuna odaklandı

İran Cumhurbaşkanı Reisi’nin ölümü: Dünyadan taziyeler, Lübnan ve Suriye’de üçer gün yas