Ukrayna cephesinde deprem: Zelenski ‘Demir Generali’ni görevden aldı

Ukrayna savaşının üçüncü yılına girmesine günler kaldı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski bir yandan geçen yılki başarısız taarruz yüzünden Batı’da kaybettiği güveni yeni tesis edebilmek için Rusya’ya saldırılar düzenlerken bir yandan da iç siyasette karşısına çıkabilecek rakipleri avlama peşinde. Nitekim Zelenski ülkenin Genelkurmay Başkanı Valeri Zalujni’yi görevden alarak sadece siyaset sahnesinde değil, askeri sahnede de deprem yarattı.

“Demir General” lakaplı Zalujni karşı taarruzun başarısız olduğu zaman da genelkurmay başkanıydı, ama başarısızlık daima kameraların önünde durarak her fırsatta daha fazla askeri ve mali yardım isteyen Zelenski’ye yazıldı. Zalujni’nin halk arasındaki popülerliği ise son dönemde epey yüksek.

Görevden alma haberi duyurulmadan kısa süre önce Telegram mesajı yayınlayan Zelenski, Zalujni ile toplantı yaptığını ve “Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin ne tür bir yenilenmeden geçmeye ihtiyaç duyduğunu tartıştıklarını” söyledi. Zelenski’ye göre “böyle bir yenilemeden geçmenin tam zamanı”ydı. Zalujni’nin görevden alınacağı söylentileri son iki haftadır konuşuluyordu zaten. Zelenski’nin ofisi başta söylentileri reddetse de görevden alma hamlesi söylentilerin boş olmadığını gösterdi.

Zalujni’nin yerine 2019 yılından bu yana Kara Kuvvetleri komutanı olan Aleksandr Sırski geçecek. CNN International’a konuşan kaynaklara göre Temmuz 2021’de genelkurmay başkanı olarak atanan Zalujni’ye yeni bir pozisyon teklif edilmiş ama Zalujni kabul etmemiş. Zalujni de Telegram kanalından “2022’deki sorumluluklarla 2024’tekiler birbirinden farklı. Bu nedenle herkes değişmeli ve yeni gerçekliğe uyum sağlamalı” dedi ve ordunun yaklaşım ve stratejilerini değiştirmesi gerektiği kanaatine vardıklarını söyledi. Sert bir karaktere sahip olmasıyla tanınan Sırski, Zalujni’nin de değindiği üzere Ukrayna için en zorlu dönemde ordu komutanlığını devralıyor.

Neden anlaşamıyorlardı?

İkili arasındaki görüş ayrılıkları aylardır devam ediyordu zaten. Ama taraflar arasındaki anlaşmazlığı derinleştiren Zalujni’nin kasım ayında Economist dergisine verdiği uzun röportaj ve yazdığı makale oldu. Çünkü Zalujni bu röportajında savaşın çıkmaza girdiğini söylüyordu.

Makalesinde Ukrayna’nın karşı taarruzunun Rus savunması tarafından büyük ölçüde geri püskürtüldüğünü ve teknolojide büyük bir sıçrama yapılsa bile bunun “muhtemelen derin ve mükemmel bir atılım olmayacağı,” hatta büyük kayıplar ve yıkımlar getireceği uyarısını yapmıştı. Bu sözler neredeyse üç yıldır Batı’dan yeni silahlar isteyen Zelenski’nin söylemleriyle uyuşmadığı için Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi’nce hemen eleştirilmiş ve bu yorumların yalnızca Rusya’ya fayda sağlayacağı belirtildi.

Zelenski ve Zalujni yakın zamanda seferberlik konusunda da çatıştı. Zalujni yarım milyon askere ihtiyacı olduğunu söylerken Zelenski bu talebe karşı çıkmıştı. Ukraynalı lider aralık ayında düzenlediği basın toplantısında seferberliğin “son derece hassas” bir konu olduğunu ve talebe destek vermeden önce daha fazla argüman duyması gerektiğini söylemişti ve “Bu çok ciddi bir rakam ve insanlarla, adaletle, savunma kabiliyetiyle ilgili bir sorun. Ayrıca finansal bir sorun da” demişti. Zalujni ise Zelenski’nin kararıyla ilgili hayal kırıklığını bu sefer de CNN International için bir yazı kaleme alarak göstermişti.

Zelenski’nin kumarı

Rusya iki yıl önce bu zamanlar Ukrayna’yı işgal ettiğinde Zelenski’nin tarafında yer alan Batı Kiev’in birkaç gün içinde, ülkenin kalanının ise haftalar içinde düşeceğinden endişeleniyordu. Ancak Zalujni’nin yönettiği Ukrayna birlikleri Moskova güçlerini başkentten çıkarmayı başardı ve savaşın o kadar kolay son bulmayacağını gösterdi.

Ukrayna 2023’te Moskova’yı daha da püskürtebileceğini düşünüyordu, ama savaş alanında pek başarı elde edilemedi. Hatta savaşın en kanlı sahnelerinin yaşandığı Bahmut Rusya’nın eline geçti. Ukrayna topraklarının hâlâ beşte biri Rusya işgali altında.

Ukrayna şu anda Harkov’un kuzeydoğusunda ve Zaporijya’nın güneyinde Rusya’ya karşı şiddetli bir mücadelenin içinde, cephe hatlarının çoğu Rusların saldırısına karşı savunma moduna geçti.

Zalujni’nin görevden alınması Zelenski için siyasi bir kumar. Kiev Sosyoloji Enstitüsü’nün anketine göre Ukraynalıların yüzde 88’i Zalujni’yi destekliyor. Zelenski’nin destek görme oranı ise yüzde 62’lere kadar geriledi. Analistler uzun zamandır Zalujni’nin gelecek seçimlerde Zelenski’ye rakio olup olmayacağı konusunda spekülasyonlar yapıyordu ancak general şimdiye kadar siyasete atılmaya hevesliymiş gibi görünmedi.

Kasım ayında Zelenski Sun’a verdiği röportajda generalleri siyasete girmemeleri konusunda uyarmış, komutanların “yarın siyaset veya seçim yapacağını akılda tutarak savaş yönetmesinin büyük hata olacağını” söylemişti. Hatta Zalujni’yi kast ederek “General Zalujni’ye ve savaş alanındaki tüm komutanlara olan saygımla cumhurbaşkanının en üstte olduğu hiyerarşi konusunda mutlak bir anlayış var” demişti.

Öte yandan Zalujni’nin görevden alınmasına özellikle Zelenski’ye muhalif olanlar tepki gösterdi. Bunların başında da Kiev Belediye Başkanı Vitali Klitşko geliyordu. Zelenski’yi zaman zaman açıkça eleştiren Klitçko, “Ukraynalılar birçok açıdan sizin sayenizde bugün silahlı kuvvetlerimize gerçekten inanıyor” diye yazdı ve yetkililerin yapılan değişiklikle ilgili sağlam bir açıklama yapmasını umduğunu da sözlerine ekledi.

Zalujni’nin itibarı Ukrayna’nın Batılı müttefikleri arasında da gayet iyiydi. Ama hem ABD hem de NATO yetkilileri, görevden alma haberinin ardından yaptıkları açıklamalarda Ukrayna’yla işbirliğinin bu durumdan etkilenmeyeceğini belirttiler. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, “Hem Ukrayna ordusunu hem de Ukrayna hükümetini desteklemeye devam edeceğiz” dedi.

Yeni genelkurmay başkanı kim?

Yeni Genelkurmay Başkanı Sırski, 2019’dan bu yana Ukrayna’nın kara kuvvetleri komutanlığını yapıyor. 58 yaşındaki Sırski’nin her gün gençliğindeki gibi idman yaptığı belirtiliyor. 2014’te Donetsk bölgesinin doğusundaki çatışmalara aktif bir şekilde katılan Sırski’nin yeni görevini açıklayan Zelenski, 58 yaşındaki komutanın “en deneyimli Ukraynalı komutan” olduğunu söyledi. Ukraynalı lider ayrıca Sırski’yi 2022’de Harkov’un kuzeydoğusunda sadece birkaç gün içinde 1600 kilometre kareden fazla alanın Rusların elinden alınmasında oynadığı rol için de övdü.

Savaşın doğu cephesinde görev alan üst düzey komutanlardan Mıyahlo Koval, geçen yıl verdiği bir röportajda Sırski için “Ukrayna böyle bir generale sahip olduğu için çok şanslı” demişti. Koval’a göre Sırski Harkov operasyonu sırasında “düşmanın zayıf noktasını” bulmuş, Rusların birbirleriyle iletişim kurmasının önüne geçerek askerlerin paniğe kapılıp kaçışmasına ve zırhlı araçlarının çoğunu geride bırakmalarına neden olduğunu sözlerine eklemişti.

Ne var ki Sırski son zamanlarda Bahmut çevresindeki operasyonları yönetiyor ve bu son zamanlardan kasıt Rusların Bahmut’u ele geçirebildiği zamanı da kapsıyor. WSJ’nin haberine göre doğuda savaşan bazı askerler Sırski’nin taktiklerini eleştiriyor ve göstermelik stratejik kazanımlar için kendi adamlarını feda etmeye hazır olduğunu söylüyor.

Zelenski rakibinin ayağını mı kaydıracak: Zalujni’ye istifa baskısı