Tayland’ın yeni başbakanı 18 yıl önce darbeyle indirilen liderin kızı

Tayland’ın darbeyle görevinden alındıktan sonra yıllarca sürgünde yaşayan eski Başbakanı Thaksin Shinawatra’nın kızı Paetongtarn Shinawatra ülkenin yeni başbakanı seçildi. Geçen yılki gergin seçim sürecinden sonra başbakan olan Srettha Thavisin perşembe günü “anayasaya aykırı davrandığı” gerekçesiyle mahkeme kararıyla görevinden alınmıştı.

Thavisin’e açılan davanın nedeni Shinawatra’nın yakın yardımcılarından Pichit Chuenban’ı kabineye atamasıydı. Pichit 2008 yılında Thaksin’in karıştığı arazi davasında o dönemki yüksek mahkeme yetkililerine rüşvet vermeye çalıştığı için “mahkemeye saygısızlık” suçundan altı ay hapis yatmıştı. Thavisin görevine kötüye kullanmadığında ısrar etse de mahkemeyi inandıramadı. Yargıçların beşi görevden alınması, dördü de alınmaması yönünde oy kullandı.

Kararın ardından parlamentoya Thavisin’in yerine geçecek kişiyi seçme fırsatı tanındı. Ama adaylar geçen yılki seçimlerden önce siyasi partilerin belirlediği siyasetçilerle sınırlı tutuldu. Geçen yıl sekiz parti aday çıkarmıştı ancak Thavisin’in görevden alınmasından sadece bir hafta önce İleriye Doğru Hareket Partisi feshedildiği ve liderleri Pita Limjaroenrat 10 yıl siyasetten men edildiği için sadece yedi parti aday çıkarabildi. Oysa İleriye Doğru Hareket Partisi son seçimlerde en çok milletvekili çıkaran partiydi, liderleri monarşi karşıtlığı politikasıyla gençlerin gönüllerini kazanmıştı.

Ülkenin en genç lideri

Parlamentodaki yeni oylamada Pheu Thai partisinin lideri Paetongtarn iktidar koalisyonundaki 11 partinin 319 milletvekilinin desteğini kazandı. Buna karşılık 145 kişi olumsuz oy kullandı, 27’si de çekimser kaldı. 37 yaşındaki Paetongtarn babası Thaksin (2001-2006) ve halası Yingluck’ın (2011-2014) ardından Shinawatra ailesinin başbakanlık yapan üçüncü üyesi olacak. Ve tabii ülkenin en genç lideri.

Kral Maha Vajiralongkorn da Paetongtarn’ın yeni başbakan olmasına onay verdi. Verilen onay başkent Bangkok’taki Pheu Thai genel merkezinde Temsilciler Meclisi katibi tarafından okundu. Paetongtarn daha sonra kralın portresi önünde diz çöktü ve hemen ardından kısa bir teşekkür konuşması yaptı.

Siyasete yeni atılan Paetongtarn daha önce Shinawatra ailesinin işlettiği otellerin başındaydı. Paetongtarn geçen yıl Türkiye’deki genel seçimlerle aynı döneme denk gelen seçim sürecini hamile haliyle yönetmişti. Partisinin öne çıkardığı üç başbakan adayından biriydi ama sonra kendisi gibi siyasete yeni atılmış emlak kralı Thavisin öne çıkmıştı.

İnsan hakları gözlemcilerinin gözü Tayland’da

Paetongtarn Thavisin’den epey çalkantılı bir dönemde koltuğu devralıyor. Hem Thavisin’in görevden alınması hem de meclisin en büyük partisi olan İleriye Doğru Hareket Partisi’nin kapatılması yabancı ülkelerde ve insan hakları gözlemcileri tarafından şiddetle kınandı. İleriye Doğru Hareket Partisi’nin feshinden iki gün sonra devamı olarak kurulan Halk Partisi’nin Genel Başkanı Natthaphong Ruengpanyawut, oylamadan önce meclisteki konuşmasında “elitlerin halkın iradesine karşı kullandığı hukuk savaşı taktiklerini” eleştirdi ve hem milletvekillerini hem de yeni başbakanı, yeni lider seçmek zorunda bırakılmalarına neden olan yetkililerin etkisini ele almaya çağırdı.

Tayland’da monarşiye tehlike oluşturabilecek her türlü oluşumun önü kesiliyor. Thavisin’e davayı açanlar da zamanında ordu tarafından atanmış 40 senatördü. Verilen mesaj açıktı: Thavisin’in partisi Pheu Thai’ye iktidara gelebilmek için aynı masaya oturduğu monarşi destekçisi gruplarla yaptığı anlaşmaya uyması söyleniyordu. O anlaşmanın bir sonucu olarak Shinawatra yıllar süren sürgününden dönebildi. Bu anlaşmanın ilk amacı İleriye Doğru Hareket Partisi’ni doğrudan saf dışı bırakmaktı. Popüler partinin vaatleri arasında ticari tekelleri bozma, zorunlu askerliği kaldırma ve monarşiye eleştiriyi suç sayan leşe-majeste yasasını değiştirmek vardı. Ancak ordunun atadığı senatörler partinin iktidara gelmesini engelledi. Zaten partinin feshedilme sebebi olarak da kaldırmaya çalıştığı lese-majeste yasası gerekçe gösterildi.

Halası da babası da görevden ayrılmak zorunda kalmıştı

Thaksin’i eleştirenler şimdi kızının iktidara gelmesini Thaksin’in yeniden iktidara gelmesi şeklinde yorumlayabilir. Bu da ilginç bir tezat oluşturuyor çünkü Thavisin’in görevden alınma sebebi Thaksin dönemindeki siyasetçiyi kabineye almasıydı. Chulalongkorn Üniversitesi’nde siyaset bilimci Thitinan Pongsudhirak, Fransız haber ajansı AFP’ye “Sürekli izlenecek. Ağır baskı altında olacak. Sırtını babasına yaslamak zorunda kalacak” diye değerlendiriyor mevcut durumu.

Bununla birlikte bazı gazeteciler “Shinawatra ailesinin siyasete geri dönüşü olarak görülüp görülmeyeceğini” kendisine sorduğunda Paetongtarn babasından tavsiye isteyebileceğini ama kendi fikirlerinin olduğunu söyledi. Ayrıca Thaksin’in yönetimde herhangi bir rol üstlenmeyeceğini de vurguladı. Tüm taraflarla işbirliği içinde olacağını söyleyen Paetongtarn “Kimse babamın ve teyzemin başına gelenlerin tekrarlanmasını istemiyor” dedi. Thaskin 2006 yılında askeri darbe ile devrildikten sonra yolsuzluk suçlamalarıyla karşı karşıya kalmış ve kendi isteğiyle sürgüne gitmişti. Paetongtarn’ın halası Yingluck ise 2014’te askeri darbeden önce görevden alınmıştı.

Tayland’da siyasi istikrarsızlık bitmiyor: Bu kez de başbakan görevden alındı