Komşulardan rest, AB’den sembolik jest: Bakanlar Kiev’de
Petrol fiyatları tırmanıyor; akaryakıta yeni zam kapıda
Son haftalarda arz endişesiyle Ortadoğu’daki riskler petrol fiyatlarındaki yükselişi körüklüyor. New York Times'ta yayınlanan analizde OPEC+ bakanlarının Viyana'da buluşacağı haziran ayı başında fiyatların doruğa çıkabileceğine dikkat çekildi.
Ukrayna ve Orta Doğu'da tırmanan gerginlik petrol fiyatlarının yaz aylarında daha da yükseleceği yönündeki kaygıları artırıyor. New York Times’ta yayınlanan analize göre petrol fiyatlarında son haftalarda arz endişesi, Ukrayna ile Orta Doğu’daki savaşlar nedeniyle derinleşen dalgalanma yaz aylarında akaryakıt fiyatına da yansıyacak. Analistler insanların tatil seyahatleri için araba ve uçağa bindiği mevsimsel talebin tipik olarak yüksek olduğu yaz aylarında daha çok artış olabileceğini söylüyor. OPEC+ bakanlarının piyasaya ne kadar petrol süreceklerine karar vermek üzere Viyana’da bir araya gelmeyi planladıkları haziran ayı başında gerilimin doruğa çıkabileceğini vurgulayan analistler, grubun bazı üyelerinin üretimde bir artış görmek isteyebileceğini ancak Suudilerin buna direnmesinin muhtemel olduğunu söylüyor.
Araştırma şirketi Energy Aspects’in Başkanı Richard Bronze “Suudiler politikalarını petrol piyasası ve bütçeleri için doğru olduğunu düşündükleri şeylere göre belirliyorlar ve şu anda Washington’un onları gevşemeye ikna etmek için elinde çok az koz var” dedi.
Brent petrol fiyatı dört ayda yüzde 20’nin üstünde arttı
Uluslararası göstergelerde Brent petrolün veril fiyatı 2023 Aralık ortasından bu yana neredeyse yüzde 20’den fazla arttı. 2024 yılının ilk çeyreğinde de yükselişler devam ederken sadece mart ayı içinde petrol fiyatları yüzde 10’dan fazla artış göstererek varil başına yaklaşık 90 dolara kadar çıktı. Emtia araştırma şirketi Kpler’de analist olan Viktor Katona öngörülerinin yükseliş yönünde olduğunu söyledi.
Brent petrolün veril fiyatı 2023 Aralık ortasından bu yana neredeyse yüzde 20’den fazla arttı.
Merkez bankalarının faiz kararlarını da etkiliyor
Analistler yukarı tırmanan petrol fiyatlarının merkez bankalarının enflasyonu düşürme çabalarını daha da zorlaştırabileceği yorumlarını yapıyor. ABD’de yaz sürüş sezonunda yüksek benzin fiyatlarının yükselişinin kasım ayında zorlu bir seçimle karşı karşıya olan Biden yönetimi için de hoş karşılanmayacağı yorumları da yapılıyor. Enerji Enformasyon İdaresi’ne göre pompadaki ortalama fiyat ocak başından bu yana galon başına yaklaşık 50 sent artarak 3.70 dolar civarına yükseldi.
Piyasa gözlemcileri bu kadar hızlı yükselişin ardından fiyatlarda kısa vadeli geri çekilmenin de mümkün olduğunu belirtiyor. Petrol fiyatı 2022’de ulaşılan varil başına 100 dolarlık zirvenin altında kalıyor. 2023 yılında, dünyanın en büyük petrol üreticisi ABD ve OPEC dışındaki diğer ülkelerin ham petrol üretimindeki güçlü büyüme piyasaların talebi karşılamaya yetecek kadar petrol olacağı konusunda güven kazanmasına yardımcı oldu. Jeopolitik gerilimlerin oluşturduğu tehditlere rağmen fiyatlar yılın büyük bir bölümünde düşük seyretti. Başlangıçta piyasalar İsrail ve Hamas arasındaki çatışmanın risklerini büyük ölçüde göz ardı etti.
Ancak 2024 çok farklı bir yıl olacak gibi görünüyor. Talep bazı analistlerin beklediğinden daha güçlü oldu. Suudi Arabistan ve müttefiklerinin üretim kesintileriyle birlikte bir dizi potansiyel olarak yıkıcı olay, potansiyel bir arz sıkışıklığı endişelerini artırdı.
İran ve İsrail çatışmaları fiyatı körüklüyor
En tedirgin edici gelişme ise 1 Nisan’da Suriye’nin başkenti Şam’da düzenlenen bir hava saldırısında bir grup İran Devrim Muhafızı komutanının öldürülmesi oldu. İran’ın misilleme yapma sözü vermesi, Basra Körfezi’ndeki önemli ihracatçıları ekim ayında Hamas’ın İsrail’e saldırmasıyla başlayan çatışmanın içine çekebileceği korkusunu arttırdı. S&P Global Commodity Insights başkan yardımcısı ve petrol piyasaları, enerji ve mobilite araştırma müdürü Jim Burkhard “7 Ekim’den bu yana korku hep buydu; İran, ABD ve İsrail’in doğrudan karşı karşıya gelmesi” dedi.
Burkhard Orta Doğu’daki çatışmanın petrol arzı üzerinde çok az etkisi olduğunu, ancak piyasaların İsrail ve İran arasındaki yüzleşmenin nasıl sonuçlanacağını görene kadar gergin olacağını söyledi.
Petrol piyasaları için tek potansiyel aksaklık kaynağı Orta Doğu değil. Rusya, Ukrayna ile olan savaşında yavaş yavaş kazanımlar elde ederken, Kiev Rusya’nın petrol altyapısına önemli ölçüde zarar vermek için insansız hava araçları ve füzeleri nasıl kullanacağını buldu. Rusya’nın dizel ve benzin gibi ürünleri üretme kabiliyetini en azından geçici olarak azalttı.
Ukrayna’nın amacı Rusya’nın savaşı finanse etmek için kullanabileceği geliri azaltmaya çalışmak görünüşe göre; ancak bunun etkisi dünya petrol piyasalarında hissedilebilir deniyor. Bir emtia araştırma şirketi olan Argus Media’nın baş ekonomisti David Fyfe, tesislerin devre dışı bırakılmasının küresel enerji ürünleri ticaretini “sıkılaştırdığını” söyledi. Bu da ham petrol fiyatlarının yükselmesine neden oluyor.
OPEC+ petrol arzını kısacak mı?
OPEC+ olarak bilinen bir grup petrol üreticisinin petrol arzını sınırlamaya yönelik devam eden çabaları tedirginliği artırıyor. Büyük ölçüde Suudi Arabistan Petrol Bakanı Prens Abdülaziz bin Salman tarafından organize edilen bu üretim kısıntıları günde yaklaşık beş milyon varili ya da potansiyel olarak arzın yaklaşık yüzde 5’ini piyasadan uzaklaştırıyor. OPEC’in taahhütlerine sadık kalıp kalmayacağı konusunda her zaman şüpheler var, ancak fiyatlar önemli ölçüde yükselmedikçe bu kesintilerin yakın zamanda gevşetilmeyebileceği kabul ediliyor. Burkhard, “Fiyatlar varil başına 100 doların üzerine çıkmadıkça OPEC+’dan resmi bir artış beklemiyoruz” dedi.
Bunun yerine Suudi liderliğindeki grup kararlılığının sinyalini vermeye odaklandı. Mart ayında birçok üye üretim kesintilerinin haziran ayına kadar uzatıldığını duyurdu. OPEC+, 1 Nisan’da yaptığı bir basın açıklamasında iki üyesinin, Irak ve Kazakistan’ın “aşırı üretimi telafi etmeyi” kabul ettiğini söyledi.
Oyunlar ve Bulmacalar