Kazaların ve soruşturmaların ortasında bir gizem: Boeing muhbiri ölü bulundu
Boeing için kabus gibi başlayan yıl kabus gibi devam ediyor. Pilotun 787 Dreamliner tipi uçağın kontrolünü kısa süreyle kaybetmesiyle 50'den fazla kişi yaralandı. Kazadan iki gün önce yıllardır şirketle ilgili sorunları anlatan muhbir ölü bulundu.
Son dönemlerde gündeme sadece kazalarıyla gelen Boeing’in üretim standartlarıyla ilgili endişelerini dile getiren John Barnett adında eski bir çalışanı vardı. 2017 yılında sağlık nedenleriyle emekli olana kadar 32 yıl boyunca Boeing’e hizmet etmişti Barnett. Son yıllarını Boeing ile ilgili sıkıntıları anlatarak geçirmişti. Barnett 9 Mart’ta ölü bulundu, ölümü pazartesi günü açıklandı.
Barnett 2010 yılında 787 Dreamliner’ın üretildiği Güney Carolina’daki North Charleston fabrikasında kalite müdürü olarak çalışmaya başladı. 787 Dreamlines çoğunlukla uzun mesafeli rotalarda kullanılıyordu. Yani yedi yıl boyunca bu fabrikada pek çok şeye şahit oldu.
Emekliye ayrıldıktan iki yıl sonra BBC’ye konuşan Barnett daha hızlı çalışmaları için baskı altına alınan işçilerin üretimdeki uçaklara kasıtlı olarak standardın altında parçalar taktığını anlattı. Barnett oksijen sistemlerinde de ciddi sorunlar fark etmiş ki bu olası bir acil durumda dört maskeden birinin çalışmayacağı anlamına geliyor.
Hatta bazı durumlarda üretim sırasındaki gecikmeleri önlemek için standardın altında parçaların hurdadan çıkarılarak inşa edilmekte olan uçaklara takıldığını söyledi. Barnett o zamanlar endişelerini yöneticilere iletmiş ama herhangi bir işlem yapılmamış.
Boeing Barnett’in bu iddialarını reddetti. ABD’nin düzenleyici kurumu Federal Havacılık İdaresi (FAA) ise 2017’deki incelemesinde Barnett’in endişelerinden bazılarının doğruluğunu teyit etti.
Mesela fabrikada kayıp en az 53 parça vardı, FAA Boeing’e söz konusu durumu telafi etme talimatı vermişti. Oksijen tüpleri konusunda da şirket 2017 yılında “tedarikçiden alınan oksijen tüplerinin bazılarının düzgün açılmadığını tespit ettiğini” itiraf etmiş ama arızalı olanların uçaklara takıldığını reddetmişti.
Açtığı hukuk davası nedeniyle Charleston’daydı
Barnett ise emekli olduktan sonra hukuki mücadele yoluna girdi. Boeing’in reddettiği suçlamalar yüzünden itibarının zedelendiğini, kariyerine zarar verildiğini söyledi. Bugüne geldik ve Barnett gizemli şekilde ölü bulundu.
Barnett ölü bulunmadan birkaç gün önce bu davayla ilgili görüşmeler için Charleston’daydı. Geçen hafta Boeing’in avukatları tarafından sorguya çekilmişti. Cumartesi günü de sorgunun devam etmesi bekleniyordu ama görüşmeye gelmedi. Ses seda da gelmeyince otelinde arama yapıldı ve otelin otoparkında kamyonetinin içinde ölü bulundu Barnett.
BBC’ye demeç veren avukatı Barnett’in ölümünü “trajik” olarak nitelerken Boeing “Sayın Barnett’in vefatından dolayı üzüntü duyuyoruz, düşüncelerimiz ailesi ve arkadaşlarıyla birlikte” dedi.
Barnett’in ölümünün tam da Boeing ve ana tedarikçisi Spirit Aerosystems’ın üretim standartlarının yoğun inceleme altında olduğu bir döneme denk gelmesi dikkat çekici.
Boeing için lanetli yıl
Malum Boeing bu seneye art arda kazalarla başladı. İlk olarak ocak ayı başında Portland Uluslararası Havalimanı’ndan kalkışa geçen Boeing 737 Max’in acil çıkış kapısı kısa süre sonra uçağın gövdesinden kopuverince araç acil iniş yapmak zorunda kaldı. Daha sonra yapılan incelemelerde kapıyı güvenli bir şekilde yerinde tutmak için tasarlanan dört cıvatanın takılmadığı öne sürülmüştü.
Daha sonra başka bir kazada uçağın burun tekerleği düşüverdi, 747 tipi kargo uçağı da havada birdenbire alev alıvermişti.
Geçen hafta FAA altı haftalık denetiminin sonucunda şirketin üretim kalite kontrol gerekliliklerine uymadığı çok sayıda örneğe rastladıklarını açıklamıştı.
Daha yeni Dreamliner 787’de kontrol kaybedildi, 50 kişi yaralandı
Şimdi bir de bu krizlere bir yenisi pazartesi günü eklendi. Avustralya’dan Yeni Zelanda’ya giden LATAM Hayavayolları’nın Boeing uçağı 787 Dreamliner uçağının kontrolü geçici olarak kaybedilince, 263 yolcusu ve dokuz mürettebatı olan uçakta 50 kadar kişi yaralandı. Pilot uçağı kurtararak güvenli bir şekilde iniş yapmayı başardı ama uçakta kontrol niye birdenbire kaybedildi, araç neden birdenbire düşüş moduna geçti belli değil. LATAM yaşananları “teknik bir kaza” diye niteledi. Ne olduğunu anlamak için yetkililer kara kutuya el koyuyor.
Peki neydi şirketi bu kadar aceleci davranmaya iten? Avrupalı rakibi Airbus’a rakip çıkabilmek. Covid döneminde olan uçuş sektörüne olmuştu. O zaman Boeing maliyetlerini düşürmek için işçi kıyımına gitmek zorunda kalmıştı. Yine de şirket salgın sonrası kendini bir nebze toplamayı başarmıştı. Şirketin sene başında açıkladığı verilerine göre Boeing geçen yıl 528 uçak teslim etmiş ve iptalleri çıkardıktan sonra 1314 yeni sipariş almış. Şirketin 2022’deki bilançosu 480 teslimat, 774 yeni sipariş şeklindeydi. 2023 yılı Boeing’in geçirdiği en iyi üçüncü yılı oldu.
Ama bu yıl için aynı şey söylenemez. Çok sayıda federal soruşturmaya konu olan şirket, piyasa değerinin dörtte birini kaybetti ki son kazanın ardından pazartesi günü Boeing’in hisseleri yüzde 3 düşüş yaşadı, dün hisse senedinin değerleri yüzde 4.5 daha düştü. Şu anda S&P’de Tesla’dan sonra en kötü performansı gösteren ikinci şirket konumunda. Airbus ise yükselişine devam ediyor, öyle ki uçak siparişlerine yetişmekte zorlanıyor. Bundan sonra Boeing’in işi çok daha zor olacak.
Oyunlar ve Bulmacalar