Ekonominin nefesi tıkandı, ocakta 160 bin yeni istihdam yaratabildi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Hanehalkı İşgücü Araştırması Ocak 2024 sonuçları sıkılaştırıcı politikaların ekonomi ve dolayısıyla da işgücü verileri üzerindeki olumsuz etkisini göstermeye başladığını ve Aralık 2023’teki izahı zor olan 399 binlik yeni istihdam rakamının hayli azaldığını ortaya koydu. TÜİK’e göre 2024 Ocak ayında dar tanımlı işsizlik oranı 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde bir önceki aya göre 0,2 puan artışla yüzde 9,1’e yükseldi. Bu dönemde dar tanımlı işsiz sayısı 85 bin kişi artarak 3 milyon 214 bin kişi oldu. İşsizlik oranı erkeklerde yüzde 7,7 iken kadınlarda yüzde 11,7 olarak tahmin edildi. Geniş tanımlı işsizlik (Dar tanımlı işsizliğe; iş bulma ümidini kaybeden, iş aramayan ancak çalışmaya hazır olan, mevsimlik çalışan ve zamana bağlı eksik çalışanların eklenmesiyle bulunan işsizlik türü) oranı önceki aya göre 1,7 puan artarak yüzde 26,5’e yükseldi ve 35 ayın zirvesini gördü.

Hanehalkı İşgücü Araştırması Ocak 2024 sonuçları Türkiye ekonomisinin yeni istihdam yaratma konusundaki  eski düşük performansına geri döndüğünü gösteriyor. TÜİK’in 2023 Aralık verilerine göre Türkiye ekonomisi “anlaşılamayan ve izah edilemeyen nedenlerle” söz konusu ayda 399 bin yeni istihdam yaratmıştı.

TÜİK’e göre ekonomi 2024 Ocak ayında 160 bin yani “izah edilemeyen” rakamın yarısından az istihdam yarattı. Sıkılaştırıcı politikalaarın etkilerinin ekonominin istihdam yaratma gücünü azalttığı konusunda TÜİK’i de ikna ettiği bu veriyle kanıtlanmış oldu.

İstanbul Sanayi Odası ne diyor?

Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansındaki gelişmeleri gösteren İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Ocak 2024 dönemi sonuçları manşet PMI’ın son dört ayın en yüksek değerine ulaşsa da üst üste yedinci ayda da  50,0 eşik değerin altında kaldığını gösteriyor. Ağırlıklı olarak nispeten büyük şirketlerin katıldığı ankete göre  eşik değer olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm rakamlar sektörde iyileşmeye işaret ediyor. Endekse göre hafif bir toparlamadan söz edilebilir ancak istihdam aralık ayındaki sınırlı artışın ardından yeni yılın ilk ayında yatay seyretmiş. PMI tarafından takip edilen on sektörden yarısı yeni yıla istihdamını genişleterek başlarken gıda ürünleri son dört ayda ilk kez çalışan sayısını arttırmış. Buna karşılık en belirgin istihdam kaybı ise uzun süredir olduğu gibi Ocak ayında da giyim ve deri ürünleri sektöründeki şirketlerde görülmüş.

MÜSİAD’a göre bu yıl emek talebi daralabilir

Ekonomide istihdamın gelişimiyle ilgili mercek altına alınacak bir diğer gösterge de MÜSİAD’ın Satınalma Müdürleri Endeksi (SAMEKS). Bu endeksin PMI’dan farkı sanayinin yanı sıra hizmet sektörünü de kapsaması, ağırlıklı olarak KOBİ verilerini de içermesi. 2024 yılı Ocak ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi, bir önceki aya göre 3,4 puan ivme kaybetmesine karşın 51,4 puanla referans değer üzerindeki seyrini sürdürmüş. Yani ekonomi canlı olmakla birlikte ocak ayında bir miktar hız kesmiş.

Alt endekslerden mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi hız kesmekle birlikte canlılığını korurken, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi eşik değer olan 50’nin altına düşmüş. Yani negatif bölgeye geçmiş. MÜSİAD’a göre ocak ayında her iki sektörde de istihdam alt endeksinin azalış kaydetmesi, 2024 yılında emek talebinin daralabileceğine dair olumsuz bir işaret sunuyor.

Ekonomi 2023’te ne kadar istihdam yaratmıştı?

Ekonominin 2023’te yeni istihdam yaratma gücüde hayli istikrarsız bir seyir gösterilor. Ekonomi 2023 Ocak ayında 309 bin istihdam yaratmış. Şubatta 11 ili etkileyen deprem nedeniyle 354 bin azalmış. Bir sonraki ay toparlanma başlamışsa da istihdam martta da 179 bin azalmış. Nisan ve mayıs aylarında istihdamın sırasıyla 479 bin ve 78 bin arttığı görülmüş. Seçim sonrası ilk ay olan haziranda ise ekonominin istihdam kaybı turizm sezonunun başlamasına rağmen 358 bine ulaşmış.

Temmuz ayında gidenlerin 347 bini dönmüş. Ağustos ve eylül 16 binlik ve 58 binlik küçük istihdam kayıplarının olduğu aylar olarak göze çarpmış.  Ekimde 260 istihdam yaratan ekonomi bir sonraki ay 231 bin kayıp vermiş.  Aralık ayında da sorgulanan 399 binlik istihdam artışı olmuş.

Kadınların istihdamda da adı yok

TÜİK’e göre 2024 yılı Ocak ayında istihdam oranı bir önceki aya göre  0,2 puan artarak yüzde 49,0 oldu. Bu oran erkeklerde yüzde 66,0 iken kadınlarda yüzde 32,4 olarak gerçekleşti. İşgücü 2024 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre 245 bin kişi artarak 35 milyon 436 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 0,3 puan artarak yüzde 53,9 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 71,5 iken kadınlarda yüzde 36,6 oldu. Her iki veri de kadınların bu iki alanda erkeklere göre çok dezavantajlı olduğunu gösterilor.

Her 100 gençten 17’si işsiz

15-24 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı bir önceki aya göre 1,1 puan artarak yüzde 16,6 oldu. Bu yaş grubunda işsizlik oranı; erkeklerde yüzde 14,1, kadınlarda ise yüzde 21,1 olarak tahmin edildi. Kadınlarla ilgili veri bu cinsiyet  grubundaki her 100 kişiden 21’inin üretim dışında olduğunu gösteriyor.

İstihdam edilenlerden referans döneminde işbaşında olanların, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış haftalık ortalama fiili çalışma süresi 2024 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre 0,4 saat azalarak 43,3 saat olarak gerçekleşti.

Geniş tanımlı işsizlik zıpladı ve yüzde 26,5 oldu

Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl işgücü oranı 2024 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre 1,7 puan artarak yüzde 26,5 oldu. Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 18,2 iken işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı yüzde 18,3 olarak tahmin edildi.  Geniş tanımlı işsizlik oranı olarak kabul edilen atıl işgücü oranında Mayıs 2021 sonrasındaki 35 ayın zirvesi görüldü.

DİSK Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR), 2024 yılı Ocak ayı Hanehalkı İşgücü Araştırması’nın sonuçlarına ilişkin raporunda geniş tanımlı işsiz sayısında 35 ay sonra ilk kez 10 milyon barajının aşıldığı ve pandemi dönemi hariç rekor kırıldığı belirtildi. Geniş tanımlı işsizlik (âtıl işgücü) erkeklerde yüzde 22,2, kadınlarda ise yüzde 33,8 olarak hesaplandı. Geniş tanımlı kadın işsizliği ile geniş tanımlı erkek işsizliği arasındaki fark 11,6 puana çıktı.

İşsizlik verileri OVP beklentilerinden iyi performans göstermiş

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, X’ten yaptığı açıklamada, mevsimsel etkilerden arındırılmış verilere göre; Ocak ayı işsizlik verilerinin, Aralık ayına göre bir miktar artış gösterse de OVP beklentilerinden daha iyi bir performans göstererek yüzde 9,1 olarak gerçekleştiğini belirtti.

İstihdam oranının da %49’luk oranıyla bugüne kadarki en yüksek seviyesine ulaştığını kaydeden Yılmaz, “Özellikle kadın istihdamındaki artışla birlikte toplam istihdamımız 32 milyon 222 bin kişiye ulaşmıştır. İstihdam, ekonomik potansiyeli yükselten etkisinin yanı sıra sosyal refahın artması bakımından da son derce önemlidir. Makro istikrar içinde, istihdam dostu politikalar izlemeye devam edeceğiz” dedi.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz sosyal medye paylaşımında şu görüşleri dile getirdi:

Mevsimsel etkilerden arındırılmış verilere göre; Ocak ayı işsizlik verileri, Aralık ayına göre bir miktar artış gösterse de OVP beklentilerimizden daha iyi bir performans göstererek %9,1 olarak gerçekleşmiştir.

İstihdam oranımız da %49’luk oranıyla bugüne kadarki en yüksek…

— Cevdet Yılmaz (@_cevdetyilmaz) March 11, 2024