Yeni krizin adı Netzah Yehuda: ABD ilk kez İsrailli askeri birliğe yaptırım uygulamayı düşünüyor

Gazze’de altı aydır devam eden ve 34 bini aşkın kişinin öldüğü savaşta ateşkes için İsrail’e baskı yapmayan ABD işgal altındaki Batı Şeria’da çok daha farklı bir yol izliyor. Bu yolda ilk olarak Batı Şeria’daki Filistinlilere şiddet uygulayan yerleşimcilere vize serbestisi yasağı getirildi. Şimdiyse Washington’dan daha önce hiç çıkmayan bir karar çıkabilir: Washington insan hakları ihlalleriyle suçlanan Netzah Yehuda taburuna yaptırım uygulayabilir.

ABD cumartesi günü İsrail’e 26 milyar dolarlık yardım paketi açıklamış olsa da hemen bir gün önce, cuma günü işgal altındaki Batı Şeria’daki İsrailli yerleşimcilerle bağlantılı yeni yaptırımlar açıkladı. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken çok ayrıntı vermeden bakanlığının insan haklarını ihlal eden yabancı güvenlik birimlerine askeri yardım gönderilmesini yasaklayacak bir soruşturma yürütüldüğünü söyledi. ABD Dışişleri Bakanlığı Netzah Yehuda taburunu 2022’nin sonlarında soruşturmaya başlamıştı. 

Netzah Yehuda taburu ultra-Ortodoks Yahudi erkeklerden oluşuyor. Tabur Batı Şeria’daki yerleşimci hareketinde yer alan aşırı milliyetçi diğer Ortodoks grupları da kapsıyor. Netzah Yehuda’ya atfedilen olaylardan biri Ocak 2022’de Filistin köyüne düzenlediği baskında 78 yaşındaki Filistinli-Amerikalı bir kişinin ağzı ve kolları bağlı şekilde gözaltına alındıktan sonra ölmesiydi. Yapılan otopside adamın gözaltına alındığı sırada yaşadığı stresin kalp krizine neden olduğu tespiti yapıldı. İsrail askeri mahkemesi bile olaya karışan askerlerin davranışlarında hatalar olduğunu kabul etmiş, taburun üç komutanına disiplin cezası verilmişti. Ancak askerlere suçlamada bulunulmamıştı.

Bu yaptırımı önemli kılan ise ABD’nin ilk kez İsrailli askeri bir birliğe yaptırım uygulamaya hazırlanması.

Netanyahu’dan ‘saçmalığın daniskası’ çıkışı

İsrail ordusu ABD’den kendilerine bu konuda bir bildirim gelmediğini söylese de başta İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu olmak üzere bazı siyasetçiler yaptırım kararının savaş döneminde olmayacak bir iş olduğunu söyledi. Biden yönetiminin yaptırım uygulama ihtimalini “saçmalığın daniskası ve ahlaki düşüklük” olarak niteleyen Netanyahu hükümetinin böyle bir hamleye karşı “ne olursa olsun harekete geçeceğini” söyledi.

Savaş kabinesinin bakanı Benny Gantz ise Blinken ile görüştüğünü ve bu konuyu yeniden değerlendirmesini istediğini söyledi. Yaptırım kararını “hata” olarak niteleyen Gantz savaş sırasında böyle hamlelerin İsrail’in meşruluğuna zarar vereceğini söyledi. İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant ise “Dostlarımız da düşmanlarımız da İsrail ile ABD’nin ilişkilerini her zamankinden daha çok takip ediyor. ABD yönetimini Netzah Yehuda taburuna yaptırım uygulama niyetinden vazgeçmeye çağırıyorum” dedi.

Netzah Yehuda ve benzer taburlara yönelik getirilmesi beklenen yaptırımlar insan hakları ihlalleriyle suçlanan yabancı askeri birliklerin ABD’den yardım ve eğitim almasını yasaklayan 1997 tarihli Leahy Yasası kapsamına girecek. ABD hafta sonu İsrail’e 26 milyar dolarlık yardım paketini Temsilciler Meclisi’nden geçirdi. Yaptırım kapsamı yalnızca belli başlı taburları kapsadığından bu yardım durumdan etkilenmeyecek. Ancak paranın bir kısmının yaptırım uygulanan taburlara verilip verilmeyeceğini takip etmenin kolay olmayacağı belirtiliyor.

Öte yandan İsrail İşçi Partisi lideri Merav Michaeli kararı memnuniyetle karşılayarak Netzah Yehuda birliğinin sorgusuz sualsiz Filistinli öldürdüğünü söyleyerek bir an önce lağvedilmesini istedi. Michaeli “Yaptırımlar gerçeğin kabulünün ve İsrail’in bu topraklardaki eylemlerinin devam edemeyeceğinin anlaşıldığının göstergesidir. Netzah Yehuda taburunun şiddet ve yolsuzlukla dolu davranışları yıllardır biliniyor ve bunu durdurmak için hiçbir şey yapılmadı” dedi.

Yerleşimcilere de yaptırım geldi

İsrail gazetesi Haaretz ABD’nin bu tavrının sadece Netzah Yehuda ile sınırlı kalmayacağını, öbür taburlara da yayılabileceğini yazdı. Bu arada cuma günü ABD ve Avrupa Birliği birbirlerinden ayrı olarak aşırı sağcı İsrailli gruplara ve yerleşimci şiddetiyle bağlantılı sivil kuruluşlara yeni yaptırım kararları aldı, ki bunlardan biri de İsrail’in aşırı sağcı Ulusal Güvenlik Bakanı İtamar Ben-Gvir’in çok yakın müttefiki olduğu bilinen Bentzi Gopstein’di.

İsrailli siyasetçiler meşruluktan bahsederken pazar günü İsrail ordusu Batı Şeria’daki mülteci kampını hedef olarak 10’dan fazla kişinin ölümüne neden oldu. Bu saldırıdan sonra Batı Şeria’daki Filistinliler protestolara başladı. Aslında Gazze’de 7 Ekim’de başlayan savaştan bu yana Batı Şeria hem İsrailli yerleşimcilerin hem de askerlerin baskınına uğruyor. İsrailli güvenlik güçleri bir yandan daha fazla insanı gözaltına alırken diğer yandan da tarımla uğraşan Filistinlilerin arazilerine çökerek bölgedeki günlük yaşamın aksamasına neden oluyor. Filistin’in resmi haber ajansı Wafa’ya göre pazar günü Batı Şeria’daki protestolarda hayat tümüyle felç oldu; dükkanlar, okullar, üniversiteler ve bankalar kapalı kaldı. Toplu taşıma durdu.

İran’ın küçümsediği İsrail saldırısının uydu görüntüleri: Hava savunma sistemi hasar gördü