Rus hapishanelerinde ‘post-propaganda’: Sabahın 5’inde Putin için pop dinletisi

Rusya Mart ayındaki seçimlere hazırlanıyor. Aslına bakarsanız pek bir hazırlık da denemez, çünkü kuvvetle muhtemel kazanan yine mevcut Devlet Başkanı Vladimir Putin olacak. Seçimlere az zaman kala Rusya’da sık sık gündeme gelen isimlerden biri tutuklu muhalif Aleksey Navalni. Daha önce The Guardian’ın “Putin’in en çok korktuğu adam” diye yazdığı Navalni 2023 sonlarında bir anda tutulduğu cezaevinden kaybolmuştu. Seçimlerde Rusya halkına “Putin dışında kim olursa ona oy verin” çağrısı yapan, hatta Putin karşıtı mesajlarını QR kod içeren billboardlarla duyuran Navalni bir anda sırra kadem basmıştı. Seçim nedeniyle söylediklerinin gündem olduğu bir süreçte avukatları dahil kimsenin haber alamadığı Rus muhalifin kaybı “öldürüldüğü,” “zehirlendiği” gibi olasılıkların konuşulmasına neden olmuştu. Daha sonra Navalni’nin bir başka cezaevine nakledildiği ortaya çıkmıştı.

İşte Putin’in “en çok korktuğu adam” olarak lanse edilen Navalni şimdi de cezaevine yönelik bir iddiasıyla gündemde. Hapisteki Kremlin karşıtı Navalni zehirlenmek ve saldırıya uğrama endişelerinin yanı sıra tıbbi bakımdan mahrum bırakılıyor olmaktan şikayetçiydi, ancak bu hafta yeni bir zorlukla karşı karşıya olduğunu açıkladı. Navalni her sabah saat 5’te Putin yanlısı bir pop şarkıcısını dinlemeye zorlanıyor.

On yıldan uzun bir süre önce Devlet Başkanı Putin’in oligarklarını alaya alması ve büyük yolsuzluk iddialarını dile getirmesiyle öne çıkan 47 yaşındaki eski avukat şu anda Kuzey Kutup Dairesi’nin yaklaşık 60 kilometre kuzeyinde bir hapishanede tutuluyor (Kaybolduğu iddialarının ardından transfer edildiği öğrenilen hapishane).

Kendisini siyasetten uzak tutmak için uydurulduğunu söylediği suçlamalarla 74 yaşına kadar hapiste kalmaya mahkum edilen Navalni pazartesi günü sabahları artık “Shaman” adlı Putin yanlısı şarkıcının şarkılarıyla güne başlanmaya zorlandığını öne sürdü. Shaman’ın milliyetçi öğeler barındıran şarkısı “I am Russian” (Ben Rus’um) çalmadan hemen önce de Rus milli marşının dinletildiğini söyledi.

Sahnede ‘kırmızı buton’ tartışması

Asıl adı Yaroslav Dronov olan “Shaman” Ukrayna’daki savaşla birlikte yükselen milliyetçilik dalgasıyla öne çıkan bir isim oldu. Milliyetçi öğeler barındıran, “Rusların asla yenilmeyeceğini, her zaman sonuna kadar gittiklerini, atalarının kanlarını taşıdıklarını” vurgulayan şarkı şu günlerde Rus devlet televizyonlarının vazgeçilmezi. Dronov seçimlerde Putin’in yeniden kazanmasını isteyen ünlülerden de biri.

32 yaşındaki şarkıcı kasım ayında devlet televizyonunda yayınlanan bir konserinde havai fişek gösterisiyle gündeme gelmişti. Havai fişek gösterisinden önce sahneye “evrak çantası” görünümlü bir çanta getirildi, ardından  da Dronov çantanın içindeki kırmızı butona bastı. O an havai fişek gösterisi de başlamış oldu. Bu metaforik sahne tartışma yarattı çünkü “evrak çantası” Ukrayna’daki savaşın başlamasından bu yana sürekli gündemde olan ve Rusya’nın nükleer tehditlerinin simgesi haline gelen bir nesne. Adını Kafkaslardaki Cheget Dağı’ndan alan ve nükleer kodları olan evrak çantası ya da “Cheget”den bahsediyoruz. Bu çanta görünümlü kıyamet silahı yurt dışı gezileri dahil her zaman Putin’in yanında olmasıyla biliniyor. Çanta esas olarak devlet başkanını ordunun üst düzey yöneticilerine, oradan da çok gizli “Kazbek” elektronik komuta ve kontrol ağı aracılığıyla roket kuvvetlerine bağlayan bir iletişim aracı. Rus Zvezda televizyon kanalının 2019 yılında yayınladığı görüntülerde üstünde bir dizi düğme olan çantalardan olduğu belirtilen bir görüntü yayınlanmıştı. “Komut” adı verilen bölümde iki düğme var. Bunlardan beyaz olanın “başlat,” kırmızı olanın ise “iptal” düğmesi olduğu biliniyor. Zvezda’ya göre çanta özel bir flaş kartla aktive ediliyor.

‘İroni bu değilse nedir?’

Destekçileri tarafından X’te yayınlanan mesajında Navalni yaşadıklarını şöyle anlattı: “Şarkıcı Shaman ben hapisteyken ön plana çıktı, bu yüzden onu ne görebildim ne de müziğini dinleyebildim. Ama Putin’in baş şarkıcısı haline geldiğini biliyordum. Ve ana şarkısı da ‘Ben Rus’um’ idi. Elbette onu ve şarkılarını merak ediyordum, ama hapishanede nerede dinleyebilirdim ki? Sonra beni Yamal’a [Arktik hapishanesinin bulunduğu yer] getirdiler. Ve burada her gün sabah saat 5’te komutu duyuyoruz: ‘Kalk!’ ardından Rus milli marşını ve hemen ardından da ülkenin en önemli ikinci şarkısını dinliyoruz: Şaman’ın ‘Ben Rus’um’ eserini.”

Navalni devlet propagandasının bir zamanlar yürüyüşlerde öne çıktığını söylerken şimdi ise sabah hapishane egzersizlerini yaparken “eğitim amaçlı” aşırı milliyetçi bir pop şarkısı çalmanın ironik olduğunu söyledi: “Dürüst olmak gerekirse, post-ironi ve meta-ironinin ne olduğunu tam olarak anladığımdan hala emin değilim. Ama eğer bu değilse, nedir?”

Sibirya sürgünündeki Navalni’den mesaj var: Sakal da bıraktım, yeni Ayaz Dedeniz benim