İsrail yine karışık: Knesset, yargı reformunun ilk okumasını meclisten geçirdi

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun aşırı sağcı ve dindar partilerden oluşan koalisyonunun yargı sistemini değiştirme çabası, ülkede daha önce eşi benzeri görülmemiş protestolara yol açarken, İsrail’in Batılı müttefikleri ülkenin demokrasisi hakkında endişelenmeye başladı. Bu da ekonomiye zarar verdi.

Knesset’teki 120 sandalyenin 64’üne sahip olan Netanyahu koalisyonu, yüksek mahkemenin yetkilerinin sınırlandırılmasını amaçlayan tasarının yasalaşması için gereken üç oylamadan ilkini kendi lehine tamamladı. Tasarı, meclisteki ilk oylamada 56’ya karşı 64 oyla kabul edildi. Knesset Anayasa, Hukuk ve Adalet Komisyonu’na sevk edilmesi planlanan tasarı, ikinci ve üçüncü okuma için hazırlanacak.

27 haftadır devam eden protestoların organizasyonundan sorumlu gruplar, oylama öncesi yaptıkları açıklamada tasarının ilk okumadan geçmesi sonucunda Ben Gurion Uluslararası Havalimanı da dahil olmak üzere ülke genelini ‘Yıkım Günü’ne çevireceklerini duyurmuştu. Polis ise protestocuların havalimanı terminaline girmesine izin verilmeyeceğini duyurdu.

‘İsrail iç savaşın eşiğinde’ yazılı pankart. Fotoğraf: AA

Oylamanın ardından protestocular sokaklara döküldü. Sabah saatlerinde İsrail bayrakları sallayan kalabalık, İsrail’in başkenti Tel Aviv ve Kudüs’ün girişindeki yolları ve kavşakları kapatırken, bazıları da işaret fişekleri attı. İsrail polisi en az 24 kişinin tutuklandığını söyledi. Polis protestocuları dağıtmak için tazyikli su kullandı ve bazı kişileri yerlerde sürükledi.

Hükümetin tasarısı, yüksek mahkemenin hükümet, bakanlar ve seçilmiş yetkililerce alınan kararları mantıksız bularak geçersiz kılma yetkisini sınırlandırmayı amaçlıyor. Ülkenin bir anayasasının olmaması, yüksek mahkemenin söz konusu yürütme organları üzerinde söz söyleme hakkına sahip olmasının önünü açıyor. Bu genel olarak ‘demokrasiye aykırı’ bulunabilecek bir şey olsa da Knesset’in böyle bir yol izlemesi, kendi yetkilerini genişletmeyi amaçlaması yönünden halk tarafından asıl demokrasiye aykırı eylem olarak görülüyor.

Eleştirmenler, parlamentonun bu kararının yolsuzluk ve yetki suistimallerinin önünü açacağını savunuyor. Netanyahu ise Knesset’te yasa tasarısı tartışılırken yaptığı videolu açıklamada, “Bu demokrasinin sonu değil, aksine demokrasiyi güçlendirecek. Değişiklikten sonra bile mahkemenin bağımsızlığı ve sivil haklar hiçbir şekilde zarar görmeyecek. Mahkeme, hükümetin eylem ve atamalarının yasallığını denetlemeye devam edecek” dedi.

Başbakanın açıklamaları muhalifleri pek sakinleştiremedi. İsrail Merkez Bankası Başkanı Amir Yaron, hükümeti kurumsal bağımsızlığı koruyacak yargı değişiklikleri konusunda mutabakata varmaya çağırdı. Yaron gazetecilere verdiği demeçte, “Belirsizliğin devam etmesinin kritik maliyetleri olabilir” diyerek İsrail para birimi şekelin aşırı değer kaybına ve İsrail borsasının düşük performansına işaret etti.

Oylamadan önce Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü John Kirby, ABD Başkanı Joe Biden’in İsrail hükümetine yaptığı uzlaşma ve İsrail yargısını bağımsız tutma çağrısını yineledi.

İsrail’in karabasanları: Netanyahu ve Anayasanın yokluğu