Enflasyon şubatta frene bastı, TÜİK bu kez ENAG ve İTO’yu solladı

Cüce şubat, enflasyon cephesini son beş ayın rekortmeni 2024 Ocak’tan sonra nispeten iyi haberle kapattı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) TÜFE’de (Tüketici Fiyat Endeksi) artışın bir önceki aya göre fren yaparak yüzde 4,53 olduğunu açıkladı. Böylece yıllık enflasyon  67,07’ye yükseldi.

Bu yıllık rakam piyasa beklentilerini aştı ve aynı zamanda son 15 ayın en yüksek enflasyonu oldu. Enflasyon bu kez tersine baz etkisiyle yükselişini önümüzdeki aylarda da sürdürecek ve Mayıs ayında ulaşılacağı öngörülen zirveye doğru emin adımlarla ilerleyecek. Hükümetin hesabına göre Mayıs ayından sonra ama esas Temmuz ayından itibaren enflasyon yine baz etkisiyle düşecek.

Merkez Bankası’na ve geçen yılın sonbaharında Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz tarafından açıklanan Orta Vadeli Plana göre enflasyon bu yılın sonunda yüzde 36’ya düşecek. Temmuz ve Ağustos aylarında geçen yıldan gelen çok yüksek enflasyon rakamları yıllık hesaptan düştüğünde enflasyonda gerçekten ciddi bir gerileme olacak ama yüzde 36 hedefi piyasada pek gerçekçi bulunmuyor. Bunun sebebi, Ocak ayında enflasyonun yüzde 6,7, şubat ayında ise 4,53 açıklanması ve daha yılın ilk iki ayında yüzde 36’lık hedefin yüzde 11,23’ünün gerçekleşmiş olması. Bu durumda yılın geri kalan 10 ayında toplam enflasyonun  yüzde 25’i geçmemesi, yani ayda ortalama yüzde 2,5’lik enflasyonda kalınması gerekiyor.

ENAG daha düşük açıkladı

Şubat ayı ile ilgili şaşırtıcı bir durum da yaşandı. TÜİK tarafından açıklanan enflasyon  ilk kez ENAG enflasyonundan düşük kaldı. Akademisyenlerin ve ekonomistlerin bağımsız Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) Şubat ayında yüzde 4,32 arttı.  E-TÜFE’nin son 12 aylık artışı ise  yüzde 121,98 olarak gerçekleşti. Ocak ayında E-TÜFE aylık yüzde 9,38 artarken yıllık da yüzde 129,11 yükselmişti. Şubat ayı enflasyon verileri bugüne kadar gerçekleri gizlediği gerekçesiyle eleştirilen TÜİK’in bu kez aylık enflasyonda ENAG’ı önüne geçtiğini gösteriyor.

ENAG’a göre TÜİK alt grupları gösterge olarak alındığında en az aylık artış yüzde 0,00 ile sağlık, en fazla yükseliş ise yüzde 10,49 ile çeşitli mal ve hizmetler kaleminde gerçekleşti.

İstanbul’da perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İTO (İstanbul Ticaret Odası) İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi de asgari ücret ve maaşlara gelen zammın harcanmaya başlandığı şubat ayında yüzde 4,07 oranında arttı. Şubat ayında TÜİK’in enflasyon verisini İTO’dan da yüksek açıkladığı dikkat çekti.

Yıllık en yüksek artış lokanta ve otellerde

TÜİK’e göre şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 43,44 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup yüzde 94,78 ile lokanta ve oteller oldu.

Eğitimde fiyatları tutmak mümkün değil

Ana harcama grupları itibariyle 2024 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup yüzde 0,20 ile giyim ve ayakkabı oldu. Bu gruptaki düşük oranlı artışta sezon sonu yoğunlaşan kampanyalar etkili oldu. Buna karşılık 2024 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup yüzde 12,76 ile eğitim oldu. Özel eğitim kurumlarının gelecek yılki fiyatları açıklamaları ve kayıt yapmaya başlamaları bu gruptaki fiyatları yukarı çekti. Gıda ve alkolsüz içecekler ana harcama grubundaki yüzde 8,25’lik artış da dikkat çekti.

Beştepe ne diyor?

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Bütçe ve Strateji Başkanlığı’nın şubat ayı enflasyon verisiyle ilgili bilgi notunda yer verdiği tespitlerden bazıları şunlar:

• 2024 yılı Şubat ayında TÜFE yüzde 4,53 oranında artmıştır. Şubat ayındaki artışla birlikte yıllık enflasyon bir önceki aya kıyasla 2,21 puan artarak yüzde 67,07 düzeyinde gerçekleşmiştir.
• Yüzde 8,25 oranında artan gıda ve alkolsüz İçecekler grubu fiyatları şubat ayı enflasyonunun temel belirleyicisi olmuştur. Grubun enflasyona katkısı 2,03 puan olarak gerçekleşmiştir.
• Yüzde 2,85 oranında artan ulaştırma grubu fiyatları Şubat ayı enflasyonunun diğer temel belirleyicilerinden biri olmuştur. Grubun enflasyona katkısı 0,49 puan olarak kaydedilmiştir.
• Yüzde 3,41 oranında artan konut grubu fiyatları Şubat ayı enflasyonunun temel belirleyicilerinden bir diğeri olmuştur. Grubun enflasyona katkısı 0,49 puan olarak gerçekleşmiştir.
• Yıllık enflasyona en büyük etki 18,50 puanla gıda ve alkolsüz içecekler, 11,82 puanla ulaştırma ile 7,76 puanla konut gruplarından gelmiştir.

DİSK’e göre en yoksulun gıda enflasyonu yüzde 111,7

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR), enflasyon verilerinin ardından yaptığı açıklamada, “TÜİK, Şubat 2024 döneminde gıda enflasyonunu yüzde 71,1 olarak açıkladı. Ancak bu enflasyon halkın hissettiği gerçek enflasyonu yansıtmaktan oldukça uzak bir oran” ifadelerine yer vererek emeklilerde gıda enflasyonunun yüzde 87,3 olduğunu açıkladı.

“Gıda enflasyonunda olduğu gibi resmi ortalama enflasyon oranları da düşük gelirlilerin, emekçilerin günlük yaşamda karşılaştığı ve hissettiği oranlar değildir” denilen açıklamada DİSK-AR’ın araştırmasına ait verilere yer verildi.

DİSK-AR verilerine göre gıda enflasyonu ortalama ortalama yüzde 71,2 olarak gerçekleşirken emeklilerde gıda enflasyonu yüzde 87,3 oldu. Üçüncü yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 81,1 olurken, düşük gelirli ikinci yüzde 20’lik grubun gıda enflasyonu yüzde 93 ve en yoksul yüzde 20’lik gelir grubun gıda enflasyonu ise yüzde 111,7 olarak gerçekleşti.

Yüksek gelir gruplarının daha düşük enflasyon hissettiği görülüyor” ifadelerine yer verilen araştırma raporunda dördüncü (yüksek) yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 68 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu ise yüzde 51,8 oldu. Raporda “Böylece en yoksul gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 112 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 52 oranında kaldı” denildi.

Finans piyasaları uzmanı İris Cibre de yaptığı sosyal medya paylaşımında gıda fiyatlarındaki aylık artışa değinerek konuya ilişkin görüşlerini açıkladı:

Gıda aylık fiyat artışına bakın; 8,25%

Tarım arazileri daralıyor, çiftçi ortalama yaşı 58, çiftçi sayısı düşüyor,
Tarıma hazine desteği bütçe giderlerinin sadece 0,5%’i

Et ve Süt kurumu market işletiyor
TMO çiftçiyi bitiriyor

Biz de gıdaya 1 ayda 8% daha pahalıya erişiyoruz pic.twitter.com/aWlnFKRxWt

— İris Cibre 🐦 (@iriscibre) March 4, 2024

Ana harcama gruplarından 9’unda fiyatlar TÜFE ortalamasından az, 3’ünde ise daha fazla arttı. Alkollü içecekler ve tütündeki nispeten düşük fiyat artışında vergi düzenlemesi etkili oldu.

Üretici maliyet artışını fiyatlara yansıttı

TÜİK ‘e göre 2024 yılı Şubat ayında Yİ-ÜFE (Yurtiçi Üretici Üretici Fiyat Endeksi) bir önceki aya göre yüzde 3,74; bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 8,03;  bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 47,29 artış gösterdi. Yİ- ÜFE verisi üreticilerin maliyet artışlarının tümünü fiyatlara yansıttığını gösteriyor.

Enflasyon için kötü haber: İstanbul’da perakende fiyatlar şubatta uçtu