‘Fed, Avrupa Merkez Bankası’ndan önce faiz indirebilir’
Ekonomistlerin gündemi hedef enflasyona göre zam önerisi: IMF’yi yerden yere vurdular
IMF’nin Türkiye ziyareti sonrasında yaptığı değerlendirmede fiyat, ücret ve kira sözleşmelerinin ileriye dönük enflasyona göre belirlenmesi gerektiği yorumu ekonomistlerin 'Acı fatura maaşlılara mı kesilecek' tepkisine yol açtı.
IMF'nin fiyatları, ücretleri ve kira gibi diğer sözleşmeleri yıllık olarak ve ileriye dönük enflasyona göre belirleme önerisine tepkiler büyüyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) 4. madde istişarelerini yürütmek üzere Türkiye’ye ziyaretinin değerlendirmesinin ardından basın açıklamasını yaptı. İcra kurulu onayı sonrası ilerleyen dönemde değerlendirmenin detaylarının yayınlanması beklenirken, özellikle maaş artışlarına yönelik kısım dikkat çekti. Halen yüksek olan enflasyonun ataletinin ele alınması gerektiğine vurgu yapılan değerlendirmede, “Fiyatları, ücretleri ve diğer sözleşmeleri (kiralar gibi) yıllık olarak ve ileriye dönük enflasyona göre belirlemek, beklentileri sıfırlamak ve rekabet gücünü korumak için çok önemli. Göreceli fiyatlar ayarlandıktan sonra, geriye dönük endeksleme ortadan kaldırılmalı ve kamu sektörü tarafından yönetilen fiyatlar üretim ve bakım maliyetleriyle uyumlu hale getirilmelidir” denildi.
Şimşek “hedeflenen” enflasyon demişti
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 2023 sonlarında asgari ücret görüşmeleri öncesinde eylül ayında yaptığı açıklamada “Bundan sonra ücret düzenlemeleri hedef enflasyona göre yapılacak” derken, ekim ayında da yüksek ücret artışlarının yüksek enflasyona yol açtığını şu sözlerle ifade etmişti:
“Bir sarmala giriyorsunuz. Yüksek artışlar, ücret artışları, yüksek enflasyon ve burada kazanan yok. Belirsizlik artıyor ve burada iş yapmak zorlaşıyor. Dolayısıyla bizim bu kısır döngüyü kırmamız lazım. Bir bu kısır döngüyü sadece ücret politikaları üzerinden değil, para politikalarını rasyonelleştirerek yapacağız.”
TCMB asgari ücrete iki zamma karşı çıkmıştı
Merkez Bankası (TCMB) Enflasyon Raporu’nda enflasyona yönelik değerlendirmelerinde, “Son yıllarda asgari ücretin yılda iki defa güncellenmesinin önemli etkisiyle ücret artışlarının talep etkisi giderek daha baskın hale gelmiştir. Bu doğrultuda, asgari ücretin 2024 yılında bir kez güncellenecek olması, parasal sıkılaştırmanın etkinliğine yılın ikinci çeyreğinde katkı sağlayacaktır” denilmişti. Ekonomistler IMF’nin maaş artışları değerlendirmesini yorumladı.
Mahfi Eğilmez: Düşük zam yaparak enflasyonla mücadele edilemez
Eski Hazine ve Maliye Bakanı ve Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Mahfi Eğilmez, X hesabından IMF değerlendirmesini şu sözlerle eleştirdi:
“Raporda, 2023 Haziran’ından itibaren atılan adımlardan övgüyle söz ediliyor daha sıkı adımlar atılması öneriliyor. Ücretlilere yapılacak zamların geçmiş enflasyona göre değil gelecekte beklenen enflasyona göre yapılmasını öneriyorlar. Peki ama bu geçmişteki enflasyonu kim yaşadı? Ücretli her geçen gün artan hayat pahalılığı karşısında sürekli geriye gitmedi mi? Geçmişin tazminatını onlara ödemek gerekmiyor mu? IMF’nin görevi elbette ülkenin sosyal ve siyasal yapısıyla ilgili öneri getirmek değil. Görevleri ekonomiyle sınırlı. O nedenle IMF’nin yapısal uyumlandırmasıyla benim önerdiğim yapısal reformlar arasında dağlar kadar fark var. Ekonomide istediğiniz önlemi alın, kalıcı çözümler ancak ve ancak doğru bir sosyal, siyasal ve ekonomik çerçeve içinde hareket edilerek alınabilir. Ücretleri enflasyon kadar artırmayarak sadece sosyal gerilimi artırırız. Vergisini ödememiş, kayıt dışına çıkmış, bu yolla elde ettiği geliri servetine eklemiş ve bunu bir marifetmiş gibi lüks otomobillerle, evlerle, eşyalarla sergileyen insanların bu kayıt dışı varlıklarını servet beyanı getirerek yakalayıp vergilendirmek yerine yoksullukla savaşan ücretliye düşük zam yaparak enflasyonla mücadele edilemez. Bunları IMF söyleyemez, biz söyleyelim.”
IMF, Türkiye Raporunun (Article IV Consultation Report) basın bildirisini yayınladı: https://t.co/iOVa0XVJha
Raporda, 2023 Haziranından itibaren atılan adımlardan övgüyle söz ediliyor daha sıkı adımlar atılması öneriliyor. Ücretlilere yapılacak zamların geçmiş enflasyona göre…— Mahfi Eğilmez (@mahfiegilmez) August 29, 2024
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp ise IMF’nin maaşlara yönelik değerlendirmesi için şu yorumu yaptı:
“IMF değerlendirmesinde “Fiyat, ücret, kira gibi ileriye yönelik fiyatlama davranışlarında enflasyon beklentilerine göre fiyatlama yapılmalı” notu var. Bu madde önemli. Cımbızla çekip tek başına uygulandığında acı reçetenin maliyetini ücretli kesime yükler. Ancak diğer maddeler ve özellikle (5) ile beraber uygulanırsa dezenflasyonun maliyeti daha adil dağıtılır. Zaten ancak paketi bir bütün olarak değerlendirip önerilenlere uyulması durumunda beklenen enflasyon=gerçekleşen enflasyon olacağı için mağduriyet riski asgariye iner.”
IMF değerlendirmesinde “Fiyat, ücret, kira gibi ileyie yönelik fiyatlama davranışlarında enflasyon beklentilerine göre fiyatlama yapılmalı” notu var. Bu madde önemli. Cımbızla çekip tek başına uygulandığında acı reçetenin maliyetini ücretli kesime yükler. Ancak diğer maddeler… https://t.co/VKM4e9kVKN
— Selva Demiralp (@SelvaDemiralp) August 29, 2024
İngiliz ekonomist Timothy Ash de değerlendirmeyi genel olarak olumlu bularak destek verdi:
“IMF’den düzgün bir IV. makale incelemesi. Mesaj esasen Şimşek ve ekibinin doğru şeyi yaptığı ancak ayarlamaya devam etmeleri/iki katına çıkarmaları gerektiğidir.”
Decent article IV review from the IMF. The message is essentially that Simsek and team are doing the right thing but need to continue/double down on the adjustment. https://t.co/xZiPYeZTdV
— Timothy Ash (@tashecon) August 29, 2024
CHP Genel Başkan Yardımcısı, iktisatçı Prof. Dr. Yalçın Karatepe ise IMF’nin ifadelerine şu sözlerle tepki gösterdi:
“IMF’nin raporunu okurken sanki Merkez Bankası’nın son yayımladığı enflasyon raporunun özetini okuyormuşum hissine kapıldım. Bir iki farklılık dışında neredeyse aynı şeylerden bahsediyorlar. Benzerlik bu kadar çok olunca insan haliyle merak ediyor: IMF mi MB’nin dediklerini yazmış yoksa MB mi IMF’nin dediklerini? Bunu tam çözemedim.”
IMF’nin raporunu okurken sanki Merkez Bankasının son yayımladığı enflasyon raporunun özetini okuyormuşum hissine kapıldım. Bir iki farklılık dışında neredeyse aynı şeylerden bahsediyorlar. Benzerlik bu kadar çok olunca insan haliyle merak ediyor: IMF mi MB’nin dediklerini yazmış…
— Yalçın Karatepe (@ykaratepe) August 29, 2024
‘Kemer sıkmayı emekçilere yıkan reçetesini bir kez daha dayatıyor’
Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Birgün gazetesi yazarı Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu da “Şimşek etkisine IMF’den destek” başlıklı yazısında şöyle dedi:
“IMF, Türkiye ekonomisi üzerine incelemelerinin ilk gözlemleri, Şimşek’in programına destek çıktı. IMF bildik neoliberal, sıkı para politikasına dayanan, kemer sıkmayı emekçilere yıkan reçetesini bir kez daha dayatıyor.”
Oyunlar ve Bulmacalar