Tahran’da suikast sonucu ölen Hamas lideri İsmail Haniye kimdir?

Hamas’ın 7 Ekim’deki Aksa Tufanı Operasyonu İsrail’in kurulduğu 1948 yılından bu yana Filistinlilerin maruz kaldığı katliamlardan en büyüğünün de fişeğini ateşledi. Aksa Tufanı Operasyonu’nda 1200’den fazla İsraillinin öldürülmesi ve 250’den fazlasının da esir alınmasının intikamı için saldırılara başlayan İsrail, Gazze’de büyük bir katliama imza atıyor. 10’uncu ayında devam eden saldırılarda öldürülen Filistinli sayısı 39 bini geçerken bunlara Hamas’ın Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye eklendi. İran’ın yeni Cumhurbaşkanı reformist Mesud Pezeşkiyan’ın yemin töreni için Tahran’da bulunan Haniye kaldığı konutta suikast sonucu öldü. Suudi Arabistan basınına göre suikast saat 02.00’de güdümlü füzeyle yapıldı.

Haniye Türkiye’nin de özellikle AK Parti döneminde yakından tanıdığı bir isimdi. Haniye’nin kim olduğuna yakından bakalım:

Tarihi Filistin topraklarının Askalan (Aşkelon) kentinden göçe zorlanan Filistinli bir ailenin çocuğuydu, Haniye. 29 Ocak 1963’te Gazze’deki Şati Mülteci Kampı’nda dünyaya gelmişti. 1987’de Gazze İslam Üniversitesinden mezun oldu. Üniversiteden mezun olduğu gibi Hamas’ı kuranlardan Şeyh Ahmed Yasin’in yanında yer aldı. Hamas aynı zamanda Müslüman Kardeşler, yani İhvan’ın da bir koluydu.

1989’da I. İntifada’ya katıldığı ve Hamas üyesi olduğu gerekçesiyle tutuklanan Haniye 1992’de serbest bırakıldıktan sonra İsrail tarafından diğer İslami Cihad ve Hamas üyesi 415 kişilik grup ile Güney Lübnan’a sürüldü, ertesi yıl Gazze’ye geri döndü. Haniye’nin liderlik ettiği Hamas radikal İslamcı tutumu ve Müslüman Kardeşler bağlantısı nedeniyle diğer Filistinli direniş örgütlerinden ayrıldı. Hatta Haniye’nin liderliğindeki Hamas’ın bu profili Filistin’e desteğin azalmasında da büyük rol oynadı. Müslüman Kardeşler’e darbe yaparak Cumhurbaşkanı olan Abdülfettah es-Sisi liderliğindeki Mısır’ın bugünkü katliama mesafeli duruşu da bundan.

İsrail hapishanelerinde tutuklu kaldı

Haniye “Hamas’ın özel güvenliğinin sorumlusu olduğu” suçlamasıyla 1987’de 18 gün, 1988’de 6 ay ve 1989’da 3 yıl olmak üzere İsrail hapishanelerinde tutuklu kaldı. Hamas lideri Şeyh Yasin 1997 yılında İsrail hapishanesinden çıktığında Haniye onun en yakın yardımcılarından biri oldu. Haniye 1999’dan 2004’e kadar Hamas lideri Şeyh Yasin’in özel kalem müdürlüğünü yaptı.

İsmail Haniye Ekim 2006’da Gazze’de konvoyuna düzenlenen saldırıdan ve Mayıs 2007’de de İsrail’in evini hedef alan füze saldırılarından kurtuldu. Bu arada İsrail’in Filistinlilere karşı şiddet ve baskı uygulamayı bırakması halinde kendilerinin de şiddet içeren direniş tarzını terk edebilecekleri yönünde açıklamalarda bulundu.

El Fetih ile kopuş öncesi Başbakanlık süreci

Haniye Hamas lideri Halid Meşal’in Şam’da sürgünde bulunmasından dolayı Filistin Yasama Konseyi seçimlerinde Hamas’ın yürüttüğü kampanyaya da liderlik etti. Hamas Filistin meclisindeki 132 sandalyeden 76’sını kazanarak seçimden zaferle çıktı. Haniye 16 Şubat 2006’da Hamas’ın başbakan adayı olarak açıklandı. Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas hükümeti kurma görevini Hamas’a verdi. O döneme kadar Filistin’i yöneten Fetih hareketi ile haftalarca süren koalisyon görüşmelerinin neticesiz kalması üzerine Haniye, Hamas üyeleri ve teknokratlardan oluşturduğu kabineyi ilan ederek hükümeti kurdu.

ABD ve İsrail’in karşı çıkmasına rağmen Haniye’nin başbakanlığı, 19 Şubat’ta Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas tarafından onaylandı. Gazze Şeridi’ndeki Hamas ile Fetih arasındaki çatışmaların Haziran 2007’de zirveye çıkması üzerine Haniye Filistin Devlet Başkanı Abbas tarafından başbakanlık görevinden alındı.

Hamas Siyasi Büro Başkanı oldu

Takvimler Mayıs 2017’yi gösterdiğinde Haniye Hamas’ın Siyasi Büro Başkanlığı için yapılan seçimde Halid Meşal’in yerine seçildi. Hamas Genel Şura Konseyi 1 Ağustos’ta 2021-2025 dönemi siyasi büro başkanlığı için isim belirlemek üzere toplandı. Haniye Hamas’ın dört yılda bir gizlilikle yürüttüğü bu seçimlerde ikinci kez Siyasi Büro Başkanı oldu.

1980’lerden bu yana hareketin içinde olan Haniye son birkaç yıldır Katar’da sürgünde yaşıyordu.

Ailesi hedef alındı

İsrail’in 10 Kasım 2023’te Gazze kentinde yerinden edilmiş kişilerin bulunduğu bir okulu hedef alması sonucu Haniye’nin torunlarından biri hayatını kaybetti. İsrail ordusu 10 Nisan’da Ramazan Bayramı dolayısıyla Gazze kentinin batısındaki Eş-Şati Mülteci Kampı sakinleri ve yakınlarıyla bayramlaşmaya giden Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye’nin ailesinden birçok kişinin bulunduğu aracı hedef aldı. Saldırıda üç oğlu ve dört torununu kaybeden Haniye ölüm haberini aldığında “Allah’tan geldik Allah’a döneceğiz” ifadelerini kullandı.

Kendisi Katar’da yaşayan Haniye “Çocuklarının Gazze’yi terk etmediğini, Kudüs’ün ve Mescid-i Aksa’nın kurtuluşu yolunda hayatlarını feda ettiğini” ifade ederek “Çocuklarım Gazze’de kaldılar ve Gazze’yi terk etmediler. Tüm halkımız evlatlarının kanlarıyla büyük bir bedel ödüyor. Ben de onlardan biriyim. İsrail’e yıkımla, katliamla, yok etmeyle alamadığını müzakere masasında da almayacağını söylüyoruz. Oğullarımın kanı Gazze’deki şehit halkımızın kanından daha kıymetli değildir” demişti.

Haniye’nin İsrail ordusunun Ramazan Bayramı’nda düzenlediği saldırıda yaralanan torunu Melek Haniye de tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetmişti. 13 çocuğu bulunan Haniye’nin Gazze kentinin batısında yer alan Sahil Mülteci Kampı’ndaki evi de saldırılarda bombalandı.

Erdoğan’la yakın ilişkiler

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan yönetimindeki Türkiye, Hamas ile yakın ilişkileriyle biliniyor. Arabuluculuk yapan Katar’da yaşayan Haniye’nin arabuluculuk çalışmalarına engel olduğu için Hamas bürosunu Türkiye’ye taşıyacağı bile iddia edilmiş, Hamas bu iddiaları yalanlamıştı. Erdoğan ve Haniye en son Nisan ayında Türkiye’de bir araya gelmişti. Erdoğan’ın Hamas lideri ile olan yakın ilişkileri hem İsrail’in hem de müttefiklerinin de tepkisini çekiyordu. Savaş sonrası Gazze planlarında ABD ve Batı ülkelerinin Hamas’ı devre dışı bırakmak istemesi, Türkiye’yi de arabuluculuk çalışmalarına itmişti. El Fetih ile Hamas arasında ilişkileri yoluna koymak isteyen Ankara hem Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas’ı hem de İsmail Haniye’yi ayrı ayrı ağırlamıştı. Bu görüşmelerin Türkiye’nin dahil olduğu kısmı sonuçsuz kalmış, Hamas, El Fetih ve diğer Filistinli direniş örgütleri geçtiğimiz günlerde Çin arabuluculuğunda el sıkışmıştı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Hamas Siyasi Büro Başkanı Haniye ile nisan ayındaki görüşmesinde İsrail’in Gazze başta olmak üzere Filistin topraklarına yönelik saldırılarının ele alındığı ifade edilmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan Haniye ile görüşmesinde, Türkiye’nin uluslararası toplumun dikkatini Filistinlilere uygulanan zulme çekmek için diplomatik gayretlerini sürdürdüğünü de dile getirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ayrıca İsrail’in Filistinlilere uyguladığı zulmün bedelini mutlaka bir gün ödeyeceğini ifade etmişti.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Nisan ayındaki Türkiye ziyaretinden önce Katar’a yaptığı ziyaret sırasında Hamas Siyasi Büro Şefi Haniye ve heyetiyle görüşmüş, görüşmede Gazze’deki insani kriz ele alınmıştı. Fidan Haniye ile yapılan görüşmelerde Hamas’a ilişkin olumsuz algıların giderilmesi için neler yapılması gerektiğini ele aldıklarını kaydederken “Ben daha önce de Batılı muhataplarımla yaptığım görüşmelerde de söyledim. Yıllardır Hamas’la yaptığımız siyasi görüşmelerde kendilerinin 1967 sınırları içerisinde kurulacak olan bir Filistin devletini kabul ettiklerini ve Filistin devletinin kurulmasını müteakip Hamas’ın ayrıca silahlı kanadının olmasına gerek kalmayacağını, kendilerinin bir siyasi parti olarak hayatlarına devam edeceklerini bana ilettiler” demişti.

Yeni İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın yemin törenine katılmak için Tahran’da bulunan Haniye ikamet ettiği konutta suikasta uğradı.

İsrail, Hamas lideri Haniye’yi Tahran’da bulup öldürdü