İngiliz mikro işlemci üreticisi Arm, Nvidia’dan sonra yapay zeka patlamasının sürpriz kazananı olabilir

Neredeyse 20 yıl önce Intel, bilişim tarihinin akışını değiştiren bir karar verdi. Apple’ın 2005 yılında Mac bilgisayarlarına Intel’i yerleştirmeye başlamasından kısa bir süre sonra Steve Jobs, çip üreticisinin o zamanki CEO’su Paul Otellini’ye cep telefonu işine girmek için çok gizli bir plan sundu. Ama Intel, Jobs’u ve iPhone’a dönüşecek olan şeyi geri çevirdi.

Intel’in kararının sonuçlarından biri, İngiltere merkezli teknoloji grubu Arm’ın, şu anda neredeyse her cep telefonuna güç veren çip tasarımları üzerinde etkili bir tekel vermek oluşturması. 500 milyar dolarlık pazar, PC endüstrisinin iki katından daha büyük.

Benzersiz enerji verimliliğine sahip teknolojisi sayesinde Arm şimdi aynı platformu yapay zeka çağında Intel’i geride bırakmak için kullanıyor, zira büyük teknoloji şirketleri güç tüketen devasa yeni veri merkezleri inşa etmek için milyarlarca dolar harcıyor.

Arm, Nvidia’nın değerini 3 trilyon doların üzerine çıkaran yarı iletken şirketlere yönelik yatırımcı coşkusundan büyük ölçüde yararlandı. Japonya merkezli SoftBank destekli şirketin geçen yıl halka açılmasından bu yana Arm’ın hisseleri neredeyse üç katına çıktı ve şirket şu anda yaklaşık 157 milyar dolar değerinde. Mart ayına kadar olan mali yılda yıllık gelirleri yüzde 21 artarak 3,2 milyar dolara ulaşan Arm’ın piyasa değeri, bu yaz bir zamanlar Silikon Vadisi’nin simgesi olan Intel’i geride bıraktı.

Rene Haas’a göre yapay zeka patlaması daha yeni başladı

İngiliz ekonomi gazetesi Financial Times’ta yayınlanan makaleye göre, bu değerler bazı yapay zeka kuşkucuları için köpüklü görünse de Arm CEO’su Rene Haas yapay zeka patlamasının daha yeni başladığına inanıyor. Haas, Londra’da düzenlenen bir Bloomberg konferansında yapay zekanın geleceğine karşı bahis oynamanın, 2000 yılında dotcom balonu patladığında “İnternet olmayacak” ya da 1907’deki borsa paniğinden sonra “Otomobil olmayacak” demek gibi olacağını söyledi.

“Son birkaç yıl içinde yapay zeka alanında öyle bir ilerleme gördük ki, bunun getireceği yenilik miktarı inanılmaz olacak” diyen Haas, daha iyi yapay zeka modelleri oluşturmak için daha güçlü işlemcilere ihtiyaç duyulacağını da sözlerine ekledi: “Sektörümüzün büyümesi konusunda oldukça iyimserim.”

Şu anda Arm’ın yapay zeka harcama çılgınlığındaki rolü esas olarak Nvidia’nın müttefiki olmak. Örneğin, Microsoft ve OpenAI’nin yeni nesil ChatGPT’yi eğitmek için inşa ettiği devasa veri merkezlerinde Nvidia’nın yeni Blackwell serisi yapay zeka işlemcilerinin yanına Arm tabanlı merkezi işlem birimleri (CPU) kuruluyor.

Kendi çiplerini üretip Nvidia’ya bile rakip olabilir

Ancak SoftBank CEO’su Masayoshi Son’un istediği olursa, Arm yakında kendi yapay zeka çiplerini üreterek Nvidia ile doğrudan rekabete girebilir. İlk halka arzın ardından SoftBank hala Arm’ın yaklaşık yüzde 90’ına sahip ve Son, şirketin çiplerin ekonomik değerinden şu anda sadece tasarımlardan aldığından çok daha büyük bir pay almasını istiyor.

SoftBank’ın bu ayın başlarında OpenAI’den 500 milyon dolarlık bir hisse almasının ardından Son, Arm teknolojisini yapay zeka sistemlerini eğitmek ve çalıştırmak için özel olarak inşa edilmiş yeni bir veri merkezleri ağının merkezine yerleştirmek istiyor. Bu sadece Arm’ı Nvidia ile bir çarpışma rotasına sokmakla kalmayacak, aynı zamanda sadece fikri mülkiyet satan geleneksel iş modelinden dramatik bir ayrılışa işaret edecek.

Bu olasılık, Arm’ın tasarımlarını herkese satan ve lisans sahipleriyle nadiren rekabet eden, çip endüstrisinin tarafsız “İsviçre’si” rolünü bozabileceğinden korkan bazı eski muhafızlarını endişelendiriyor.

Son’un son planı, bir başka büyük müşteri olan akıllı telefon çipi üreticisi Qualcomm ile hızla tırmanan yasal savaşla birleştiğinde, Arm’ın bir yandan yarı iletken pazarında yükselmeye çalışırken bir yandan da ortaklarıyla iyi ilişkiler sürdürmekte zorlandığına dair endişeleri artırıyor.

Nvidia’nın müthiş bilgi işlem beygir gücünü ve yapay zeka geliştiricilerinden oluşan köklü topluluğunu kopyalamak çok büyük bir zorluk oluşturuyor. Eski bir Arm yöneticisi, “Dışarı çıkıp Nvidia’ya karşı gerçekten rekabet etmek için gereken yatırımı düşündüğünüzde, gerçekten gözleriniz kanıyor” diyor.
Risklere rağmen SoftBank, insan evriminin bir sonraki aşaması olduğuna inandığı şeyde merkezi bir rol oynamaya kararlı görünüyor.

Son Riyad’da düzenlenen Future Investment Initiative konferansında yaptığı konuşmada “Birçok insan hâlâ şüphe duyuyor ama ben Nvidia’nın değerinin altında olduğunu düşünüyorum. Çünkü gelecek çok daha büyük” dedi.

Haas, SoftBank’ın planının ayrıntıları hakkında yorum yapmadı ancak geçen hafta Bloomberg etkinliğine şöyle dedi: “Tüm bu yapay zeka iş yükleri bir yerlerde, bir şekilde Arm üzerinde çalışacak. SoftBank ile gelecek hakkında konuşmak için çok zaman harcamamızın nedeni de bu.”

34 yılda ahırdan 300 milyar cihaza ulaşan yolculuk…

Arm 1990’ların başında Cambridgeshire’da bir ahırda başladığından bu yana tasarımları neredeyse 300 milyar cihazda kullanıldı. Bu çiplerin çoğundan bir dolardan daha az kazanıyor: Çünkü Intel ve Nvidia’nın aksine Arm şu anda kendi işlemcilerini üretmiyor. Bunun yerine tasarımlarını kendi çiplerini yapmak isteyen herkese lisanslayarak teknoloji endüstrisinde benzersiz bir konum elde ediyor. Arm, çip üreticilerinin işlemcilerini inşa etmek için kullanabilecekleri planları sağlıyor.

Arm’ın 34 yıllık varlığının büyük bölümünde bu müşteriler ağırlıklı olarak cep telefonu sektöründe yer aldı. Apple, Samsung, Google ve Qualcomm gibi şirketler Arm’ın tasarımlarının benzersiz enerji verimliliğinden yararlandı. Pille çalışan cihazlar için Arm’ın teknolojisi, onlarca yıldır PC’lere ve sunuculara hakim olan Intel tarafından kullanılan x86 mimarisine göre önemli bir avantaja sahip.

Akıllı telefonlar çoğu insanın birincil bilgi işlem cihazları haline geldikçe ve mobil çipler çok daha yetenekli hale geldikçe, Arm sessizce Intel’in PC’ler ve sunuculardaki geleneksel kalelerine saldırmak için güçlü bir platform oluşturdu.

Stanford Graduate School of Business’ta profesör olan Robert Burgelman, “Arm ortaya çıktığında gerçekten de yıkıcı bir yenilikti. Bilgisayar performansında o kadar iyi değildi ama PC dışı cihazlar için daha iyiydi çünkü düşük güç istiyordu.”

Intel ve yarı iletken endüstrisini onlarca yıldır inceleyen Burgelman, başlangıçta Arm’ın uzun vadeli beklentilerini hafife aldığını söylüyor: “Fark etmediğim şey, Arm’ın performans artış oranının Intel mimarisinin güç tüketimindeki düşüş oranından daha yüksek olacağıydı. Eğer her ikisini birleştirirseniz, bu Intel için çok tehlikeli bir durum.”

Arm’ın kişisel bilgisayar pazarındaki beklentileri

Arm’ın kişisel bilgisayar pazarındaki beklentileri, Apple’ın kendi M serisi işlemcilerine dayanan ilk Mac’leri piyasaya sürdüğü ve aynı zamanda Intel’i terk ettiği 2020 yılında büyük bir destek aldı. M serisi, Apple’ın iPhone’larında kullandığı aynı Arm planlarına dayanıyor.

Kendi çiplerine geçiş, Apple’ın donanım ve yazılımını birlikte tasarlayabilmesi sayesinde dizüstü bilgisayarlarına çok daha iyi pil ömrü ve diğer performans iyileştirmelerini getirdi. Bu yılın başlarında Microsoft, Windows’u yapay zeka bilgisayarları olarak adlandırılan yeni bir sınıfla gençleştirme çabasının merkezine Arm tabanlı çipleri koyarak aynı yolu izledi.

Arm, ortaya çıktığında gerçekten de yıkıcı bir yenilikti. PC dışı cihazlar için daha iyiydi çünkü düşük güç tüketiyordu. Ancak yapay zekalı bilgisayarların ilk dalgasına güç veren Qualcomm yapımı çipler, yüksek riskli bir yasal mücadelenin odağı haline geldi. 2021 yılında Qualcomm, Arm’ın tasarımlarına dayalı PC çipleri geliştiren Nuvia adlı bir startup’ı satın aldı. Arm, Qualcomm’un Nuvia’nın çiplerini geliştirmeye devam etmek için IP lisansının şartlarının gerektirdiği şekilde izin almadığını iddia ediyor.

Bu ayın başlarında teknoloji sektöründeki pek çok kişiyi şaşırtan bir tırmanışla Arm, Qualcomm’un mimari lisansını tamamen geri çekeceğine dair resmi bir bildiri yayınlayarak San Diego merkezli yonga üreticisinin yeni bir mobil işlemci serisi de dahil olmak üzere en yeni nesil ürünlerini sevk etmesini engelledi.

Wall Street, analistlerin Arm’ın en büyük müşterilerinden birine karşı “nükleer” hamlesi olarak adlandırdıkları durumdan korktu ve hisselerini bir günde yüzde 9 düşürdü. Qualcomm, çip tasarımcısını telif oranını artırmak için “zorbalık taktikleri” uygulamakla suçladı. Arm yaptığı açıklamada Qualcomm’un “Arm’ın lisans anlaşmasını defalarca ihlal etmesi” nedeniyle “başka seçeneği kalmadığı” konusunda ısrar etti. Aralık ayında mahkemeye taşınması beklenen dava, Arm’ın müşteri tabanını yeni sektörlere doğru genişlettiği bir dönemde, Arm ile lisans sahipleri arasındaki karmaşık ilişkileri gözler önüne serdi.

Bu yeni fırsatlardan en umut verici olanı, bulut bilişim sağlayıcılarının Google’ın Gemini, OpenAI’nin ChatGPT ve Anthropic’in Claude gibi hizmetlerinin beklenen büyümesini beslemek için inşa ettikleri devasa veri merkezleri.

Bu devasa sunucu çiftliklerinin hızla genişlemesi şimdiden şebekeyi zorlamaya başladı ve Arm’ın enerji tasarruflu teknolojisine olan talebi artırdı.

Goldman Sachs bu yılın başlarında veri merkezlerinin küresel enerji taleplerinin 2030 yılına kadar yüzde 160 artacağını tahmin etti. Bankanın analistleri, veri merkezlerinin 2022’de yüzde 3 olan ABD enerjisinin yüzde 8’ini 2030’a kadar kullanacağını, Avrupa’da ise bu tesislerin bu on yılın sonunda Portekiz, Yunanistan ve Hollanda’nın toplamı kadar enerjiye ihtiyaç duyacağını söylüyor. Veri merkezine girmek Arm için uzun zamandır beklenen bir şeydi. Arm’ın tasarımlarını sunucularında kullanan ilk bulut bilişim şirketi olan Amazon, bu fikri ilk kez on yıldan uzun bir süre önce tartışmıştı.

Amazon’da kıdemli başkan yardımcısı ve seçkin bir mühendis olan James Hamilton, 2013 yılında dönemin CEO’su Jeff Bezos’a AWS’nin kendi veri merkezi çiplerini yaratması fikrini sundu. Hamilton, Bezos’a ve o sırada AWS’yi yöneten halefi Andy Jassy’ye “Müşterilerimiz adına inovasyon yapmaya devam etmek istiyorsak yarı iletken işinde olmalıyız” dedi.

Ancak AWS 2018 yılına kadar ilk Arm tabanlı CPU’su Graviton’u tanıtmadı ve ilk satışlar yavaş oldu. Analistler, bugün veri merkezi çiplerinin Arm’ın telif gelirlerinin yalnızca yüzde 10’undan biraz fazlasını oluşturduğunu söylüyor. Bununla birlikte, Amazon’un bulut bilişim alanındaki rakipleri yarı iletken işine girdikçe Arm’ın sabrı nihayet meyvelerini vermeye başladı. Microsoft’un bir yıl önce sunucular için ilk Arm tabanlı CPU’su Cobalt’ı piyasaya sürmesinin ardından Google da Nisan ayında kendi muadili Axion’u tanıttı.

Ancak Arm’ı yapay zeka veri merkezinin kalbine iten Nvidia ile yapılan bir ittifak. Nvidia’nın en yeni GB200 “süper çipi”, Blackwell grafik işleme birimlerinden ikisini Arm tabanlı Grace CPU ile birleştiriyor. Nvidia’nın 2020 yılında SoftBank’tan Arm’ı satın almak için yaptığı 40 milyar dolarlık girişim, antitröst incelemeleri nedeniyle başarısız oldu ancak şimdi iki şirket hiç bu kadar yakın olmamıştı. Arm CPU kullanan Nvidia destekli bir dizi yapay zeka bilgisayarının önümüzdeki yıl piyasaya sürülmesi bekleniyor.

Nvidia’nın geleceği yeni ‘büyük’ çipe bağlı

Bilgisayar çiplerinin karaborsası mı olur demeyin, Nvidia işlemcilerin hem karaborsası var hem de kaçakçılığı

Akıllı telefonların ‘çip mimarı’ Arm, ABD’de halka açılıyor

Bir zamanların küresel çip şampiyonu Intel bugün nasıl satın alma hedefi haline geldi?

Intel, çalışanlarının yüzde 15’ini işten çıkaracağını açıklayınca hisseleri 50 yılın en büyük düşüşünü yaşadı