Bütçe eylülde negatife döndü: Dokuz aylık açık 512 milyar TL

Merkezi yönetim bütçesinde güzel günler eylülde sona erdi. Bütçe, Eylül ayında personel ve deprem nedeniyle yapılan transfer harcamalarının etkisiyle 129 milyar 218 milyon TL gibi yüksek miktarda açık verdi. Yılın ilk yarısındaki düşük bütçe açığı, temmuz ve ağustos aylarında aylık bazda fazla verilmesiyle devam etmişti. Eylüldeki yüksek miktarlı artışla birlikte Ocak-Eylül döneminde açık 512 milyar 602 milyon TL’ye ulaştı. Yıl sonu bütçe açığı, ek bütçede 659.4 milyar TL olarak hedeflenmişti. Böylelikle ek bütçedeki açığın yüzde 77’si ilk dokuz ayda gerçekleşmiş oldu. Eylül ayı içinde açıklanan Orta Vadeli Program’da (OVP) ise yıl sonu bütçe açık tahmini, ek bütçeden gelen 1 trilyon TL’den fazla bir ilaveyle birlikte 1 trilyon 663 milyar TL olarak yer aldı. Yılın kalan 3 ayında yüksek harcama beklense de, bütçe açığının OVP tahmininin altında kalması halen mümkün görülüyor.

Vergi gelirleri ikiye katlandı, bütçe ağustosta 51,3 milyar lira fazla verdi

Eylül ayında bütçe giderleri yüzde 99,8, giderler içinde faiz giderleri yüzde 113,7, faiz hariç giderler yüzde 97,9 oranında arttı. Maaş zamlarının etkisiyle personel giderleri yüzde 118,5 artarken, deprem harcamaları nedeniyle sermaye transferleri yüzde 1480,5 oranında yükseldi.

Bütçe gelirleri ise yüzde 113,2 oranında arttı. Kurumlar Vergisi tahsilatı aylık bazda yüzde 199,7 oranında artsa da dönemsel olarak düşük seyrini sürdürüyor. Eylül ayında dış ticaretteki gelişmelere de paralel olarak ithalde alınan KDV’deki yüzde 71 artış, düşük artış kalemlerinden biri oldu. Fiyat artışlarını hızla yansıtan Dahilde alınan KDV eylül ayında önceki yıl aynı aya göre yüzde 248,5 ÖTV yüzde 161,5, oranında arttı. Böylece Eylül ayı, Temmuz ve Ağustos ayındaki fazlaların ardından harcamaların yansımasıyla yüksek bütçe açığı verilen ay oldu.

Ocak-Eylül döneminde bir önceki yıl aynı dönemine göre döneme göre bütçe giderleri yüzde 95,6, bütçe gelirleri yüzde 74,2 oranında arttı. Giderler içinde faiz giderlerinin artışı 9 aylık dönemde yüzde 127,3 oldu. Faiz hariç giderler yüzde 92 arttı. Giderler içinde personel giderleri yüzde 117,8, sermaye transferleri yüzde 492,6 oranında arttı. Sermaye transferlerindeki artışın ana kaynağını deprem harcamaları oluşturdu.

Mahfi Eğilmez: OVP ile bütçe arasındaki 973,5 milyarlık fark nasıl karşılanacak?

Gelirler içinde gelir ve kurumlar vergisindeki sırasıyla yüzde 93,9 ve yüzde 31,4 oranındaki artışlar, vergi gelirlerindeki yüksek artışı sınırlayan kalemler olarak öne çıktı. Buna karşılık fiyat artışlarını hızlı yansıtan  dahilde alınan KDV ve ÖTV iğneden ipliğe gelen zamlar nedeniyle sırasıyla yüzde 175,5 ve yüzde 119,3 artarken, BSMV’reki artış ise yüzde 119,4 oldu. İthalde alınan KDV de yüzde 54,9 ile düşük artış kaydeden kalemlerden oldu.

Yük yine dolaylı vergilerin sırtında

2023 yılı Ocak-Eylül dönemi vergi gelirleri tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 81 oranında artarak 2 trilyon 982 milyar 35 milyon TL oldu. Yılın ilk dokuz ayında toplam vergi gelirleri içinde KDV ve ÖTV’nin payının yüzde 54,42; dolaylı vergilerin payının yüzde 66 ve dolaysız vergilerin payının ise yalnızca yüzde 34 olarak gerçekleşmesi yükün yine zengin fakir herkesin eşit miktarda ödediği dolaylı vergilerin sırtında olduğunu gösteriyor.

Bütçeyi ÖTV ve KDV sırtladı, temmuzda 48,6 milyar TL fazla verdi

Gelir artışı bütçe hedefini altında kaldı

Eylül ayı sonu itibariyle yılın 9 aylık döneminde, gelir kalemlerindeki gerçekleşme ek bütçe ile hedeflenen tutarların altında kaldı. Genel olarak bütçe gelirlerindeki gerçekleşme hedefin yüzde 69,8’i, vergi gelirlerindeki gerçekleşme yine aynı oranda yüzde 69,8 oldu. Gelir vergisinde üç çeyreklik gerçekleşme yüzde 66,4, kurumlar vergisinde yüzde 62,4 olarak gerçekleşti.